Kwas moczowy w surowicy i moczu – normy, podwyższony, zalecenia
Barbara Sitek

Kwas moczowy w surowicy i moczu – normy, podwyższony, zalecenia

Kwas moczowy to ostatni produkt przemiany zasad azotowych (purynowych) w organizmie, który w większości jest wydalany wraz z moczem. Jego oznaczenie we krwi lub w moczu najczęściej wykonuje się podczas diagnozowania dny moczanowej, czyli podagry lub chorób nerek. Ogromnym wyzwaniem dla pacjentów jest zagadnienie związane z tym, jak obniżyć stężenie kwasu moczowego, tym samym zmniejszając dolegliwości bólowe, które towarzyszą hiperurykemii.

Nadmiar kwasu moczowego w tkankach odkłada się w postaci jego kryształków, powodując wiele poważnych dolegliwości. Kwas moczowy to najczęściej badany związek chemiczny w przypadku diagnozowania dny moczanowej, zapaleń i obrzęków stawów lub monitorowania jego poziomu podczas chemioterapii lub radioterapii nowotworów. Kwas moczowy jest produktem powstałym po rozpadzie zasad azotowych, mogących pochodzić z pokarmów bogatych w purynę lub z rozpadu kwasów nukleinowych komórek organizmu.

Co to jest kwas moczowy?

Kwas moczowy jest to końcowy i naturalny produkt metabolizmu puryn, czyli zasad azotowych, wchodzących w skład m.in. kwasów nukleinowych (DNA i RNA) komórek wszystkich organizmów. Źródłem zasad azotowych jest zarówno wewnętrzna synteza tych związków, jak i fizjologiczny rozpad komórek. Część puryn może być dostarczana także wraz z pożywieniem, takim jak piwo, czerwone mięso, wędzone ryby lub kakao. Ostatecznym produktem ich rozpadu jest kwas moczowy, który ulega wydaleniu wraz z przefiltrowanym przez nerki moczem, zaś w mniejszej ilości (ok. 30%) z udziałem układu pokarmowego w postaci kału.

Zbyt niskie i za wysokie stężenie kwasu moczowego

Zarówno wysoki, jak i niski poziom kwasu moczowego nie pozostaje bez wpływu na prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Kwas moczowy nie jest tylko zbędnym produktem przemian metabolicznych, ponieważ pełni także działanie antyoksydacyjne, chroniące organizm przed wolnymi rodnikami i wywołanymi przez nie uszkodzeniami komórek. Jego niedobór może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób otępiennych czy też choroby Parkinsona i z pewnością nie powinien być lekceważony. Zbyt niski poziom kwasu moczowego może również wskazywać na toczące się w organizmie zapalenie nerek lub wątroby, metaboliczne choroby genetyczne, celiakię, chłoniaki i inne rodzaje nowotworów. Hiperurykemia, czyli podwyższone stężenie kwasu moczowego może natomiast prowadzić do dny     dnmoczanowej, kamicy nerkowej i innych chorób nerek, a ponadto wywoływać niedoczynność tarczycy i chorób sercowo-naczyniowych, w tym także zawału serca.

Powiązane produkty

Niepokojące objawy, czyli kiedy należy badać kwas moczowy?

Objawy, które powinny skłonić nas do wizyty u lekarza to przede wszystkim:

  • bolesność lub opuchlizna stawów (zwłaszcza zapalenie stawu podstawy palucha),
  • wyraźne zmniejszenie lub zwiększenie ilości wydalanego moczu,
  • krwiomocz lub zmiana barwy moczu,
  • ból i pieczenie w obszarze pęcherza moczowego.
Badanie ewentualnego wzrostu stężenia kwasu moczowego powinno być wykonywane również wśród pacjentów onkologicznych, będących w trakcie chemioterapii i radioterapii oraz tych, u których zdiagnozowano dnę moczanową, aby u nich ocenić efektywność prowadzonej terapii. Proces rozpoznania kamicy moczowej także wymaga oceny stężenia kwasu moczowego.

Oznaczenie kwasu moczowego w surowicy i w moczu.  Jak najlepiej przygotować się do badania?

Poziom kwasu moczowego może być oznaczany zarówno w moczu, jak i w surowicy pacjenta. W przypadku oznaczenia wykonywanego w surowicy krew żylna jest pobierana na czczo, czyli minimum 12 godzin od ostatniego posiłku (spożycie produktów bogatych w puryny mogłoby zafałszować wynik). Ponadto zaleca się, aby przygotowanie do badania objęło także unikanie wysiłku fizycznego, najlepiej w okresie 2-3 dni przed pomiarem oraz w miarę możliwości ograniczenie czynników stresowych (należy zminimalizować ryzyko uszkodzenia komórek i przejściowego wzrostu stężenie kwasu moczowego we krwi pacjenta).

Stężenie kwasu moczowego w moczu można oznaczyć zarówno w pojedynczej próbce, jaki i w tzw. dobowej zbiórce moczu. Polega ona na gromadzeniu wszystkich próbek moczu, oddawanych w ciągu 24 godzin do jednego, jałowego naczynia. Następnie należy zmierzyć objętość oddanego moczu i pobrać z niego mniejszą próbkę, przeznaczając ją do badania w laboratorium. W trakcie zbiórki należy przestrzegać takich samych zaleceń, jak w trakcie przygotowania się do badania surowicy.

Kwas moczowy – norma dla kobiety, mężczyzny i dziecka

Szacuje się, że w ogólnej populacji norma kwasu moczowego w surowicy wynosi u mężczyzn: 300-360 µmol/l (5-6 mg/dl), u kobiet: 240-300 µmol/l (4-5 mg/dl), a u dzieci: 210- 240 µmol/l (3,5-4 mg/dl). Poziom kwasu moczowego zależy od płci, a dodatkowo rośnie wraz z wiekiem, aż do ok. 70 roku życia. Hiperurykemia bywa diagnozowana po kilkukrotnym oznaczeniu stężenia na poziomie przekraczającym 420 µmol/l (>7 mg/dl). Średnie wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem wynosi ok. 400-650 mg/dobę. Za górną granicę uznaje się zazwyczaj 800 mg/dobę (4,8 mmol/24h).

Należy także pamiętać, że analiza wyników badań powinna być jednak zawsze oparta na wartościach referencyjnych laboratorium, w którym były one wykonywane i które zazwyczaj znajdują się w podanych zakresach norm.

Jak obniżyć za wysoki poziom kwasu moczowego we krwi i w moczu?

Podwyższony poziom kwasu moczowego może wynikać z wrodzonych uwarunkowań genetycznych (schorzenie Lescha-Nyhana, choroba von Gierkego), być skutkiem otyłości, nieprawidłowej diety, cukrzycy lub odwodnienia. Przyjmuje się, że aby oczyścić organizm z nadmiaru kryształów kwasu moczowego, wskazane jest zwiększenie ilości aktywności fizycznej oraz przestrzeganie zasad racjonalnego odżywiania.  Zastanawiając się, co można jeść a czego najlepiej unikać, aby zmniejszyć nadmiar kwasu moczowego, najczęściej otrzymujemy informacje o stosowaniu tzw. diety bezpurynowej, która jest uboga w produkty, takie jak ryby i skorupiaki, czerwone mięso, strączki, grzyby czy nawet mocna herbata. Dokładne rekomendacje należy jednak zawsze ustalić z lekarzem prowadzącym (np. reumatologiem), który decyduje również o konieczności ewentualnej farmakoterapii.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • TSH – normy, za wysokie, za niskie. Interpretacja wyników

    TSH (hormon tyreotropowy) jest produkowany przez przysadkę mózgową i stymuluje tarczycę do wydzielania hormonów – trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Oznaczenie poziomu TSH we krwi jest podstawowym badaniem, dzięki któremu można sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo. Co oznacza podwyższone TSH lub obniżony poziom tyreotropiny?

  • Wysokie ALT – czego jest objawem? Jakie są normy badania ALT?

    Prawidłowy zakres referencyjny dla aminotransferazy alaninowej zależy od wielu czynników i może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Oznaczenie poziomu ALT we krwi pozwala na wykrycie chorób wątroby i ocenę stopnia ich zaawansowania, jak również na różnicowanie określonych schorzeń wątroby między sobą. Jakie są normy ALT we krwi, jak wygląda badanie oraz czy do oznaczenia trzeba być na czczo?

  • Badanie AMH (wskaźnik rezerwy jajnikowej) – normy, cena

    Badanie AMH, czyli hormonu antymüllerowskiego, jest jednym z kluczowych elementów oceny rezerwy jajnikowej kobiety. Pozwala na ocenę liczby pęcherzyków jajnikowych, które mogą być stymulowane w ramach procedury in vitro. Na czym polega to badanie? Czy warto je wykonać? Jak interpretować wyniki?

  • Badania na niepłodność dla kobiet – jak wyglądają? Jak się przygotować?

    Niepłodność to problem, który dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Szacuje się, że nawet 15% par boryka się z problemami z zajściem w ciążę. Spośród wszystkich przyczyn niepłodności w związku 40% leży po stronie mężczyzn, 40% po stronie kobiet, a w 20% przyczyny pochodzą od obojga partnerów. Wielu z nich zwraca się o pomoc do specjalistów, którzy oferują różne metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Jakie badania na niepłodność warto zrobić?

  • Testy na HIV dostępne bezpłatnie w POZ. Jak przebiega badanie?

    Od 5 maja 2025 roku testy na HIV można wykonać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – bez skierowania do specjalisty i bez dodatkowych kosztów. To ważna zmiana w profilaktyce zdrowotnej, zwłaszcza że aż 17% osób zakażonych HIV nie jest świadomych swojej choroby. Warto pamiętać, że z HIV można dziś żyć normalnie i skutecznie kontrolować przebieg choroby.

  • Hemoglobina glikowana – kiedy wykonać badanie, co wykrywa i jakie są normy?

    Oznaczenie poziomu HbA1c pomocne jest w ocenie średniego stężenia glukozy we krwi w okresie ok. 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy. Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju odległych powikłań cukrzycy u pacjentów.

  • Domowe testy diagnostyczne – jakie nieprawidłowości wykryje test z apteki?

    Postęp technologiczny w przemyśle farmaceutycznym umożliwił stworzenie nowych rozwiązań diagnostyki niektórych problemów zdrowotnych w warunkach domowych. Szybkie testy diagnostyczne umożliwiają wykonanie niektórych badań w łatwy i szybki sposób bez wizyty u lekarza czy w przychodni. Testy diagnostyczne są dostępne bez recepty w aptekach stacjonarnych i internetowych oraz pozwalają na wstępną ocenę zdrowia i pewnych parametrów.

  • Lipoproteina – kluczowy czynnik ryzyka chorób krążeniowo-sercowych

    Lipoproteina to cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL. Stanowi jeden z głównych czynników powstawania blaszki miażdżycowej, a zatem jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu czy zawału serca. Jej stężenie uwarunkowane jest genetycznie i trudne do modyfikacji za pomocą leków czy zmiany trybu życia. Zaleca się, aby każda osoba przynajmniej raz w życiu oznaczyła poziom lipoproteiny w ramach profilaktyki chorób serca i układu krążenia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl