Zator płucny – objawy, przyczyny, rokowania i zapobieganie

Jakie przyczyny mogą doprowadzić do powstania zatoru tętnicy płucnej? 

Należy pamiętać o tym, że w około 1/3 przypadków nie można stwierdzić przyczyny, która doprowadziła do powstania zatoru tętnicy płucnej. Inne czynniki ryzyka, które predysponują do powstania zatoru tętnicy płucnej, to tak naprawdę te same czynniki, które predysponują do rozwoju zakrzepicy żył głębokich. Jakie są to zatem czynniki? Przede wszystkim najbardziej predysponowani do rozwoju zatoru tętnicy płucnej są pacjenci starsi, zatem można powiedzieć, że ryzyko wzrasta z wiekiem i jest największe u osób powyżej 40 roku życia.

Ponadto kolejnym czynnikiem ryzyka rozwoju zatoru tętnicy płucnej jest otyłość oraz wszelkiego rodzaju urazy, zwłaszcza wielonarządowe lub złamania kości miednicy oraz złamania kości udowej i innych kości długich kończyn dolnych. Do rozwoju zatoru tętnicy płucnej może też przyczynić się długotrwałe unieruchomienie, nowotwory złośliwe, trombofilie wrodzone lub nabyte, ostre obłożne choroby leczone zachowawczo (miedzy innymi ciężkie zapalenie płuc), niewydolność serca w klasie III i IV, niewydolność oddechowa oraz choroby autoimmunologiczne (przede wszystkich choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, toczeń rumieniowaty układowy czy też guzkowe zapalenie tętnic).

Zator tętnicy płucnej może też częściej rozwijać się u pacjentów cierpiących z powodu zespołu nerczycowego, chorób mieloproliferacyjnych oraz na skutek ucisku na naczynia żylne. Ponadto, czasami do powstania zatoru tętnicy płucnej może też dojść na skutek długotrwałego lotu samolotem (lot musi trwać dłużej niż 6-8 godzin) oraz w czasie ciąży i połogu. 

Jakie są objawy zatoru tętnicy płucnej?

Lekarz, który bada pacjenta z zatorowością tętnicy płucnej, stwierdza u niego przyspieszona czynność serca (tachykardia) oraz przyspieszony oddech (tachypnoe), dojdzie też do spadku ciśnienia tętniczego krwi (hipotensja), w przypadku dysfunkcji prawej komory serca lekarz stwierdza również poszerzenie żył szyjnych, czasami dochodzi też do wstrząsu hipowolemicznego. 

W jaki sposób stawia się rozpoznanie zatoru tętnicy płucnej? Jakie badania dodatkowe okazują się pomocne w takiej sytuacji?

Przy podejrzeniu zatoru tętnicy płucnej wykonuje się badania laboratoryjne, w których przede wszystkim zwraca uwagę podwyższone stężenie D-dimerów, czasami wynik wielokrotnie przekracza ustalona normę laboratoryjną. W badaniu rtg klatki piersiowej można stwierdzić powiększenie sylwetki serca, płyn w jamie opłucnej, miąższowe zagęszczenia widoczne w płucach oraz ogniska niedodmy w płucach, chociaż należy pamiętać o tym, że u niektórych pacjentów zdjęcie rtg klatki piersiowej może być zupełnie prawidłowe.

Także w ekg oraz w badaniu echo serca można stwierdzić różnego rodzaju nieprawidłowości. Jednak najdokładniejszym badaniem, dzięki któremu można bardzo dokładnie ocenić tętnice płucne i miąższ płuc, jest badanie angio-CT i można śmiało stwierdzić, że jest to badanie rozstrzygające przy podejrzeniu zatoru tętnicy płucnej. Ponadto, zawsze przy zatorowości płucnej wykonuje się też usg żył głębokich, aby stwierdzić czy to przez przypadek nie z nich pochodził materiał zatorowy, który doprowadził  do rozwoju zatoru tętnicy płucnej. 

Jak leczy się zator tętnicy płucnej?

Następnie podaje się leki trombolityczne, czyli preparaty, które będą doprowadzać do rozpuszczania się skrzepliny będącej przyczyną powstania zatoru. W następnej kolejności pacjentowi podaje się również heparynę. 

W jaki sposób można zapobiegać rozwojowi zatorowości płucnej?

Przede wszystkim, aby nie dopuścić do zatoru tętnicy płucnej, bardzo ważne jest wczesne uruchamianie pacjenta po różnego rodzaju większych i mniejszych zabiegach operacyjnych. Ponadto, aby nie dopuścić do rozwoju zakrzepicy żył głębokich, która jest bardzo częstą przyczyną doprowadzającą do rozwoju zatoru tętnicy płucnej, jest noszenie przez pacjenta właściwie dla niego dobranych pończoch elastycznych. Dodatkowo, pacjent z grup ryzyka powinien również otrzymywać  leki przeciwkrzepliwe. 

Jakie jest rokowanie w przypadku zatoru tętnicy płucnej?

Rokowanie w przebiegu zatoru tętnicy płucnej jest uzależnione przede wszystkim od stopnia ciężkości klinicznej oraz szybkości postawienia właściwej diagnozy. W przypadku zatoru tętnicy płucnej  wysokiego ryzyka śmiertelność wśród pacjentów wynosi aż 30%, w zatorowości płucnej średniego ryzyka śmiertelność spada do 3-15%, zaś w zatorowości  niskiego ryzyka jest to nawet poniżej 1%.