Fotoalergia – czym jest? Jak ją leczyć?

Fotoalergia jest nieprawidłową reakcją skóry, która wiąże się z promieniowaniem oraz lekiem lub kosmetykiem zawierającym składnik wrażliwy na światło słoneczne. W związku z tym fotouczulenie może dotknąć np. osoby przyjmujące leki przeciwcukrzycowe. Jak rozpoznać fotoalergię? Jakie substancje zawarte w preparatach mogą wywołać odczyny fotoalergiczne? Podpowiadamy.

Wraz z nadejściem wakacji i spędzania większej ilości czasu na zewnątrz zwiększa się również czas eksponowania skóry na działanie promieniowania ultrafioletowego. U niektórych osób wiąże się to z występowaniem na skórze odczynów fotoalergicznych w postaci rumienia, grudek czy też pęcherzyków. Przyczyna tkwi w stosowaniu niektórych leków lub kosmetyków. Sprawdź, czy masz je w swojej apteczce lub kosmetyczce, i dowiedz się co robić, jeśli wystąpią u Ciebie objawy fotoalergii.  

Fotoalergia – co to takiego?

Promieniowanie słoneczne, a dokładniej promieniowanie ultrafioletowe oprócz pożytecznego działania na organizm człowieka (m. in. umożliwia syntezę witaminy D3), może również wywoływać negatywne skutki w postaci chorób skóry zwanych fotodermatozami. Jedną z nich jest fotoalergia będąca skórną reakcją fotonadwrażliwości, której wystąpienie związane jest z nieprawidłową reakcją układu immunologicznego i zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu.

Mechanizm fotoalergii

Pod wpływem promieniowania ultrafioletowego typu A (zdarzają się nieliczne przypadki, gdzie fotoalergia została wywołana przez promieniowanie UV typu B) dochodzi do powstania lub aktywacji substancji fotouczulającej, czyli przekształcenia prohaptenu w hapten, zwanego inaczej alergenem, wchodzącym w skład leku lub kosmetyku. Następnie dochodzi do pobudzenia układu immunologicznego i odpowiedzi obronnej organizmu, identycznej jak w przypadku każdej reakcji alergicznej. 

Przyczyny fotoalergii

Odczyny fotoalergiczne wywoływane są przez składniki kosmetyków oraz leków, stosowanych zarówno na skórę, jak i doustnie.  

Wśród leków szczególną uwagę należy zwrócić na:

• antybiotyki i chemioterapeutyki:

1. fluorochinolony: kwas nalidyksowy i jego pochodne,
2. sulfonamidy: sulfametoksazol, sulfadiazyna, sulfacetamid, sulfoguanidyna,
3. leki przeciwmalaryczne: hydroksychlorochina, chinidyna,

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): ketoprofen (zwłaszcza po podaniu miejscowym w formie żelu), diklofenak,
• leki działające na układ sercowo-naczyniowy:

1. blokery kanału wapniowego: diltiazem,
2. inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę: kaptopryl, enalapryl;

• leki przeciwcukrzycowe,
• leki przeciwdepresyjne: klomipramina,  
• leki przeciwnowotworowe: fluorouracyl.

Natomiast wśród składników kosmetyków potencjalnie wywołujących fotoalergię wyróżniamy m.in.:  

• balsam peruwiański,
• bitionol,
• diglukonian chlorheksydyny,
• trisiloksan drometrizolu,
• salicylan oktylu, 
• tryklosan.  

Fotoalergia – objawy  

Odczyny fotoalergiczne mogą pojawić się w przeciągu kilku minut lub kilku godzin od momentu kontaktu z promieniowaniem słonecznym, przy czym najczęściej pierwsze objawy obserwuje się z opóźnieniem – po 24–48 godzinach. Zazwyczaj występują w miejscach najbardziej eksponowanych na słońce, czyli na twarzy, rękach, nogach, ramionach, plecach.

Wśród objawów fotoalergii wyróżnia się:  

• rumień,
• grudki,
• pęcherze,   
• złuszczanie skóry,
• przebarwienia,  
• świąd.

Fotoalergia – leczenie

Zazwyczaj objawy fotoalergii mijają samoistnie po kilku dniach. Jeśli objawy są na tyle intensywne, że utrudniają normalne funkcjonowanie, należy zastosować leczenie objawowe. W pierwszej kolejności powinno się zaprzestać stosowania środka odpowiedzialnego za fotoalergię. W przypadku wystąpienia objawów podobnych do poparzenia słonecznego ulgę przyniosą kremy lub żele o działaniu łagodzącym i regenerującym, zawierające np. panthenol czy aloes.

W leczeniu fotoalergii zastosowanie mają:

• leki przeciwhistaminowe (przeciwalergiczne) łagodzące świąd,
• miejscowo stosowane glikokortykosteroidy i/lub inhibitory kalcyneryny zmniejszające stan zapalny (w postaci emulsji, roztworu lub żelu),
• pomocniczo: okłady z kwasu bornego lub soli fizjologicznej.  

Dodatkowo powinno zadbać się o odpowiednie natłuszczenie skóry, które zapewni ochronę prze czynnikami drażniącymi, zapobiegnie utracie wody z naskórka i będzie sprzyjać regeneracji.

Fotoalergia – jak jej zapobiec?  

Pierwszym działaniem profilaktycznym jest eliminacja czynnika wywołującego fotoalergię, dlatego bardzo ważne jest jego trafne rozpoznanie. O ile z kosmetykami nie ma problemu, aby samodzielnie zrezygnować ze stosowania, o tyle w przypadku leków bez konsultacji z lekarzem jest to zabronione – może to bardziej zaszkodzić niż pomóc.   

Kolejnym ważnym elementem zapobiegania fotoalergii jest stosowanie preparatów z filtrem przeciwsłonecznym, przy czym dokonując ich zakupu, należy sprawdzić, czy w składzie nie zawierają substancji wywołujących fotonadwrażliwość (benzofenon, oktokrylen). Szczególnie istotne jest prawidłowe stosowanie preparatu, czyli nakładanie warstwy ochronnej na 20 minut przed ekspozycją na słońce i powtarzanie aplikacji średnio co 2–3 godziny.