Czym jest wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z ciężką reakcją alergiczną?
Justyna Piekara

Czym jest wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z ciężką reakcją alergiczną?

Badania sugerują, że częstość występowania reakcji anafilaktycznych wzrosła w ostatnich latach. Dowiedz się, czym jest anafilaksja. Jak zapobiegać oraz udzielić pomocy w nagłym przypadku ciężkiej reakcji anafilaktycznej?

Co to jest anafilaksja? Co może ją wywołać?

Zgodnie z definicją Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (ENACI), anafilaksja to ciężka, zagrażająca życiu reakcja nadwrażliwości natychmiastowej. Wyzwalacz powoduje, że układ odpornościowy nadmiernie reaguje i uwalnia strumień substancji chemicznych, mogących wywołać wstrząs anafilaktyczny, nagły spadek ciśnienia krwi i trudności w oddychaniu.

Czasami przyczyną anafilaksji są czynniki nieimmunologiczne, takie jak bezpośrednie uszkodzenie komórek tucznych i zasadochłonnych za sprawą działania skrajnych temperatur, wibracji czy środków kontrastowych podawanych podczas badań diagnostycznych.

Chociaż może wywołać ją każda substancja, w większości przypadków reakcja anafilaktyczna związana jest z alergią. Najczęściej dotyczy wiązania się immunoglobuliny IgE z alergenem – dochodzi wtedy do aktywacji receptorów FCERI w komórkach tucznych (mastocytach) i bazofilach, które uwalniają mediatory zapalne, takie jak np. histamina.

Pierwsze symptomy mogą wystąpić w bardzo krótkim czasie po ekspozycji na alergen (od kilku do kilkudziesięciu minut po zadziałaniu bodźca wyzwalającego), rozwijać się gwałtownie i prowadzić do utraty przytomności, niewydolności oddechowej lub zatrzymania akcji serca.

Alergeny doprowadzające do anafilaksji to m.in.:

  • leki,
  • wybrane pokarmy (np. owoce cytrusowe, orzeszki ziemne, orzechy, ryby, skorupiaki),
  • dodatki do żywności (np. glutaminian sodu, barwniki spożywcze),
  • jad owadów błonkoskrzydłych (np. pszczoły, osy, szerszenie),
  • rośliny trujące (np. sumak, bluszcz).

Typowe objawy anafilaksji to:

  • obrzęk ust,
  • obrzęk języka,
  • obrzęk gardła,
  • trudności w oddychaniu,
  • reakcje skórne (pokrzywka, świąd, zaczerwienienie).
  • nudności,
  • wymioty,
  • zawroty głowy,
  • przyspieszone bicie serca,
  • słaby puls.

Czynniki podwyższonego ryzyka anafilaksji to:

  • alergie,
  • astma oskrzelowa,
  • wcześniejsze doświadczenie anafilaksji,
  • choroby układu krążenia,
  • mastocytoza – nieprawidłowe nagromadzenie pewnego rodzaju białych krwinek.

Jak zapobiegać anafilaksji?

Unikaj substancji, które powodują ciężką reakcję alergiczną, noś bransoletkę informującą, na które z nich jesteś uczulony. Jeśli masz alergie pokarmowe, uważnie czytaj etykiety spożywanych produktów. Jedząc poza domem, dowiedz się dokładnie, jakie składniki zawiera danie. Jeśli jesteś uczulony na jad owadów, zachowaj ostrożność, gdy pojawiają się w pobliżu. Noś ubranie z długimi rękawami.

Na wszelki wypadek miej zawsze przy sobie automatyczny wstrzykiwacz epinefryny, która przeciwdziała substancjom wytwarzanym podczas reakcji alergicznej. 

Powiązane produkty

Co robić, gdy ktoś doświadcza anafilaksji?

  1. Zapytaj poszkodowanego czy ma przy sobie ampułko-strzykawkę z epinefryną. W razie potrzeby podaj lek.
  2. Jak najszybciej należy przerwać działanie czynnika powodującego reakcję alergiczną (np. usunąć żądło). 
  3. Osoba poszkodowana powinna położyć się na plecach, na wznak. Jeżeli jest to konieczne, pomóż rozluźnić ubranie, aby ułatwić jej oddychanie.
  4. Jeżeli zauważysz, że osoba poszkodowana doświadcza poważnych objawów reakcji anafilaktycznej, zadzwoń po pomoc na numer 112.
  5. Jeśli pojawią się wymioty lub dojdzie do utraty przytomności, przewróć osobę poszkodowaną na bok. Pozostań z nią do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego. 
  6. W przypadku, gdyby przestała oddychać, przystąp do wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO).

Po ustaniu objawów anafilaksji zwykle konieczne jest monitorowanie w szpitalu przez kilka godzin, ponieważ niektóre przypadki mieć charakter dwufazowy – objawy mogą powrócić. W przypadku ciężkiego wstrząsu anafilaktycznego chory może wymagać dodatkowego leczenia, które może obejmować:

  • tlenoterapię,
  • intubację w celu ułatwienia oddychania,
  • wstrzyknięcie beta-mimetyku w celu zmniejszenia obrzęku dróg oddechowych,
  • podania leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidów w celu zmniejszenia nasilenia reakcji alergicznej i zmniejszyć obrzęk,
  • podanie wazopresyny (adiuretyny), która powoduje skurcz naczyń krwionośnych i podnosi ciśnienie krwi.
  1. Anaphylactic shock: what you should know, “webmd.com” [online], https://www.webmd.com/allergies/anaphylactic-shock-facts, [dostęp:] 10.05.2021.
  2. Anaphylaxis, “mayoclinic.org” [online], ttps://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anaphylaxis/symptoms-causes/syc-20351468, [dostęp:] 10.05.2021.
  3. What are the symptoms of anaphylactic shock?, “medicalnewstoday.com” [online], https://www.medicalnewstoday.com/articles/321118, [dostęp:] 10.05.2021.
  4. A. Pietrangelo, Allergic reaction first aid: what to do, “healthline.com” [online], https://www.healthline.com/health/allergies/allergic-reaction-treatment, [dostęp:] 10.05.2021.
  5. P. Lachowska-Kotowska, A. Grzywa-Celińska, Anafilaksja – rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2013, nr 19 (2), s. 99–102. 
  6. E. Simons, Anaphylaxis, „The Journal of Allergy and Clinical Immunology” 2010, nr 125, s. 161-S181, [online] doi:10.1016/j.jaci.2009.12.981, [dostęp:] 10.05.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Częste oddawanie moczu (częstomocz) – przyczyny, leczenie

    Częstomocz jest przykrym schorzeniem dotykającym zarówno mężczyzn jak i kobiety najczęściej w podeszłym wieku, ale zdarzają się także przypadki dzieci i młodych dorosłych borykających się z tą dolegliwością. Może się pojawić na bazie m.in. chorób ginekologicznych, urologicznych, nefrologicznych, psychicznych czy nawet onkologicznych. Przez to, że wiąże się z przymusem patologicznie częstego oddawania moczu, może stać się udręką dla pacjentów i mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Mimo, że nie zawsze jest oznaką poważnej choroby, to warto jest się zwrócić o pomoc do specjalisty, który pomoże rozwiązać problem.

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij