Skaza białkowa – przyczyny, objawy i leczenie alergii na białka mleka krowiego u niemowląt, dzieci i dorosłych
Katarzyna Makos

Skaza białkowa – przyczyny, objawy i leczenie alergii na białka mleka krowiego u niemowląt, dzieci i dorosłych

Skaza białkowa to alergia (czyli zmieniona, nadmierna reakcja układu immunologicznego) na białka mleka krowiego. Najczęściej alergia na BMK występuje u niemowląt i małych dzieci, objawia się zmianami skórnymi, którym towarzyszy świąd, dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (biegunka, wymioty), a czasami również nieżytem nosa czy przewlekłym kaszlem. Jak wygląda postępowanie przy podejrzeniu u dziecka alergii na białko mleka krowiego? 

Czym jest skaza białkowa?

Alergia pokarmowa na białka mleka krowiego (BMK), potocznie zwana skazą białkową bądź skazą mleczną, polega na występowaniu niepożądanej reakcji organizmu po spożyciu BMK, jest ona powtarzalna i wynika z odpowiedzi układu immunologicznego. 

Ogólnie alergie pokarmowe można podzielić na IgE-zależne, IgE-niezależne (komórkową) i mieszane. Zdecydowana większość dzieci z alergią na BMK nabywa tolerancji do 6. roku życia.

Skaza białkowa – przyczyny

Skaza białkowa u niemowlaka 

U niemowląt najczęstszą alergią pokarmową jest alergia na białka mleka krowiego. Do alergenów BMK możemy zaliczyć: β-laktoglobulinę, α-laktoalbuminę, kazeinę, albuminę surowicy bydlęcej i immunoglobuliny bydlęce. Uczulenie na kazeinę może wiązać się z większym ryzykiem wstrząsu. 

Warto pamiętać także o częstych reakcjach krzyżowych na mleka innych zwierząt (owcy, kozy) – jeśli dziecko ma alergię na mleko krowie, to objawy mogą także występować po spożyciu mleka innego pochodzenia. 10% dzieci z alergią na wołowinę/cielęcinę będzie też reagować krzyżowo na mleko krowie. U młodszych dzieci, oprócz mleka, często uczulające jest białko i żółtko jaja kurzego. 

Skaza białkowa u dorosłych. Alergia na BMK a nietolerancja laktozy

U dorosłych rzadziej mamy do czynienia z reakcjami alergicznymi na pokarm, a jeśli już występują, to dotyczą głównie takich produktów spożywczych, jak orzechy, ryby, skorupiaki.

Nieprzyjemne objawy pojawiające się po spożyciu mleka, tj. biegunka, wzdęcia i ból brzucha, mogą wynikać z nadwrażliwości nieimmunologicznej i wiązać się z niedoborem laktazy.

Nietolerancja laktozy, czyli cukru zawartego w mleku, wynika z niedoboru lub braku enzymu rozkładającego laktozę na przyswajalne glukozę i galaktozę. Enzym ten produkowany jest przez komórki nabłonka jelit. Najczęstszą postacią nietolerancji laktozy jest postać związana z defektem genu laktazy – wraz z wiekiem u pacjentów aktywność tego enzymu maleje i w Polsce dotyczy około 30% populacji. 

U niemowląt nietolerancja laktozy może być wrodzona, z powodu całkowitego niedoboru laktazy objawy mogą wystąpić już w wieku noworodkowym, przy karmieniu piersią lub podaży mleka modyfikowanego. Laktazy może brakować też wtórnie i wynika to z uszkodzenia nabłonka jelitowego przez stan zapalny, np. w przebiegu infekcji przewodu pokarmowego, zapaleń nieswoistych jelit, celiakii, alergii na inny pokarm. 

Pomocnym, nieinwazyjnym testem diagnostycznym wykonywanym przy podejrzeniu nietolerancji laktozy i innych cukrów jest wodorowy test oddechowy. Leczenie polega na diecie ubogolaktozowej bądź bezlaktozowej (najwięcej laktozy jest w płynnej postaci mleka) lub można podawać substytucyjnie enzym laktazę dostępną w aptekach. 

Powiązane produkty

Skaza białkowa – objawy

Objawy alergiczne mają różnorodny obraz i mogą występować w obrębie kilku układów równocześnie. Dzieli się je na natychmiastowe (do 2 h od spożycia alergenu) lub opóźnione (do 48h od ekspozycji, a nawet dłużej – do tygodnia).

U niemowląt skaza białkowa najczęściej objawia się zmianami skórnymi pod postacią pokrzywki, wysypki grudkowo-krostkowej czy zaczerwienienia. Często pojawiają się one na policzkach, czole, kolanach, łokciach. Bardzo często ze strony przewodu pokarmowego alergia objawia się bólami brzucha, kolką, ulewaniem, wymiotami, zaparciami lub biegunką, w stolcu mogą być obecne śluz i krew.

U dzieci z eozynofilowym zapaleniem przełyku występuje niechęć do jedzenia spowodowana bólem w trakcie przełykania. U dzieci z ciężką alergią na BMK pojawiają się zaburzenia wzrastania, anemia z niedoboru żelaza. 

Rzadziej symptomy dotyczą układu oddechowego – są to katar, uczucie blokady nosa, sapka u niemowląt, świszczący oddech lub przewlekły kaszel. Najcięższą reakcją alergiczną jest reakcja anafilaktyczna – jest ona uogólniona, ma ciężki przebieg i zagraża życiu dziecka. W najgorszym wypadku jest to wstrząs anafilaktyczny. Jeśli u dziecka występuje świąd i obrzęk warg oraz języka, należy niezwłocznie poszukać pomocy lekarskiej.

Skaza białkowa – leczenie

Skazę białkową rozpoznaje się na podstawie wywiadu lekarskiego, objawów klinicznych i diety diagnostycznej. Badaniem uzupełniającym diagnostykę jest oznaczenie poziomu antygenowo swoistych przeciwciał klasy IgE na białka mleka krowiego.

Podstawową formą leczenia jest dieta bezmleczna, czyli eliminacja alergenu z diety dziecka. Na początku włącza się ją w celach diagnostycznych, na okres około 2-4 tygodni.

Po tym czasie dziecko, w zależności od stanu klinicznego, w ramach próby prowokacyjnej otrzymuje białko mleka krowiego. Jeśli wynik jest dodatni i potwierdza alergię na BMK, to mały pacjent pozostaje na diecie bezmlecznej do ukończenia 1. roku życia i/lub minimum 6-12 miesięcy od pierwszej próby prowokacyjnej. Jeśli dziecko toleruje mleko w daniach (np. naleśnikach) lub przetworach mlecznych (np. w jogurcie, kefirze), należy minimum 3 razy w tygodniu podawać mu alergen w ilości akceptowanej, czyli niewywołującej objawów. W ten sposób organizm nabywa dalszej tolerancji na alergen, przestaje rozpoznawać go jako coś niebezpiecznego.

Dodatkowo w leczeniu alergii na BMK czasami włącza się leki przeciwhistaminowe. W cięższych postaciach, jak eozynofilowe zapalenie przełyku, może być konieczne stosowanie sterydów systemowych. Osoby po przebytym wstrząsie anafilaktycznym lub z wysokim ryzykiem wystąpienia powinny mieć w posiadaniu adrenalinę. 

Skaza białkowa – dieta

Skaza białkowa u niemowlaka a karmienie piersią

Matki niemowląt ze stwierdzoną alergią na BMK powinny przejść na dietę bezmleczną. Należy jednak pamiętać o suplementacji białka i wapnia w diecie karmiącej mamy. Nie należy takiej diety stosować prewencyjnie, w celu ochrony zdrowego dziecka przed rozwinięciem się alergii. Jeśli pomimo eliminacji białka z diety mamy, nie obserwuje się poprawy u dziecka, zalecane jest wyeliminowanie innych alergenów, np. orzechów czy jaj.

Skaza białkowa u dziecka a karmienie mlekiem modyfikowanym

U niemowląt ze skazą białkową karmionych mlekiem modyfikowanym należy wprowadzić odpowiednie mieszanki mleczne. U dzieci z łagodną i umiarkowaną postacią alergii na BMK są to mieszanki o wysokim stopniu hydrolizy (tzw. hydrolizaty białka). Oznacza to, że białka mleka krowiego zostały poddane odpowiedniej obróbce enzymatycznej, „pocięto” je na mniejsze frakcje i przez to są mniej alergenne. U dzieci z ciężką postacią alergii, niedoborami masy ciała, po anafilaksji, z ciężkim AZS lub u dzieci bez poprawy stanu klinicznego po mieszankach o wysokim stopniu hydrolizy, stosuje się mieszanki elementarne (aminokwasowe)

Nie zaleca się zastępowania pokarmu matki lub mleka modyfikowanego mlekiem kozim (reakcje krzyżowe) czy napojem roślinnym, np. sojowym (soja jest jednym z 6 najczęstszych alergenów wywołujących alergię u dzieci). 

Skaza białkowa a rozszerzanie diety. Co może jeść dziecko z alergią na białko mleka krowiego?

Kluczowa jest znajomość składu określonych produktów spożywczych. Powodem braku poprawy po wprowadzeniu diety eliminacyjnej lub pogorszeniu przy wprowadzaniu nowych produktów są ukryte źródła mleka. BMK możemy znaleźć w różnych  wypiekach, ciasteczkach, herbatnikach, niektórych rodzajach chleba, w zupach, sosach, a nawet wędlinach. Należy uważać na lody, kremy, budynie, galaretki, czekolady, makarony, gotowe potrawy.

Każdy nowy alergen należy wprowadzać do diety niemowlaka-alergika pojedynczo, w odstąpienie minimum 1 tygodnia, obserwując dziecko pod kątem wystąpienia ewentualnych reakcji alergicznych. 

  1. H. Szajewska, A. Horvath (red.), Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Kraków 2017, s.156-164.
  2. A. Rybak, Wytyczne postępowania w alergii na białko mleka krowiego wg WHO, „Standardy Medyczne Pediatria” , t.7 , s. 739-747, 2010,
  3. S. Koletzko, B. Niggemann, A. Arato i in., Diagnostic approach and management of cow's-milk protein allergy in infants and children: ESPGHAN GI Committee practical guidelines, “J Peditr Gastroenterol Nutr” 2012, nr 55, s. 221-229.
  4. P. Albrecht, Gastroenterologia dziecięca. Poradnik lekarza praktyka, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2014, s. 95-109.
  5. M. Kiryłowska, A. Kopiczko, B. Cudowska, Standardy diagnostyki alergii na białka mleka krowiego – wytyczne dla lekarza POZ, „Pediatria Po Dyplomie” 2019, nr 4.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie kokluszu

    Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych wywołaną przez pałeczki krztuśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Na ciężki przebieg krztuśca narażone są zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia. Jak przebiega krztusiec i jak go rozpoznać? Jak wygląda leczenie kokluszu? W jaki sposób można się przed nim uchronić?

  • Pneumocystoza – objawy, rozpoznanie i leczenie

    Pneumocystoza to zapalenie płuc spowodowane zakażeniem Pneumocystis jirovecii. Choroba występuje u osób z obniżoną odpornością m.in. z powodu AIDS lub przyjmowania leków immunosupresyjnych, dlatego zalicza się ją do zakażeń oportunistycznych. Pneumocystoza to poważna choroba objawiająca się dusznością i suchym kaszlem, która może prowadzić nawet do śmierci.

  • Przeziębienie, grypa, alergia czy COVID-19? Jak je od siebie odróżnić?

    Masz katar, kaszel i gorączkę? Czy to zwykłe przeziębienie, grypa czy może COVID-19? Objawy tych chorób mogą być bardzo podobne, co utrudnia samodzielne postawienie diagnozy. Dowiedz się, jakie są kluczowe różnice między tymi schorzeniami i kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

  • Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie RZS

    Reumatoidalne zapalenie stawów (inaczej RZS lub gościec stawowy) to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. Powszechnie określa się ją także jako reumatyzm. Początkowo atakuje najczęściej symetrycznie małe i średnie stawy rąk i nóg, ale w konsekwencji prowadzi do wielu zmian ogólnoustrojowych – jej najbardziej charakterystycznym objawem jest ból stawów, ich zaczerwienienie i obrzęk. Jak leczy się reumatoidalne zapalenie stawów? Czy istnieją domowe sposoby na RZS?

  • Monakolina K – co to jest? Właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

    Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią główną przyczynę zachorowalności i śmiertelności nie tylko w Polsce, lecz również na całym świecie. U podłoża większości z nich leży miażdżyca naczyń krwionośnych, która jest bezpośrednio związana z zaburzeniami lipidowymi. Jednym z proponowanych sposobów radzenia sobie z tym problemem jest stosowanie suplementacji w oparciu o monakolinę K.

  • Co zrobić, kiedy dziecko kaszle, a osłuchowo jest czyste?

    Kaszel dziecka bez innych objawów może być związany z przebytym niedawno zakażeniem układu oddechowego albo sygnalizować rozwijającą się w organizmie infekcję dróg oddechowych. Istnieją jednak inne przyczyny kaszlu u dzieci, które wymagają bardziej zaawansowanych badań. Jakie to przyczyny i jak je zdiagnozować?

  • Grypa i RSV – szczepionka, podobieństwa i różnice

    Grypa i RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus) to dwie powszechne choroby wirusowe, które mają znaczący wpływ na zdrowie publiczne, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Obie mogą prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób starszych, niemowląt oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. W tym artykule przyjrzymy się bliżej podobieństwom i różnicom między grypą a RSV, ze szczególnym uwzględnieniem dostępnych szczepień.

  • Dieta w zaburzeniach lękowych. Co jeść, a czego unikać przy stanach lękowych?

    Zaburzenia lękowe dotykają znaczny odsetek dorosłych i dzieci. Osoby z zaburzeniami zmagają się z przewlekłym lękiem i stresem, który często powoduje cierpienie psychiczne i znaczne upośledzenie funkcjonowania pacjentów w wielu sferach ich życia. Tymczasem odpowiednia dieta w zaburzeniach lękowych może korzystnie wpływać na zdrowie układu nerwowego i pomagać w łagodzeniu objawów zaburzeń lękowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.