Strefa okazji
Nowości
Krótkie daty
Łagodne schorzenia gruczołu piersiowego
Wiele kobiet obawia się raka piersi. Dzięki coraz lepszej profilaktyce i możliwości systematycznych badań można go w miarę wcześnie rozpoznać. Jednak kobiece (i nie tylko) gruczoły piersiowe mogą dotknąć także inne, choć na szczęście mniej groźne choroby.
- Zapalenie i ropień sutka
- Zwyrodnienie włóknisto-torbielowate sutka (mastopatia)
- Brodawczaki sutka
- Włókniakogruczolak
- Guz liściasty
- Ginekomastia
Gruczoł piersiowy jest największym gruczołem skórnym. Pełny rozwój i czynność wykazuje tylko u kobiet, a u mężczyzn znajduje się w stanie uwstecznionym. Sutkiem, wbrew krążącej błędnej terminologii, nazywamy cały gruczoł, który składa się ze skóry, tkanki podskórnej i gruczołowej. Brodawka i jej otoczka są zmodyfikowaną skórą. W obrębie otoczki znajdują się liczne gruczoły łojowe i potowe. Miąższ gruczołowy sutka składa się ze stożkowatych płatów, ułożonych promieniście wokół otoczki. Każdy płat składa się z płacików, a płaciki z pęcherzyków i kanalików. Wydzielina pęcherzyków spływa kanalikami do przewodów mlecznych, tworzących zatoki pod brodawką. Na brodawce uchodzi 5-10 dużych wspólnych przewodów mlecznych. Przewodami mlecznymi, powiększonymi w czasie laktacji, mogą szerzyć się procesy ropne.
Aktualnie wyróżnia się następujące grupy chorób sutka:
- zapalenie sutka, ropnie, zmiany mastopatyczne,
- guzy niezłośliwe (włókniakogruczolak, brodawczak, tłuszczak),
- guzy potencjalnie złośliwe (guz liściasty),
- nowotwory złośliwe (rak, mięsak).
Zapalenie i ropień sutka
Zapalenie sutka występuje najczęściej w okresie okołoporodowym (połogowe zapalenie sutka). Rozpoczyna w 2-3 tygodnie od rozpoczęcia karmienia piersią. Kiedyś było to zjawisko bardzo częste, obecnie połogowe zapalenie sutka występuje sporadycznie. Przyczyną stanu zapalnego jest zatkanie jednego z przewodów mlecznych zgęstniałą wydzieliną. Prowadzi to do zastoju pokarmu, który staje się pożywką dla bakterii. Pojawia się ból i stwardnienie sutka, zaczerwienienie i nadmierne ucieplenie skóry, a czasami objaw "skórki pomarańczy". Często występuje bolesne powiększenie węzłów chłonnych pachy, gorączka i złe samopoczucie. Połogowe zapalenie sutka cofa się samoistnie tylko u 15% kobiet. Sprzyja temu opróżnianie sutka z pokarmu, a także okłady z liści kapusty. W innych przypadkach konieczne jest zaprzestanie karmienia naturalnego i leczenie antybiotykami. Postęp choroby doprowadza do tworzenia się ropni pod skórą i otoczką, w miąższu gruczołu lub nawet poza gruczołem. Jedynym sposobem leczenia ropnia jest leczenie chirurgiczne, tj. nacięcie i opróżnienie ropnia. Niewykonanie tego zabiegu znacznie utrudnia leczenie, a poza tym sprzyja nawrotom choroby. Kobiety, u których wystąpiło połogowe zapalenie sutka, są predysponowane do zachorowania przy następnym porodzie.
Zapalenie i ropień sutka nie związane z połogiem występują rzadko. Są one wywołane zakażeniem bakteryjnym wstępującym, tzn. rozpoczynającym się w okolicy otoczki. Choroba objawia się bolesnością piersi niezwiązaną z cyklem, wciąganiem brodawki, wyciekiem z brodawki, guzem zapalnym lub ropniem wyczuwalnym pod otoczką, a także przetoką ropną (czyli nieprawidłowym kanalikiem łączącym ropień ze skórą w innym miejscu niż ujścia przewodów mlecznych). Typowe leczenie to nakłuwanie lub nacinanie i opróżnianie ropnia z podawaniem antybiotyków, ale często choroba nawraca i konieczne jest wycięcie zmienionego fragmentu gruczołu.
Zwyrodnienie włóknisto-torbielowate sutka (mastopatia)
Zwłóknienie włóknisto-torbielowate jest najczęstszym schorzeniem sutka, polegającym na łagodnym rozroście tkanek tego gruczołu. Zmiany mogą dotyczyć fragmentu piersi lub mieć charakter rozlany, zwykle obustronny. Występują u kobiet w wieku rozrodczym. Większość kobiet z mastopatią skarży się na bolesność sutka, wyczuwalne stwardnienie, uczucie ciężkości i napięcia sutka. U młodych kobiet (średnia wieku 34 lata) dolegliwości mają związek z drugą połową cyklu miesięcznego, zaś 1/4 kobiet (średnia wieku 43 lata) nie podaje związku z miesiączkowaniem. Postępowanie polega przede wszystkim na wykonaniu badań obrazowych wykluczających zmiany nowotworowe, tj. USG i mammografii. U niektórych chorych nakłuwa się i opróżnia bolesne torbiele, które po kilku takich zabiegach mają szansę zarosnąć. U części kobiet stosuje się leczenie hormonalne. Podejrzane o raka ogniska weryfikuje się za pomocą biopsji, czyli pobrania komórek specjalną igłą, lub wycina się w całości.
Sama mastopatia nie predysponuje do powstania raka, ale obecność zmian włóknistych i torbielowatych może utrudniać wykrycie wczesnego raka sutka zarówno badaniem fizykalnym jak i badaniami obrazowymi.
Brodawczaki sutka
Brodawczaki są niezłośliwymi guzami wywodzącymi się z komórek nabłonka przewodów mlecznych. W 75% przypadków zlokalizowane są w dużych przewodach mlecznych, częściej pojedynczo, ale zdarzają się też w postaci mnogiej, zwłaszcza te położone na obwodzie sutka. Brodawczaka można podejrzewać, gdy z brodawki wycieka krwista wydzielina. Może też być wyczuwalne stwardnienie brodawki. Ponieważ zarówno na podstawie mammografii, jak i badania biopsyjnego można nie odróżnić brodawczaka od wczesnego raka sutka, wycina się podejrzany fragment gruczołu i wykonuje badanie histologiczne. Częstość występowania raka po wycięciu brodawczaka wynosi około 5%, a nawet więcej w przypadku zmian mnogich. Dlatego po wycięciu chora pozostaje pod kontrolą lekarską.
Włókniakogruczolak
Włókniakogruczolak występuje najczęściej u dziewcząt i młodych kobiet, ale spotyka się go też u kobiet po menopauzie. Typowy gruczolak jest niebolesnym guzem, dobrze odgraniczonym od otaczającego miąższu i skóry. Najczęściej wykonywanym badaniem jest USG ze względu na szkodliwość mammografii u młodych kobiet i dobre odróżnianie od torbieli sutka. Obecność wyczuwalnego guza jest wskazaniem do jego usunięcia. Guzy niewyczuwalne można pozostawić, ale tylko po wykluczeniu zmian nowotworowych badaniami obrazowymi i biopsją oraz pod warunkiem poddania się przez chorą regularnej kontroli radiologicznej. W ostatnich latach wykazano wzrost zachorowania na raka sutka u kobiet, u których rozpoznano włókniakogruczolaka.
Guz liściasty
Guz liściasty jest policyklicznym, dobrze odgraniczonym od otoczenia guzem sutka, występującym zwykle jednostronnie u dojrzałych kobiet (średnia wieku 45 lat). Skóra i brodawka mogą być zniekształcone w wyniku ucisku przez guz, ale nigdy nie obserwuje się ich naciekania. Guzy te często są nie do odróżnienia od włókniakogruczolaków w badaniach obrazowych, jak i biopsyjnych. Dopiero badanie mikroskopowe wyciętego w całości guza daje odpowiedź. Na podstawie tego badania stwierdzono, że istnieją 3 postacie guza: niezłośliwa, graniczna oraz złośliwa, w związku z tym różne jest postępowanie lecznicze i rokowanie. Leczenie guza następuje chirurgicznie i polega na wycięciu guza z wąskim marginesem zdrowych tkanek w przypadku postaci niezłośliwej lub amputacji sutka w postaci złośliwej. U kobiet z rozpoznaniem guza złośliwego nawroty miejscowe i przerzuty odległe (najczęściej do płuc i kości) obserwuje się najczęściej w ciągu pierwszych 3 lat.
Ginekomastia
Ginekomastia jest łagodnym przerostem gruczołu sutkowego u mężczyzn. Może pojawić się też u niemowląt jako wyraz reakcji na hormony matki (estrogeny) lub u chłopców w okresie pokwitania i nie wymaga wtedy żadnego leczenia. U dorosłych mężczyzn występuje zwykle obustronnie, najczęściej w podeszłym wieku. Ginekomastię rozpoznaje się, gdy pod otoczką sutka wyczuwa się gruczoł o średnicy powyżej 2 cm. Przyczyną są zaburzenia hormonalne o różnym podłożu i ich leczenie często powoduje cofnięcie się zmian w sutkach. Gruczoły można też zmniejszyć, odsysając tkankę tłuszczową lub wycinając gruczoł z cięcia wokół otoczki, co daje dobry efekt kosmetyczny. Należy pamiętać o możliwości raka w wątpliwych przypadkach wykonuje się mammografię, USG i biopsje zmiany.
