Kobieta, która ma katar alergiczny kicha w chusteczkę, będąc w parku
Maciej Toczek

Alergia krzyżowa – czym jest i jakie daje objawy? Tabela alergenów krzyżowych

Alergia krzyżowa, znana również jako reakcja krzyżowa, to zjawisko, w którym jeden typ przeciwciał reaguje nie z jednym określonym alergenem, ale z dwoma lub więcej. Jak diagnozuje się alergię krzyżową? Czy jedyną metodą zapobiegania reakcjom alergicznym jest unikanie kontaktu z alergenem?

Alergie krzyżowe są coraz powszechniejszym zjawiskiem obserwowanym przez medyczny świat. Ze względu na fakt, że reakcje mogą być wywoływane przez – na pierwszy rzut oka – całkowicie odmienne od siebie przedmioty, pyłki bądź pokarmy, warto wiedzieć, jakie alergie występują w przyrodzie najczęściej. Co to jest alergia krzyżowa oraz co robić w momencie pojawienia się na objawów?

  1. Co to jest alergia krzyżowa?
  2. Jakie objawy daje alergia krzyżowa?
  3. Najczęstsze alergie krzyżowe
  4. Alergia krzyżowa – z brzozą
  5. Alergia krzyżowa – z trawą
  6. Alergia krzyżowa – z roztoczami kurzu domowego
  7. Alergia krzyżowa – z warzywami i owocami
  8. Jak unikać, zapobiegać i leczyć alergię krzyżową?
  9. Co robić, jeśli pojawią się objawy alergii krzyżowej?

Co to jest alergia krzyżowa?

Alergią krzyżową określa się odpowiedź układu immunologicznego w postaci reakcji alergicznej po kontakcie z alergenem, na który dana osoba nie jest uczulona. Choć pozornie wydaje się to skomplikowane i pozbawione logiki, po przeanalizowaniu procesów zachodzących w organizmie człowieka stosunkowo łatwo jest to zrozumieć. Alergeny to charakterystyczne białka, które u osób predysponowanych i z nieprawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym łączą się ze specyficznymi przeciwciałami, tzw. przeciwciałami IgE. W przypadku połączenia zapoczątkowana zostaje swoista reakcja prowadząca do uwolnienia przez grupę komórek, zaliczanych do leukocytów, mediatorów zapalnych oraz cytokin, które odpowiadają za wystąpienie objawów alergii. Są to symptomy, takie jak katar, świszczący oddech, obrzęk, pokrzywka, a także różnego rodzaju objawy z przewodu pokarmowego.

Sprawdź, jakie leki na alergię w tabletkach i aerozolu znajdziesz na DOZ.pl

Okazuje się jednak, że niektóre alergeny różnego pochodzenia mają zbliżoną do siebie budowę. Z tego względu mogą wywoływać reakcję alergiczną nawet pomimo braku jednoznacznego uczulenia na dany alergen. Właśnie w takim mechanizmie może wystąpić opuchnięcie twarzy po zjedzeniu banana u osób uczulonych kontaktowo na lateks, czy też mogą pojawić się objawy alergii wziewnej u osoby uczulonej na orzechy. Zjawisko to określone zostało jako alergia krzyżowa.

Jakie objawy daje alergia krzyżowa?

Alergia krzyżowa, ze względu na mechanizm powstawania, objawia się w bardzo podobny sposób jak tradycyjna alergia pokarmowa lub wziewna. Najczęstszą manifestacją kliniczną towarzyszącą alergii krzyżowej jest tzw. zespół anafilaksji jamy ustnej (OAS, ang. Oral Allergy Syndrome). Polega on na wystąpieniu miejscowych objawów, takich jak świąd języka, podniebienia, gardła, a nawet uszu. W niektórych sytuacjach może także dochodzić do opuchnięcia warg, a w skrajnych i stosunkowo rzadkich przypadkach również do reakcji uogólnionej w postaci wstrząsu anafilaktycznego. Nie jest jednak obecnie możliwe wyróżnienie grupy pacjentów, którzy byliby bardziej narażeni na wystąpienie objawów uogólnionych niż pozostali alergicy.

Innym narządem, który często zostaje dotknięty przez alergię krzyżową, jest skóra. W przypadku wystąpienia tego typu powikłania najczęściej obserwowana jest pokrzywka miejscowa bądź uogólniona. Co ciekawe, reakcja skórna może się pojawić także po kontakcie skóry z niektórymi surowymi owocami. Pozostałe objawy z przewodu pokarmowego lub oddechowego również występują w reakcjach krzyżowych, jednak dzieje się to zdecydowanie rzadziej.

Powiązane produkty

Najczęstsze alergie krzyżowe

Rozwój medycyny oraz technik molekularnych na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci pozwolił na wyróżnienie najczęstszych reakcji krzyżowych. Ich opracowanie pozwoliło na lepszą edukację pacjentów i potencjalne wyodrębnienie czynników mogących wywołać objawy alergiczne w konkretnych sytuacjach.

Czy wiesz, że testy diagnostyczne na alergie możesz wykonać w domu? Na DOZ.pl znajdziesz proste do wykonania testy antygenowe.

Alergia krzyżowa – z brzozą

Brzoza uznawana jest za stosunkowo silny alergen. Do najczęściej wymienianych zespołów alergii krzyżowych zalicza się interakcje, takie jak brzoza-owoce, brzoza-bylica-seler-przyprawy, a także reakcje zachodzące między rodziną bukowatych, a więc brzozą, olchą, leszczyną, dębem i bukiem. W przypadku owoców oraz różnego rodzaju przypraw, takich jak np. cykoria czy też melon bądź jabłka, najczęstszą manifestacją jest zespół anafilaksji jamy ustnej.

Alergia krzyżowa – z trawą

W przypadku różnego rodzaju traw często dochodzi do reakcji krzyżowych z owocami, warzywami oraz przyprawami. Wśród alergenów mogących w przebiegu tego typu interakcji wywoływać najsilniejsze reakcje alergiczne wymienia się brzoskwinie, marchewkę, pomidor oraz seler. Warto podkreślić również częste występowanie reakcji krzyżowej z jadem owadów błonkoskrzydłych. Jest to szczególnie ważne, gdyż elementy alergenów charakterystycznych dla jadu tych owadów stwierdzić można również w miodzie czy produktach kosmetycznych zawierających w swoim składzie wosk pszczeli.

Alergia krzyżowa – z roztoczami kurzu domowego

Kolejnym częstym alergenem mogącym powodować występowanie reakcji krzyżowej są roztocza kurzu domowego. Ten bardzo rozpowszechniony alergen najczęściej wchodzi w reakcje z owocami morza, np. skorupiakami. Ocenia się, że nawet 70% osób uczulonych na roztocza kurzu domowego może przejawiać symptomy związane z reakcją krzyżową na owoce morza.

Alergia krzyżowa – z warzywami i owocami

Alergia na warzywa i owoce bardzo często powiązana jest z reakcjami krzyżowymi z innymi alergenami. Jedną z najbardziej znanych i charakterystycznych jest reakcja u osób, u których stwierdzono alergię na lateks. Owoce, które najczęściej wywołują różnego rodzaju uczulenia krzyżowe w takich sytuacjach, to awokado, papaja oraz banan. Nieco rzadziej reakcja wystąpić może po spożyciu kiwi, pomidorów, ziemniaka czy też selera. Reakcje krzyżowe warzyw i owoców występują także w przypadku kontaktu z pyłkami brzozy.

Alergia krzyżowa – tabela

Alergia krzyżowa – tabela
Alergie krzyżowe. Podział względem pór roku.

 

Alergia krzyżowa – tabela
Najczęstsze alergie krzyżowe

Jak unikać, zapobiegać i leczyć alergię krzyżową?

Diagnostyka w przypadku alergii krzyżowej nie różni się w znaczący sposób od tej przeprowadzanej przy alergii wziewnej lub pokarmowej.

Do trzech głównych kryteriów rozpoznawczych zalicza się:

  • dokładnie zebrany wywiad z pacjentem,
  • punktowe testy skórne,
  • doustne testy prowokacyjne.

Przy podejrzeniu występowania alergii krzyżowej specjaliści z zakresu alergologii najczęściej korzystają z informacji, jakie alergeny mogą w danej sytuacji klinicznej prowadzić do reakcji krzyżowej. W oparciu o to przeprowadzane są testy skórne bądź też doustne testy prowokacyjne.

Interesującą techniką wspomagającą cały proces diagnostyczny są również metody z zakresu medycyny molekularnej. Tzw. CRD (Component-Resolved Diagnostics) jest metodą, w której oznaczany jest poziom konkretnych immunoglobulin IgE, a więc przeciwciał biorących bezpośredni udział w reakcji alergicznej. Są one skierowane przeciwko konkretnym fragmentom alergenów, dzięki czemu możliwa jest identyfikacja innych alergenów, które są na tyle podobne, że mogą wywołać reakcję krzyżową.

Zapobieganie alergii krzyżowej jest praktycznie niemożliwe. Związane jest to z faktem, iż dokładna przyczyna występowania alergii nie została jeszcze poznana i pomimo wiedzy o niektórych czynnikach ochronnych, takich jak np. karmienie piersią, a także zwiększających ryzyko wystąpienia alergii, jak ma to miejsce w przypadku obciążenia rodzinnego, zagadnienie to wciąż skrywa wiele tajemnic. Nie inaczej jest w przypadku reakcji krzyżowych. Z tego względu, pomimo stosowania się do zaleceń mających na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia alergii, medycyna nie daje gwarancji, że na pewnym etapie życia nie wystąpią u nas objawy charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej.

Co ciekawe jednak, większość alergenów biorących udział w reakcjach krzyżowych jest wrażliwa na temperaturę, dlatego obróbka cieplna pozwala w znaczący sposób ograniczyć ryzyko wystąpienia niepożądanej reakcji.

Leczenie alergii krzyżowej nie różni się w żaden sposób od postępowania w „tradycyjnej alergii”. W przypadku występowania zespołu anafilaksji jamy ustnej po kontakcie z owocami i warzywami nie ma konieczności rezygnowania z pozostałych warzyw i owoców, nawet w przypadku ryzyka, że mogą one krzyżowo reagować z danym alergenem wziewnym. Co więcej, nie ma również podstaw do wprowadzenia diety eliminacyjnej, jeżeli nie potwierdzono jednoznacznie alergii w doustnym teście prowokacji lub za pomocą punktowych testów skórnych. Ważna jest natomiast edukacja pacjenta na temat ryzyka wystąpienia takiej reakcji.

Co robić, jeśli pojawią się objawy alergii krzyżowej?

Objawy alergii krzyżowej pojawiają się z reguły po kilkunastu minutach do dwóch godzin od zadziałania czynnika. Choć mogą być związane z nieprzyjemnymi doznaniami, z reguły mają przebieg łagodny i rzadko prowadzą do reakcji uogólnionych. W przypadku podejrzenia występowania reakcji krzyżowej na dany alergen wziewny bądź pokarmowy konieczna jest konsultacja z lekarzem alergologiem, który w oparciu o posiadaną wiedzę zadecyduje o dalszych niezbędnych krokach terapeutycznych.

  1. Dr hab. n. med. Adam J. Sybilski, Alergia krzyżowa, „Medycyna Po Dyplomie” 2017, 4.
  2. Prof. dr hab. med. Barbara Rogala, Alergeny krzyżowe, Medycyna Praktyczna, [online] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/62293,alergeny-krzyzowe [dostęp:] 7.03.2023.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Częste oddawanie moczu (częstomocz) – przyczyny, leczenie

    Częstomocz jest przykrym schorzeniem dotykającym zarówno mężczyzn, jak i kobiety najczęściej w podeszłym wieku, ale zdarzają się także przypadki dzieci i młodych dorosłych borykających się z tą dolegliwością. Częstomocz może się pojawić m.in. przy chorobach ginekologicznych, urologicznych, nefrologicznych, psychicznych czy nawet onkologicznych. Przez to, że wiąże się z przymusem patologicznie częstego oddawania moczu, może stać się udręką dla pacjentów i mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Mimo że nie zawsze jest oznaką poważnej choroby, to warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, który pomoże rozwiązać ten problem.

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij