Rak kości – pierwsze objawy i rodzaje nowotworów kości

Pierwotne nowotwory złośliwe kościopochodne i chrzęstnopochodne są stosunkowo rzadkie. Nieco częstszy jest szpiczak, który pod względem histologicznym jest klasyfikowany wśród chłoniaków. W kościach występują również chłoniaki nieziarnicze, inne nowotwory pierwotne oraz, zdecydowanie najczęściej, nowotwory przerzutowe, przede wszystkim to przerzuty raka płuca, raka piersi, raka gruczołu krokowego oraz nerki i raka tarczycy.

1. Jakie nowotwory pierwotne kości są najczęstsze?
2. Jakie objawy dają nowotwory kości?
3. Jak wygląda diagnostyka nowotworów kości?
4. Jakie cechy w badaniu radiologicznym przemawiają za tym, że rak kości jest złośliwy?

Jak wygląda diagnostyka nowotworów kości?

Należy pamiętać, że niezwykle istotny w rozpoznaniu nowotworów kości jest wiek chorego, jak również dokładna lokalizacja i rozległość zmiany (duże kości długie, szkielet osiowy, kości dłoni i stóp, nasada, przynasada czy też trzon kości, zmiana pojedyncza czy wieloogniskowa). 

Przede wszystkim do diagnostyki nowotworów kości wykorzystuje się diagnostykę obrazową. Wykonuje się zdjęcia rtg, jak również tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, zdecydowanie rzadziej angiografię. Scyntygrafia jest natomiast pomocna głównie w rozpoznawaniu przerzutów do kości. Należy pamiętać, że badanie radiologiczne (ewentualnie tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny) ma podstawowe znaczenie w ukierunkowaniu dalszego postępowania.

Jakie cechy w badaniu radiologicznym przemawiają za tym, że rak kości jest złośliwy?

Przede wszystkim widoczna jest destrukcja kości (ogniska lityczne, tzw. kość wyjedzona przez mole lub ogniska sklerotyzacji w guzie). Ponadto może być widoczne między innymi zniszczenie kory kości, zmiany i odczyny okostnej z tworzeniem blaszkowatych, cebulkowatych nawarstwień oraz igiełkowatych kostnień. 
Zmiany, które są jednoznacznie łagodne klinicznie i radiologiczne, można operować bez wcześniejszej biopsji. Z pozostałych zmian pobiera się wycinek do badania histopatologicznego. Czasami stosuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową, szczególnie w przypadkach przerzutów. 

•     Szpiczak mnogi

Najczęstszym nowotworem kości jest szpiczak mnogi. Jest to nowotwór limfocytów B, które różnicują się do komórki plazmatycznej, czemu towarzyszy wytwarzanie białek monoklonalnych i zazwyczaj osteolityczny charakter zmian w kościach. Jakie są najczęstsze objawy szpiczaka mnogiego? U chorych przede wszystkim obecne są złamania patologiczne, bóle kości, jak również objawy hiperkalcemii i niedokrwistości. Ponadto u części chorych występuje niewydolność nerek, mówi się wtedy o nerce szpiczakowej. W badaniach laboratoryjnych w surowicy krwi stwierdza się obecność monoklonalnego białka M, zaś w moczu można zazwyczaj stwierdzić łańcuchy lekkich immunoglobulin (białko Bence-Jonesa). Ponadto w badaniach laboratoryjnych uwagę zwraca wysoki poziom OB, LDH, białka C-reaktywnego (CRP) oraz beta2-mikroglobuliny. Badanie radiologiczne wykazuje ubytki w kościach płaskich (czaszka, miednica, żebra). Podstawę leczenia tego raka kości stanowi chemioterapia. 

•    Kostniakomięsak

Innym nowotworem pierwotnym kości jest kostniakomięsak, czyli inaczej osteosarcoma. Ten rak kości najczęściej występuje u młodzieży i młodych ludzi dorosłych (zazwyczaj w wieku 10-20 lat, bardzo rzadko przed 5 i po 50 roku życia). Nowotwór ten lokalizuje się głównie w przynasadach kości, zwykle wokół stawu kolanowego. Zdecydowanie rzadziej guz jest zlokalizowany w kościach płaskich miednicy. Obraz radiologiczny guza jest zazwyczaj charakterystyczny. Po pobraniu wycinka do badania histopatologicznego stosuje się najpierw chemioterapię przedoperacyjną, a następnie wykonuje się szeroką resekcję guza (niekiedy zachodzi potrzeba amputacji kończyny). Chemioterapię kontynuuje się po zabiegu operacyjnym. 

•    Nowotwory chrzęstnopochodne

Inny rodzaj nowotworów pierwotnych kości to nowotwory chrzęstnopochodne. Jednym z nich jest chrzęstniakomięsak (inaczej to chondrosarcoma). Nowotwór ten występuje głównie pomiędzy 30 a 60 rokiem życia, najczęściej zajmuje on kości miednicy i obręczy barkowej. Leczenie polega na szerokim wycięciu nowotworu - w przypadku tego rodzaju guza radio i chemioterpia są zwykle bezskuteczne. Łagodnym nowotworem kości, który jest też zaliczany do nowotworów chrzęstnopochodnych, jest wyrośl chrzęstno-kostna (osteochondroma). Występuje ona głównie u osób w młodym wieku, w okolicy chrząstki wzrostowej dużych kości długich i przestaje rosnąć po zakończeniu wzrostu kości. 

•    Mięsak Ewinga

Kolejny nowotwór pierwotny kości to mięsak Ewinga. Ten rak kości występuje głównie pomiędzy 10 a 20 rokiem życia, zdecydowanie częściej u chłopców. Może rozwijać się w każdej kości, jednak najczęściej zlokalizowany jest w kościach udowych, kościach miednicy oraz żebrach. Nowotwór ten wykazuje skłonność do szybkiego dawania przerzutów odległych do płuc, kości i szpiku. Zasadniczą rolę w leczeniu tego nowotworu kości stanowi chemioterapia, którą uzupełnia się radioterapią i czasami też resekcją chirurgiczną. 

•    Guz olbrzymiokomórkowy

Jeszcze jeden nowotwór pierwotny kości to guz olbrzymiokomórkowy. Guz ten występuje zazwyczaj pomiędzy 20 a 40 rokiem życia. Zwykle nowotwór lokalizuje się w nasadowej części kości udowej i kości piszczelowej (staw kolanowy), ale także w dalszym odcinku kości promieniowej i w kości krzyżowej. Guz olbrzymiokomórkowy może rosnąć w sposób bardzo agresywny. Bardzo często też nawraca, lecz rzadko daje przerzuty odległe. Ten nowotwór kości powinien być leczony zabiegiem chirurgicznym.