Chemioterapia w formie aerozolu dostępna w Polsce. Innowacyjna metoda walki z przerzutami

Nowe możliwości leczenia pacjentów z zaawansowanymi nowotworami jamy brzusznej są już dostępne w Polsce. Od 31 lipca 2025 roku Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu wykonywana jest procedura PIPAC. To innowacyjna, minimalnie inwazyjna metoda podawania chemioterapii w formie aerozolu pod ciśnieniem bezpośrednio do jamy otrzewnej.

1. Czym jest PIPAC i kiedy się go stosuje?
2. Skuteczność i wyniki kliniczne
3. PIPAC – jakie zalety ma ta metoda?
4. Powrót PIPAC do Polski – leczenie w Poznaniu po latach przerwy
5. Jak przystąpić do leczenia metodą PIPAC w Poznaniu?
6. Chemioterapia w formie aerozolu – podsumowanie

Czym jest PIPAC i kiedy się go stosuje?

PIPAC (ang. Pressurized Intraperitoneal Aerosol Chemotherapy)  to podanie chemioterapeutyku w formie drobnego aerozolu do jamy otrzewnej podczas laparoskopii. Dzięki zastosowaniu ciśnienia gazu chemo aerozol penetruje głębiej w tkanki nowotworowe, równomiernie rozprowadzając lek na całej powierzchni otrzewnej. Zabieg trwa około 45–60 minut.

To rozwiązanie może redukować objawy, spowalniać progresję choroby oraz poprawiać jakość życia, a jednocześnie minimalizować hospitalizację i działania niepożądane.
Choć pierwsze zabiegi PIPAC wykonano już w 2011 roku, metoda ta wciąż uchodzi za innowacyjną, a w wielu krajach – w tym w Polsce – formalnie klasyfikowana jest jako leczenie eksperymentalne. Wynika to przede wszystkim z faktu, że sposób podania chemioterapii w formie ciśnieniowego aerozolu do jamy otrzewnej stanowi całkowicie nowe podejście w terapii rozsianych nowotworów jamy brzusznej. W krajach takich jak Niemcy, Francja czy Szwajcaria PIPAC zdobyła już silną pozycję jako rutynowo stosowana metoda leczenia paliatywnego, oparta na rosnącej liczbie danych klinicznych i wynikach wieloośrodkowych badań. Jednak w Polsce, ze względu na brak wpisania procedury do oficjalnych standardów terapeutycznych i katalogu świadczeń gwarantowanych, zabiegi są traktowane jako procedury innowacyjne lub eksperymentalne, wykonywane głównie w ramach programów pilotażowych lub badań naukowych. Nie oznacza to, że są niesprawdzone – wręcz przeciwnie – ale ich szerokie wdrożenie wymaga jeszcze pełniejszego udokumentowania skuteczności i opłacalności w warunkach systemu ochrony zdrowia.

Skuteczność i wyniki kliniczne

Badania retrospektywne i obserwacyjne wskazują, że w grupie chorych z rakiem jelita grubego, jajnika czy żołądka, u około 50–75 % pacjentów dochodzi do zahamowania progresji lub do regresji guza (z rakiem okrężnicy, odbytnicy lub jajnika) po powtarzanych cyklach PIPAC. U niektórych pacjentów (5,2%) pierwotnie niekwalifikujących się do cytoredukcji uzyskano zmniejszenie masy nowotworowej na tyle, że możliwe było wykonanie CRS + HIPEC po terapii PIPAC.
Ponadto jakość życia pacjentów często się stabilizuje – zmniejsza się ilość płynu w brzuchu (wodobrzusze), ból, nudności, a działania uboczne są zwykle łagodne i krótkotrwałe (ból brzucha, wzdęcia, nudności).

PIPAC – jakie zalety ma ta metoda?

Zalety metody PIPAC:
•    niska inwazyjność – kilku małych nacięć trwa ok. godziny,
•    niska toksyczność – dawki 10-20 % standardowego leczenia ogólnoustrojowego, co skutkuje mniejszą ilością działań niepożądanych,
•    możliwość powtarzania co 6-8 tygodni – pozwala na monitorowanie odpowiedzi i adaptację leczenia,
•    brak przerywania leczenia ogólnoustrojowego – PIPAC wprowadzany jest bez zakłócania chemioterapii systemowej,
•    wielu chorych wypisuje się jeszcze tego samego lub następnego dnia po procedurze,
•   lepsza tolerancja leczenia – tradycyjna chemioterapia, choć skuteczna w niszczeniu komórek nowotworowych, uszkadza również zdrowe tkanki, co prowadzi do licznych skutków ubocznych.

Powrót PIPAC do Polski – leczenie w Poznaniu po latach przerwy

Historia PIPAC w Polsce sięga 2017 roku, kiedy to 10 maja w Centrum Onkologii w Bydgoszczy wykonano pierwsze w kraju zabiegi z wykorzystaniem tej innowacyjnej metody. Niestety, mimo obiecujących wyników, rozwój metody został wstrzymany z powodu wysokich kosztów – używany wówczas system pochodził z USA i nie został włączony do standardów leczenia w Polsce. Przez kolejne lata żaden krajowy ośrodek nie realizował zabiegów PIPAC, a pacjenci kierowali się głównie do zagranicznych klinik – najczęściej w Izraelu lub Berlinie, gdzie procedura była dostępna komercyjnie.

Przełom nastąpił 31 lipca 2025 roku w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu, gdzie zespół pod kierownictwem prof. dr. hab. n. med. Dawida Murawy przeprowadził pierwszy w regionie zabieg PIPAC po wieloletniej przerwie. To wydarzenie oznacza nie tylko powrót metody do Polski, ale też otwarcie nowego rozdziału w leczeniu pacjentów z zaawansowanymi przerzutami do otrzewnej. Tym razem wykorzystano europejski system produkcji czeskiej – znacznie tańszy i już z powodzeniem stosowany w Pradze.

To właśnie ci pacjenci, u których nie można już zastosować radykalnego leczenia operacyjnego – np. ze względu na zbyt duży zasięg zmian lub obciążający stan ogólny – mogą najbardziej skorzystać z tej technologii.

Jak przystąpić do leczenia metodą PIPAC w Poznaniu?

Aby zakwalifikować się do leczenia metodą PIPAC w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu:

1. Należy skonsultować się z lekarzem onkologiem w celu dokonania oceny, czy metoda PIPAC jest odpowiednia – dotyczy to przede wszystkim pacjentów z przerzutami do otrzewnej, u których wyczerpano inne opcje leczenia.
2. Wymagane jest przygotowanie pełnej dokumentacji medycznej, w tym wyników badań obrazowych (TK, MRI, PET), opisów histopatologicznych oraz wypisów ze szpitali.
3. Konieczny jest kontakt z Szpitalem Wojewódzkim w Poznaniu – telefonicznie lub przez stronę internetową – z prośbą o kwalifikację do leczenia metodą PIPAC.
4. Po umówieniu terminu odbywa się konsultacja, podczas której zespół specjalistów ocenia możliwość wykonania zabiegu.
5. W przypadku pozytywnej kwalifikacji wyznaczany jest termin rozpoczęcia leczenia.

Chemioterapia w formie aerozolu – podsumowanie

PIPAC to innowacyjna, minimalnie inwazyjna metoda podawania chemioterapii w formie aerozolu pod ciśnieniem, skuteczna w leczeniu zaawansowanych przerzutów do otrzewnej, stosowana u pacjentów z nowotworami żołądka, jelita grubego i jajnika.
W Polsce metoda PIPAC wróciła do stosowania w 2025 roku dzięki zabiegowi przeprowadzonemu w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu z wykorzystaniem europejskiego systemu, co otwiera nowe możliwości leczenia dla wielu pacjentów.
PIPAC charakteryzuje się niską toksycznością, możliwością powtarzania zabiegów i poprawą jakości życia pacjentów, stanowiąc ważną alternatywę dla osób, które nie kwalifikują się do tradycyjnych metod leczenia.