Kolka u niemowlaka – przyczyny, objawy, leczenie kolki niemowlęcej

Kolka niemowlęca to częsta dolegliwość pojawiająca się najczęściej już w pierwszym miesiącu życia dziecka i trwająca do ok. 3–4 miesiąca. Objawy kolki u niemowlaka to rozdrażnienie, napadowy, trudny do ukojenia płacz, podkurczanie nóżek i prężenie ciała. Jej przyczyny nie zostały do końca zidentyfikowane, najczęściej mówi się o niedojrzałości układu pokarmowego i nerwowego. Jak radzić sobie z kolką u dziecka? Przede wszystkim należy wykluczyć choroby organiczne. Aby złagodzić atak kolki, można próbować masować brzuszek, stosować ciepłe okłady, zazwyczaj ulgę maluszkowi przynosi też delikatne kołysanie. Jeżeli metody te zawodzą, w porozumieniu z pediatrą można włączyć leczenie farmakologiczne.

Kolka u niemowlaka – definicja. Jakie są objawy kolki niemowlęcej?

Kolka niemowlęca to łagodne zaburzenie behawioralne objawiające się rozdrażnieniem lub nieutulonym płaczem, które trwają minimum 3 godziny dzienne, co najmniej 3 razy w tygodniu, przez okres dłuższy niż 3 tygodnie. Objawy pojawiają się cyklicznie, bez uchwytnej przyczyny, najczęściej po południu i wieczorem, bez poprawy po lekach.

Niemowlę może mieć wzdęty brzuszek, prężyć się, podkurczać i gwałtowanie prostować nóżki. Dziecko nie prezentuje żadnych objawów choroby organicznej, a jego rozwój jest prawidłowy. Kolka ustępuje samoistnie zazwyczaj do 5. miesiąca życia.

Kolka u niemowlaka – przyczyny. Niedojrzałość układu pokarmowego i nerwowego

Kolka niemowlęca jest jednym z najczęstszych zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego u niemowląt – szacuje się, że ten problem dotyczy 10-40% dzieci poniżej 6. miesiąca życia. Pojawia się z taką samą częstością u chłopców i dziewczynek, sposób karmienia (mlekiem modyfikowanym/piersią) ani wiek ciążowy nie mają wpływu na jej występowanie.

To prowadzi do zaburzeń perystaltyki, a także nieprawidłowego odbierania bodźców (odczuwanie bólu przy rozciąganiu ścian jelit przez pokarm, gazach, a także przy parciu na stolec). Mikroflora bakteryjna jelit dopiero się rozwija, a duża ilość pokarmu w stosunku do masy ciała stanowi spore obciążenie dla przewodu pokarmowego malucha. Dodatkowo wpływ może mieć też nieprawidłowa technika karmienia (połykanie dużej ilości powietrza) czy zmniejszona aktywność enzymów trawiennych i zmniejszone wydzielanie żółci, co sprzyja wzdęciom. Innych przyczyn upatruje się w paleniu papierosów przez matkę oraz w zbyt dużej ilości bodźców zewnętrznych, z którymi nie radzi sobie niedojrzały jeszcze układ nerwowy.

Kolka u niemowlaka a choroby – inne przyczyny nieutulonego płaczu

Kolka u niemowlaka a patologiczny refluks żołądkowo-przełykowy

Jeśli do niepokoju i płaczu u dziecka dołączają takie objawy, jak: nadmierne ulewanie, wymioty, niechęć do jedzenia, cofanie się pokarmu w trakcie karmienia, to należy podejrzewać u dziecka refluks żołądkowo-jelitowy. Ulewanie i niedoczynność zwieracza dolnego przełyku są fizjologią, która zanika do 18. miesiąca życia i zazwyczaj wystarczające jest postępowanie zachowawcze – częstsze karmienie mniejszymi porcjami, zagęszczanie pokarmu czy terapia złożeniowa. Powinno się unikać przyjmowania przez dzieci pozycji siedzącej do godziny po karmieniu.

Kolka niemowlęca a alergie pokarmowe i nietolerancja laktozy

W diagnostyce kolki niemowlęcej należy wykluczyć przede wszystkim alergię pokarmową – najczęściej dotyczy ona białka mleka krowiego lub jaja kurzego. Należy zwrócić uwagę na inne objawy alergii – zmiany skórne, stolce (biegunkowe lub zaparciowe), wymioty i ulewania, krew w stolcu. U matek karmiących piersią zalecana jest dieta eliminacyjna na minimum 2 tygodnie, połączona z obserwacją dziecka (jeśli występuje poprawa, dietę należy utrzymać).

U dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym można włączyć mieszanki z wysokim stopniem hydrolizy. Alergia pokarmowa może być IgE-zależna i IgE-niezależna. W przypadku tej drugiej we krwi dziecka będą wykrywane immunoglobuliny IgE swoiste przeciwko określonym alergenom.

Przeczytaj więcej na temat tego, jak objawia się skaza białkowa u niemowląt.

Nietolerancja laktozy wiąże się z niedoborem enzymu laktazy, który jest odpowiedzialny za jej trawienie do glukozy i galaktozy. U większości niemowląt laktaza osiąga swoją docelową aktywność wkrótce po urodzeniu, jednak u części może wystąpić przejściowa nietolerancja laktozy spowodowana np. zbyt dużą podażą laktozy w porównaniu z wydolnością trawienną jelit. Dziecko będzie oddawało wtedy biegunkowe, pieniste stolce o kwaśnym zapachu, z towarzyszącą tendencją do wzdęć i oddawania dużej ilości gazów.

Niemowlętom karmionym mlekiem modyfikowanym zaleca się preparaty ubogo- lub bezlaktozowe, a karmionym piersią suplementację enzymu (laktazę). Ważne jest, aby pierwszą porcję mleka odciągnąć (ma największe stężenie laktozy) i preinkubować z enzymem, nakarmić niemowlę piersią, a dopiero potem podać wcześniej preinkubowane mleko. Zwiększa to efektywność leku.

Kolka niemowlęca a infekcje

Niepokój i płacz dziecka mogą być spowodowane bólem o innej lokalizacji niż przewód pokarmowy. Należy to szczególnie rozważyć, jeśli prezentowane objawy występują od krótkiego czasu. Infekcje u tak małych dzieci często przebiegają nieswoiście i prawidłowe rozpoznanie może sprawić trudność. W przypadku nasilonego niepokoju niemowlęcia powinno się wykluczyć przede wszystkim zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie układu moczowego.

Warto także w sytuacji typowo brzusznych objawów (wzdęty brzuch, zaburzenie perystaltyki jelit, bolesność w trakcie palpacji brzucha, wymioty, powiększanie się obwodu brzucha itd.) wziąć pod uwagę przyczyny chirurgiczne – guz w jamie brzusznej, wgłobienie lub zadzierzgnięcie jelit, uwięźniecie przepukliny, skręt jądra.

Kolka niemowlęca – leczenie. Symetykon i probiotyki w leczeniu kolki

Najczęściej podaje się preparaty na kolkę, które mają zniwelować wzdęcia (bolesne rozciąganie jelit spowodowane gromadzącym się w jelitach gazem ze sfermentowanego pokarmu) – jednym z nich jest symetykon, który zmniejsza napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu, co ułatwia ich wydalenie i przynosi ulgę.

Innym skutecznym sposobem może być podawanie probiotyków, które mają za zadanie zapewnić odpowiednią równowagę flory bakteryjnej w jelitach. Takim preparatem jest probiotyk ze szczepem Lactobacillus reuteri DSM 17938.

Domowe sposoby na kolkę u niemowlaka – masaż brzuszka, okłady, kołysanie

Ze względu na niskie koszty i brak szkodliwych efektów ubocznych warto zawsze w pierwszej kolejności zastosować techniki uspokajające dziecko. Kołysanie, układanie na brzuchu, ciepłe okłady (np. podgrzana pielucha bądź termofor z pestek wiśni, ale nigdy kładzione bezpośrednio na skórę dziecka) czy masaż brzuszka mogą przynieść dobry efekt.

Wyciszeniu się dziecka może sprzyjać także zaciemnienie pokoju i tzw. biały szum (ale uwaga na uszkodzenie słuchu – źródło szumu powinno znajdować się w odpowiedniej odległości i mieć dostosowaną głośność, dlatego należy unikać stosowania suszarek do włosów, domowych odkurzaczy itp.).

Kolka u niemowlaka – prawidłowe techniki karmienia piersią i butelką

W przypadku podejrzenia nieprawidłowej techniki karmienia dziecka warto skontaktować się z doradcą laktacyjnym, który pomoże wykryć i zniwelować ewentualne błędy w karmieniu.

Czasami skuteczne mogą być butelki antykolkowe, które dzięki specjalnemu smoczkowi zapobiegają połykaniu przez dziecko powietrza z butelki w trakcie jedzenia. Jednak równie istotny jest sposób karmienia. Podczas karmienia butelką dziecko powinno obejmować cały smoczek, nie tylko jego końcówkę. Maluch powinien znajdować się na wprost rodzica, na jego udach, może również leżeć bokiem, jednak wówczas butelkę należy podawać na wprost twarzy niemowlaka, aby nie musiał skręcać główki. Przed włożeniem smoczka do ust należy delikatnie dotknąć ust niemowlaka, aby sam otworzył buzię, a następnie dotknąć połączenia podniebienia twardego z miękkim, dopiero wówczas dziecko powinno zacząć ssać.