Odma opłucnowa (płucna) – przyczyny, objawy i leczenie

Odmą opłucnową nazywamy obecność powietrza w jamie opłucnej, która spowodowana jest uszkodzeniem płuca lub klatki piersiowej. Czy ten stan zawsze jest niebezpieczny dla życia? Z jakimi objawami się wiąże?

Odma opłucnowa (płucna) – objawy

Pacjenci najczęściej zgłaszają ostry, kłujący ból w klatce piersiowej, kaszel oraz duszność. W zależności od rodzaju odmy symptomy są odczuwane przez pacjenta silniej lub słabiej. Na przykład w przypadku odmy samoistnej pacjent w ogóle może nie odczuwać żadnych objawów, a wystąpienie odmy prężnej to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który może szybko doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia i zgonu.

Rodzaje odmy opłucnowej ze względu na mechanizm

1. Odma zamknięta – powstaje, gdy do jamy opłucnej jednorazowo dostaje się pewna ilość powietrza. Może powstać w trakcie nakłucia jamy opłucnowej i zazwyczaj wchłania się samoistnie w ciągu kilku dni.
2. Odma otwarta – w tym przypadku powietrze dostaje się i wydostaje się z jamy opłucnowej tym samym otworem, który zazwyczaj znajduje się w klatce piersiowej lub oskrzelu.
3. Odma prężna (wentylowa) – najgroźniejszy rodzaj odmy. Odma prężna powstaje wtedy, gdy uraz doprowadził do utworzenia zastawki w otworze, przez który przedostaje się powietrze. W tej sytuacji w czasie wdechu powietrze dostaje się do jamy opłucnowej, lecz w fazie wydechu nie może się wydostać. W ten sposób z każdym oddechem narasta ilość powietrza w opłucnej, doprowadzając do zapadania się płuca. Ponadto z uwagi na coraz większy ucisk zgromadzonego powietrza w klatce piersiowej dochodzi do przesunięcia i ucisku narządów śródpiersia, co prowadzi do zapaści drugiego płuca, ucisku na aortę, tętnicę płucną oraz serce. Pacjent, który nie otrzyma pierwszej pomocy na czas, może umrzeć.

Odma płucna – przyczyny

Najczęściej odma występuje samoistnie, w drodze pęknięcia pęcherza rozedmowego lub pęcherzyków płucnych położonych blisko opłucnej. Taka sytuacja może wystąpić zarówno u osób zdrowych, bez chorób płuc (tzw. odma pierwotna), jak i w przebiegu chorób płuc i oskrzeli, np. w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc czy mukowiscydozie (odma wtórna). Do odmy dochodzić może również w wyniku urazu klatki piersiowej. Najczęściej urazy prowadzące do odmy występują w wypadkach komunikacyjnych, upadkach z wysokości, przygnieceniach czy też ugodzeniu ostrym przedmiotem. Odma może być też następstwem zabiegów medycznych – nakłucia opłucnej, biopsji płuca i operacji torakochirurgicznych.

Czy odma płucna jest niebezpieczna? Czy na odmę płucną można umrzeć?

Niebezpieczeństwo związane z odmą zależy ściśle od jej rodzaju oraz wielkości. Odma prężna to groźna sytuacja i każdorazowo bezpośredni stan zagrożenia życia. W pozostałych rodzajach odmy najistotniejsza jest jej wielkość, czyli stopień zapadnięcia się płuca. Niebezpieczne są również odmy obustronne oraz odmy krwotoczne. Najczęściej występują jednak niewielkie odmy samoistne, wymagające obserwacji lub jednorazowego nakłucia czy drenażu opłucnej.

Odma opłucnowa – leczenie

W większości przypadków u pacjentów z niewielką odmą i bez silnych dolegliwości zaleca się obserwację, odpoczynek i tlenoterapię, która wspomaga samoistne wchłonięcie się odmy. W przypadku pierwszorazowej odmy samoistnej można zastosować zabieg aspiracji powietrza strzykawką przez kaniulę (igłę lub cewnik).

Odma opłucnowa – rehabilitacja

Po przebyciu odmy zaleca się oszczędny tryb życia oraz zachowanie minimum 6-tygodniowej przerwy w podróżach samolotem. Ponadto epizod odmy stanowi trwałe przeciwwskazanie do nurkowania. Wszystkim pacjentom zaleca się zaprzestanie palenia papierosów, gdyż nikotynizm zwiększa ryzyko nawrotu odmy.