Czym jest wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z ciężką reakcją alergiczną?
Justyna Piekara

Czym jest wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z ciężką reakcją alergiczną?

Badania sugerują, że częstość występowania reakcji anafilaktycznych wzrosła w ostatnich latach. Dowiedz się, czym jest anafilaksja. Jak zapobiegać oraz udzielić pomocy w nagłym przypadku ciężkiej reakcji anafilaktycznej?

Co to jest anafilaksja? Co może ją wywołać?

Zgodnie z definicją Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (ENACI), anafilaksja to ciężka, zagrażająca życiu reakcja nadwrażliwości natychmiastowej. Wyzwalacz powoduje, że układ odpornościowy nadmiernie reaguje i uwalnia strumień substancji chemicznych, mogących wywołać wstrząs anafilaktyczny, nagły spadek ciśnienia krwi i trudności w oddychaniu.

Czasami przyczyną anafilaksji są czynniki nieimmunologiczne, takie jak bezpośrednie uszkodzenie komórek tucznych i zasadochłonnych za sprawą działania skrajnych temperatur, wibracji czy środków kontrastowych podawanych podczas badań diagnostycznych.

Chociaż może wywołać ją każda substancja, w większości przypadków reakcja anafilaktyczna związana jest z alergią. Najczęściej dotyczy wiązania się immunoglobuliny IgE z alergenem – dochodzi wtedy do aktywacji receptorów FCERI w komórkach tucznych (mastocytach) i bazofilach, które uwalniają mediatory zapalne, takie jak np. histamina.

Pierwsze symptomy mogą wystąpić w bardzo krótkim czasie po ekspozycji na alergen (od kilku do kilkudziesięciu minut po zadziałaniu bodźca wyzwalającego), rozwijać się gwałtownie i prowadzić do utraty przytomności, niewydolności oddechowej lub zatrzymania akcji serca.

Alergeny doprowadzające do anafilaksji to m.in.:

  • leki,
  • wybrane pokarmy (np. owoce cytrusowe, orzeszki ziemne, orzechy, ryby, skorupiaki),
  • dodatki do żywności (np. glutaminian sodu, barwniki spożywcze),
  • jad owadów błonkoskrzydłych (np. pszczoły, osy, szerszenie),
  • rośliny trujące (np. sumak, bluszcz).

Typowe objawy anafilaksji to:

  • obrzęk ust,
  • obrzęk języka,
  • obrzęk gardła,
  • trudności w oddychaniu,
  • reakcje skórne (pokrzywka, świąd, zaczerwienienie).
  • nudności,
  • wymioty,
  • zawroty głowy,
  • przyspieszone bicie serca,
  • słaby puls.

Czynniki podwyższonego ryzyka anafilaksji to:

  • alergie,
  • astma oskrzelowa,
  • wcześniejsze doświadczenie anafilaksji,
  • choroby układu krążenia,
  • mastocytoza – nieprawidłowe nagromadzenie pewnego rodzaju białych krwinek.

Jak zapobiegać anafilaksji?

Unikaj substancji, które powodują ciężką reakcję alergiczną, noś bransoletkę informującą, na które z nich jesteś uczulony. Jeśli masz alergie pokarmowe, uważnie czytaj etykiety spożywanych produktów. Jedząc poza domem, dowiedz się dokładnie, jakie składniki zawiera danie. Jeśli jesteś uczulony na jad owadów, zachowaj ostrożność, gdy pojawiają się w pobliżu. Noś ubranie z długimi rękawami.

Na wszelki wypadek miej zawsze przy sobie automatyczny wstrzykiwacz epinefryny, która przeciwdziała substancjom wytwarzanym podczas reakcji alergicznej. 

Polecane dla Ciebie

Co robić, gdy ktoś doświadcza anafilaksji?

  1. Zapytaj poszkodowanego czy ma przy sobie ampułko-strzykawkę z epinefryną. W razie potrzeby podaj lek.
  2. Jak najszybciej należy przerwać działanie czynnika powodującego reakcję alergiczną (np. usunąć żądło). 
  3. Osoba poszkodowana powinna położyć się na plecach, na wznak. Jeżeli jest to konieczne, pomóż rozluźnić ubranie, aby ułatwić jej oddychanie.
  4. Jeżeli zauważysz, że osoba poszkodowana doświadcza poważnych objawów reakcji anafilaktycznej, zadzwoń po pomoc na numer 112.
  5. Jeśli pojawią się wymioty lub dojdzie do utraty przytomności, przewróć osobę poszkodowaną na bok. Pozostań z nią do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego. 
  6. W przypadku, gdyby przestała oddychać, przystąp do wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO).

Po ustaniu objawów anafilaksji zwykle konieczne jest monitorowanie w szpitalu przez kilka godzin, ponieważ niektóre przypadki mieć charakter dwufazowy – objawy mogą powrócić. W przypadku ciężkiego wstrząsu anafilaktycznego chory może wymagać dodatkowego leczenia, które może obejmować:

  • tlenoterapię,
  • intubację w celu ułatwienia oddychania,
  • wstrzyknięcie beta-mimetyku w celu zmniejszenia obrzęku dróg oddechowych,
  • podania leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidów w celu zmniejszenia nasilenia reakcji alergicznej i zmniejszyć obrzęk,
  • podanie wazopresyny (adiuretyny), która powoduje skurcz naczyń krwionośnych i podnosi ciśnienie krwi.
  1. Anaphylactic shock: what you should know, “webmd.com” [online], https://www.webmd.com/allergies/anaphylactic-shock-facts, [dostęp:] 10.05.2021.
  2. Anaphylaxis, “mayoclinic.org” [online], ttps://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anaphylaxis/symptoms-causes/syc-20351468, [dostęp:] 10.05.2021.
  3. What are the symptoms of anaphylactic shock?, “medicalnewstoday.com” [online], https://www.medicalnewstoday.com/articles/321118, [dostęp:] 10.05.2021.
  4. A. Pietrangelo, Allergic reaction first aid: what to do, “healthline.com” [online], https://www.healthline.com/health/allergies/allergic-reaction-treatment, [dostęp:] 10.05.2021.
  5. P. Lachowska-Kotowska, A. Grzywa-Celińska, Anafilaksja – rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2013, nr 19 (2), s. 99–102. 
  6. E. Simons, Anaphylaxis, „The Journal of Allergy and Clinical Immunology” 2010, nr 125, s. 161-S181, [online] doi:10.1016/j.jaci.2009.12.981, [dostęp:] 10.05.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak powstaje nowotwór?

    Nowotwory są główną przyczyną zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce choruje na nie ponad milion osób, a ok. 100 tys. umiera. Niestety, statystyki te z roku na rok są coraz mniej optymistyczne. Jak powstaje nowotwór? Czy da się zapobiec jego rozwojowi?

  • Gorączka plamista Gór Skalistych – przyczyny, objawy, leczenie

    Dla przeciętnego Polaka gorączka plamista Gór Skalistych brzmi niezwykle egzotycznie. Nie da się ukryć, że choroba w Polsce jest bardzo rzadko spotykana. Zagrożenie jest jednak realne, zwłaszcza dla osób, które podróżują do Stanów Zjednoczonych.

  • WZW C – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu C

    Wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu C. Choroba ta jest często nazywana „cichym zabójcą”, ponieważ wczesne stadium infekcji często nie daje objawów, a osoba zakażona może przez wiele lat nie wiedzieć, że jest chora. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy i niewydolność wątroby, jeśli nie zostanie zdiagnozowane i leczone na czas. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, żółtaczkę, świąd skóry czy bóle stawów.

  • Perforacja jelita – przyczyny, objawy, leczenie

    Perforacja jelita to bardzo poważne schorzenie, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Nieleczone może doprowadzić do śmierci. Jak rozpoznać przedziurawione jelito i co jest jego przyczyną? Jak wygląda leczenie i czy może się objeść bez interwencji chirurga?

  • Chłoniak – objawy, leczenie, rokowania i rodzaje nowotworu układu chłonnego

    Chłoniakiem określa się nieprawidłowy rozrost tkanki limfatycznej. Jednoznaczne wyjaśnienie pochodzenia chłoniaków i przyczyn ich występowania nadal pozostaje wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Podstawą leczenia wszystkich rodzajów chłoniaków jest chemioterapia.

  • By-passy, czyli pomostowanie aortalno-wieńcowe – na czym polega ten zabieg?

    Pojęcie by-passów, używane często w środowisku medycznym, nadal nie jest do końca jasne dla reszty społeczeństwa. Pomostowanie aortalno-wieńcowe umożliwia doprowadzenie krwi do serca, co jest szczególnie istotne w przypadku m.in. zablokowania tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe.

  • Jak odchudzić dziecko? Praktyczne porady dietetyka

    Statystyki w kwestii nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży pogarszają się z roku na rok. Coraz więcej dzieci w Polsce boryka się ze zbyt wysoką masą ciała. Jako rodzice chcemy jak najlepiej dla swoich pociech, dlatego zaczynamy wyszukiwać informacje dotyczące odchudzania dzieci. Jak poradzić sobie z nadwagą lub otyłością dziecka? Jakie kroki warto podjąć w tym kierunku? I ostatnie – czy dzieci powinno się odchudzać?

  • Jak wyleczyć nużeńca? Leki, suplementy, domowe sposoby na nużycę

    Nużeniec jest pasożytem należącym do roztoczy. Jest niewidoczny gołym okiem, ponieważ ma bardzo niewielkie rozmiary. Gatunki bytujące na człowieku to: nużeniec ludzki oraz nużeniec krótki. Liczba osób zarażonych wzrasta wraz z wiekiem. Nawet ponad 80% osób powyżej 70. roku życia może być zarażonych nużeńcem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij