Czym jest wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z ciężką reakcją alergiczną?
Justyna Piekara

Czym jest wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z ciężką reakcją alergiczną?

Badania sugerują, że częstość występowania reakcji anafilaktycznych wzrosła w ostatnich latach. Dowiedz się, czym jest anafilaksja. Jak zapobiegać oraz udzielić pomocy w nagłym przypadku ciężkiej reakcji anafilaktycznej?

Co to jest anafilaksja? Co może ją wywołać?

Zgodnie z definicją Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (ENACI), anafilaksja to ciężka, zagrażająca życiu reakcja nadwrażliwości natychmiastowej. Wyzwalacz powoduje, że układ odpornościowy nadmiernie reaguje i uwalnia strumień substancji chemicznych, mogących wywołać wstrząs anafilaktyczny, nagły spadek ciśnienia krwi i trudności w oddychaniu.

Czasami przyczyną anafilaksji są czynniki nieimmunologiczne, takie jak bezpośrednie uszkodzenie komórek tucznych i zasadochłonnych za sprawą działania skrajnych temperatur, wibracji czy środków kontrastowych podawanych podczas badań diagnostycznych.

Chociaż może wywołać ją każda substancja, w większości przypadków reakcja anafilaktyczna związana jest z alergią. Najczęściej dotyczy wiązania się immunoglobuliny IgE z alergenem – dochodzi wtedy do aktywacji receptorów FCERI w komórkach tucznych (mastocytach) i bazofilach, które uwalniają mediatory zapalne, takie jak np. histamina.

Pierwsze symptomy mogą wystąpić w bardzo krótkim czasie po ekspozycji na alergen (od kilku do kilkudziesięciu minut po zadziałaniu bodźca wyzwalającego), rozwijać się gwałtownie i prowadzić do utraty przytomności, niewydolności oddechowej lub zatrzymania akcji serca.

Alergeny doprowadzające do anafilaksji to m.in.:

  • leki,
  • wybrane pokarmy (np. owoce cytrusowe, orzeszki ziemne, orzechy, ryby, skorupiaki),
  • dodatki do żywności (np. glutaminian sodu, barwniki spożywcze),
  • jad owadów błonkoskrzydłych (np. pszczoły, osy, szerszenie),
  • rośliny trujące (np. sumak, bluszcz).

Typowe objawy anafilaksji to:

  • obrzęk ust,
  • obrzęk języka,
  • obrzęk gardła,
  • trudności w oddychaniu,
  • reakcje skórne (pokrzywka, świąd, zaczerwienienie).
  • nudności,
  • wymioty,
  • zawroty głowy,
  • przyspieszone bicie serca,
  • słaby puls.

Czynniki podwyższonego ryzyka anafilaksji to:

  • alergie,
  • astma oskrzelowa,
  • wcześniejsze doświadczenie anafilaksji,
  • choroby układu krążenia,
  • mastocytoza – nieprawidłowe nagromadzenie pewnego rodzaju białych krwinek.

Jak zapobiegać anafilaksji?

Unikaj substancji, które powodują ciężką reakcję alergiczną, noś bransoletkę informującą, na które z nich jesteś uczulony. Jeśli masz alergie pokarmowe, uważnie czytaj etykiety spożywanych produktów. Jedząc poza domem, dowiedz się dokładnie, jakie składniki zawiera danie. Jeśli jesteś uczulony na jad owadów, zachowaj ostrożność, gdy pojawiają się w pobliżu. Noś ubranie z długimi rękawami.

Na wszelki wypadek miej zawsze przy sobie automatyczny wstrzykiwacz epinefryny, która przeciwdziała substancjom wytwarzanym podczas reakcji alergicznej. 

Powiązane produkty

Co robić, gdy ktoś doświadcza anafilaksji?

  1. Zapytaj poszkodowanego czy ma przy sobie ampułko-strzykawkę z epinefryną. W razie potrzeby podaj lek.
  2. Jak najszybciej należy przerwać działanie czynnika powodującego reakcję alergiczną (np. usunąć żądło). 
  3. Osoba poszkodowana powinna położyć się na plecach, na wznak. Jeżeli jest to konieczne, pomóż rozluźnić ubranie, aby ułatwić jej oddychanie.
  4. Jeżeli zauważysz, że osoba poszkodowana doświadcza poważnych objawów reakcji anafilaktycznej, zadzwoń po pomoc na numer 112.
  5. Jeśli pojawią się wymioty lub dojdzie do utraty przytomności, przewróć osobę poszkodowaną na bok. Pozostań z nią do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego. 
  6. W przypadku, gdyby przestała oddychać, przystąp do wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO).

Po ustaniu objawów anafilaksji zwykle konieczne jest monitorowanie w szpitalu przez kilka godzin, ponieważ niektóre przypadki mieć charakter dwufazowy – objawy mogą powrócić. W przypadku ciężkiego wstrząsu anafilaktycznego chory może wymagać dodatkowego leczenia, które może obejmować:

  • tlenoterapię,
  • intubację w celu ułatwienia oddychania,
  • wstrzyknięcie beta-mimetyku w celu zmniejszenia obrzęku dróg oddechowych,
  • podania leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidów w celu zmniejszenia nasilenia reakcji alergicznej i zmniejszyć obrzęk,
  • podanie wazopresyny (adiuretyny), która powoduje skurcz naczyń krwionośnych i podnosi ciśnienie krwi.
  1. Anaphylactic shock: what you should know, “webmd.com” [online], https://www.webmd.com/allergies/anaphylactic-shock-facts, [dostęp:] 10.05.2021.
  2. Anaphylaxis, “mayoclinic.org” [online], ttps://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anaphylaxis/symptoms-causes/syc-20351468, [dostęp:] 10.05.2021.
  3. What are the symptoms of anaphylactic shock?, “medicalnewstoday.com” [online], https://www.medicalnewstoday.com/articles/321118, [dostęp:] 10.05.2021.
  4. A. Pietrangelo, Allergic reaction first aid: what to do, “healthline.com” [online], https://www.healthline.com/health/allergies/allergic-reaction-treatment, [dostęp:] 10.05.2021.
  5. P. Lachowska-Kotowska, A. Grzywa-Celińska, Anafilaksja – rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2013, nr 19 (2), s. 99–102. 
  6. E. Simons, Anaphylaxis, „The Journal of Allergy and Clinical Immunology” 2010, nr 125, s. 161-S181, [online] doi:10.1016/j.jaci.2009.12.981, [dostęp:] 10.05.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij