Zapalenie przydatków – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Zapalenie przydatków to schorzenie dotyczące przede wszystkim kobiet współżyjących płciowo, w przebiegu którego dochodzi do zakażenia jajników i jajowodów. Przyczyną zapalenia przydatków są zazwyczaj bakterie, które przedostają się z pochwy do górnych dróg rodnych. Objawy, które się wówczas pojawiają, to silny ból podbrzusza narastający podczas stosunku seksualnego oraz badania ginekologicznego, gorączka, dreszcze. 

1. Zapalenie przydatków – czym są przydatki?
2. Zapalenie jajnika – przyczyny
3. Zapalenie przydatków – objawy
4. Diagnostyka zapalenia jajników. Czy zapalenie przydatków widać na USG?
5. Jak leczy się zapalenie przydatków?
6. Możliwe powikłania zapalenia jajnika

Zapalenie przydatków – czym są przydatki?

Zapalenia żeńskich narządów płciowych są częstą dolegliwością wśród kobiet, zwłaszcza w wieku rozrodczym. Prawidłowo narządy rozrodcze dzielimy na te należące do piętra dolnego, do którego zaliczamy szyjkę macicy i pochwę, oraz do piętra górnego. Pochwa pozostaje skolonizowana przez liczne dobroczynne bakterie, a wiele z nich, zarówno pałeczki kwasu mlekowego, ale także inne bakterie tlenowe i beztlenowe, zapewniają naturalną ochronę przed ewentualnymi zakażeniami. 

Czasami zdarza się, że w wyniku zachwiania naturalnych mechanizmów obronnych, ale także po zabiegach ginekologicznych i innych operacjach chirurgicznych w obrębie miednicy, może dojść do zakażenia przydatków – jajowodów i jajników. 

Zapalenie jajnika – przyczyny

Zapalenie przydatków (jajników) jest jednostką chorobową dość trudną w rozpoznaniu i diagnostyce. Bez przeprowadzenia wnikliwego wywiadu oraz dostępności bardziej specjalistycznych badań, nierzadko niemożliwe staje się jego rozróżnienie od chociażby zapalenia wyrostka robaczkowego czy ciąży pozamacicznej. Nie pomagają w tym również często niecharakterystyczne objawy i nietypowy przebieg oraz fakt, że nawracające zapalenia w obrębie przydatków predysponują do występowania ciąży pozamacicznej. Niemal zawsze proces zapalny jest rozlany zarówno na jajniki, jak i jajowody. 

W kontekście przyczyn występowania zapalenia przydatków dominującą rolę mają tutaj nie tylko mikroorganizmy przenoszoną drogą płciową, jak np. Neisseria gonorrhoeae odpowiedzialna za rzeżączkę czy Chlamydia trachomatis wywołująca zakażenia układu moczowo-płciowego, ale także bakterie endogenne, jak np. Bacteroides species, Escherichia coli czy Gardnella vaginalis. 

Zapalenie przydatków – objawy

Zapalenie przydatków powoduje trudności diagnostyczne, zwłaszcza jeśli przebieg jest skąpoobjawowy. Dlatego bardzo ważny jest pogłębiony wywiad. Nierzadko zdarza się, że dolegliwości zgłaszane przez kobietę zbiegają się w czasie np. z wyłyżeczkowaniem jamy macicy czy założeniem wkładki wewnątrzmacicznej w celach antykoncepcyjnych, co może naprowadzić lekarza w kierunku prawidłowego rozpoznania i jego przyczyny. Z kolei rzadko możemy spodziewać się zapalenia przydatków u kobiet, które jeszcze nie współżyły oraz nie miały przeprowadzanych zabiegów w obrębie miednicy i narządów rodnych, choć również w tych przypadkach nie jest to wykluczone. 

Nieleczone zapalenie przydatków może prowadzić do zapalenia otrzewnej, groźnego powikłania, któremu towarzyszą objawy otrzewnowe możliwe do zweryfikowania w badaniu przedmiotowym jamy brzusznej. 

Diagnostyka zapalenia jajników. Czy zapalenie przydatków widać na USG?

Rozpoznanie zapalenia przydatków jest trudne i opiera się o przeprowadzenie pogłębionego wywiadu, badania przedmiotowego (podczas badania ginekologicznego pacjentka odczuwa zazwyczaj ból przy poruszaniu szyjką macicy i przy palpacji jajników) oraz badań dodatkowych. Badanie ultrasonograficzne (USG) zwykle nie pozwala na postawienie pewnego rozpoznania, ale jest pomocne w wykluczeniu innych schorzeń, takich jak zapalenie wyrostka robaczkowego czy ciąża pozamaciczna. Wykonanie USG przezpochwowego charakteryzuje się większą czułością nieznacznie nasilonych stanów zapalnych niż w przypadku badania przez powłoki brzuszne. 

Czasami rozróżnienie miejsca wyjścia stanu zapalnego jest praktycznie niemożliwe, zatem podejmuje się decyzję o operacji i wykonaniu laparotomii w celu bezpośredniej oceny narządów wewnętrznych lub zweryfikowania ewentualnych powikłań zakażenia. 

Pamiętajmy również, że w procesie diagnostyki pomocne mogą okazać się posiew moczu oraz pobranie wymazu z dróg rodnych. Niektóre z drobnoustrojów mogą wywoływać także zakażenie u partnera, dlatego ważne jest potwierdzenie jego etiologii.

Jak leczy się zapalenie przydatków?

Leczenie I rzutu polega na podaniu cefalosporyn III generacji lub łączonej terapii ampicyliną z doksycykliną lub – w przypadku ich nieskuteczności – cefotaksymu z doksycykliną i metronidazolem. Leczenie trwa około 14 dni, a jeśli choroba ma przebieg ciężki, wskazana jest wówczas hospitalizacja i antybiotykoterapia dożylna. 

Pacjentki leczone ambulatoryjnie powinny zostać poddane badaniu kontrolnemu u lekarza po upływie 48-72 h, zwłaszcza jeśli ich stan nie ulega poprawie. Kobiety ciężarne z rozpoznaniem zapalenia przydatków powinny zostać niezwłocznie skierowane do szpitala. Istotne jest również, iż czasami punktem wyjścia zapalenia przydatków jest kolonizacja wkładki wewnątrzmacicznej i może się okazać konieczne jej usunięcie oraz zalecenie innego rodzaju antykoncepcji. 

Możliwe powikłania zapalenia jajnika

Zapalenie przydatków prowadzi do znacznie częstszego występowania ciąży pozamacicznej. Poza tym do innych powikłań zaliczamy również zapalenie otrzewnej i wytworzenie się ropnia jajnikowo-jajowodowego, który stanowi jedno z nielicznych wskazań do leczenia operacyjnego i całkowitego usunięcia przydatków u młodych kobiet w wieku rozrodczym. Nieleczone zapalenie przydatków może prowadzić do stanów septycznych, niepłodności czy przewlekłego zespołu bólowego miednicy mniejszej.