Osteopenia – przyczyny, objawy, leczenie. Dieta przy osteopenii

Czym jest osteopenia? Osteopenia a osteoporoza

Osteopenia to obniżenie mineralnej gęstości kości – w jej przebiegu masa kostna zmniejsza się o ok. 2%. Schorzenie to zaliczane jest do wczesnych stadiów osteoporozy (osteopenia występuje zazwyczaj u ludzi młodszych, w przeciwieństwie do osteoporozy, która dotyczy najczęściej kobiet w wieku menopauzalnym). Nieprawidłowa postawa ciała – nasilenie kifozy piersiowej i obniżenie wzrostu to jedne z najbardziej charakterystycznych symptomów opisywanej dysfunkcji. 

Osteopenia może występować nawet u niemowląt, dotyczy głównie dzieci przedwcześnie urodzonych (osteopenia wcześniacza). Ma to związek z zaburzeniem gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Osteopenia – przyczyny

W przebiegu osteopenii dochodzi do stopniowego ubytku masy kostnej, jednak zachowana zostaje zdolność kości do mineralizacji, czyli odkładania fosforanów wapnia.

Czynniki ryzyka osteopenii są bardzo podobne, jak czynniki ryzyka osteoporozy. Wymienia się tutaj m.in.:

• płeć żeńską,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku obniżonej gęstości kości w badaniu densytometrycznym,
• wiek powyżej 50 lat,
• przedwczesną menopauzę,
• usunięcie jajników,
• zbyt niską aktywność fizyczną,
• dietę ubogą w wapń oraz witaminę D.

Ryzyko osteopenii zwiększa także palenie tytoniu, picie alkoholu, nadużywanie kofeiny, fenytoiny oraz prednizonu. Potencjalne zagrożenie stwarza występowanie zaburzeń odżywiania, takich jak bulimia czy anoreksja. Nie sposób pominąć także nadczynności i niedoczynności tarczycy, obecności przewlekłych stanów zapalnych, zespołu Cushinga, choroby Crohna, tocznia, czy reumatoidalnego zapalenia stawów. 

Osteopenia – objawy i diagnostyka

Zazwyczaj osteopenia nie daje widocznych objawów, niekiedy mogą to być: obniżenie wzrostu, pogłębienie kifozy piersiowej, zgarbiona sylwetka. Zwykle osteopenia nie powoduje też bólu, choć czasami pacjenci zgłaszają bóle kości czy ból kręgosłupa. Wstępne stadium osteoporozy diagnozowane jest zazwyczaj, gdy dochodzi do urazu w postaci złamania. 

Osteopenia – leczenie

Leczenie osteopenii ma za zadanie powstrzymać jej postęp i pośrednio wpłynąć na zmniejszenie ryzyka wystąpienia osteoporozy. Postępowanie powinno obejmować odpowiednio zbilansowaną dietę oraz ćwiczenia dobrane indywidualnie przez fizjoterapeutę. Ryzyko urazu w postaci złamania osteoporotycznego kości jest bardzo niewielkie, wobec czego nie stosuje się raczej kuracji farmakologicznych. Wyjątkiem jest bardzo wysoki wskaźnik w badaniu densytometrycznym, zbliżony parametrami do osteoporozy. 

Dieta przy osteopenii

Dieta przy osteopenii powinna być odpowiednio zbilansowana, podobnie jak dieta przy osteoporozie. Warto w tym celu zasięgnąć porady specjalisty żywieniowego, który pomoże w ułożeniu właściwego jadłospisu. Należy pamiętać, że bardzo ważne jest spożywanie pokarmów bogatych w wapń i witaminę D. Picie wody odpowiednio zmineralizowanej, jedzenie fasoli, szpinaku, brokułów, ryb oraz produktów mlecznych jest wówczas bardzo ważne. Równie istotne jest unikanie nadmiernej ilości białka zwierzęcego, które może przyspieszać zaburzenia i tak już upośledzonej gospodarki wapniowo-fosforanowej. Zaleca się ograniczenie kawy, alkoholu i zrezygnowanie z palenia tytoniu. Produkty i używki wpływają bowiem negatywnie na proces związany z poprawą gospodarki wapniowej oraz przyswajaniem witaminy D.

Osteopenia – leczenie farmakologiczne

W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z bardzo nasiloną osteopenią, wskazane może być leczenie farmakologiczne – stosowane są wówczas bisfosfoniany. W łagodniejszych przypadkach zaleca się jedynie suplementację witaminy D oraz wapnia. Dieta bogata we wspomniane witaminy i składniki odżywcze umożliwi lepsze przyswajani leków. 

Osteopenia – ćwiczenia na wzmocnienie kości

Taka aktywność preferowana jest u wszystkich osób powyżej 35. roku życia w kontekście osteopenii, ponieważ dokładnie wtedy najczęściej pojawia się zmiana w funkcjonowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej. Oznacza to utrudniony proces budowania kości. 

Ćwiczenia, które mogą być pomocne dla osób, u których zdiagnozowano osteopenię:

1. Pozycja: stanie przy krześle, ręce oparte na jego górnej części, stopy w lekkim rozkroku. Ruch: polega na wspinaniu się na palce i jednoczesnej elongacji kręgosłupa. Należy starać się maksymalnie unieść głowę do sufitu, co pomoże rozciągnąć kręgosłup. Pozycję utrzymujemy 5-10 sekund i wykonujemy 10 powtórzeń w 2 seriach.
2. Pozycja: podpór na przedramionach. Ruch: polega na naprzemiennym unoszeniu kończyn dolnych w kierunku sufitu i utrzymaniu pozycji przez 5-10 sekund. W tym czasie staramy się dodatkowo, izometrycznie napiąć pośladek po stronie unoszonej kończyny. Ćwiczenie wykonujemy 10 razy w 2 seriach.
3. Pozycja: stanie w rozkroku na szerokości bioder. Z przodu step lub stopień. Ruch: polega na powolnym wchodzeniu na stopień naprzemiennie i wspięciu na palce jednej nogi. Pozycję utrzymujemy 3-5 sekund. Ćwiczenie należy wykonać 10 razy w 2 seriach.
4. Pozycja: podpór przodem na przedramionach (tzw. deska). Barki, biodra oraz stopy ustawione w prostej linii. Ruch: polega na naprzemiennym przyciąganiu do brzucha zgiętych w kolanach kończyn dolnych. Ćwiczenie wykonujemy w 2 seriach po 10 powtórzeń.
5. Pozycja: Leżenie bokiem, podpór na przedramieniu, kończyny dolne wyprostowane, złączone. Ruch polega na wykonywaniu ruchu odwiedzenia w stawie biodrowym przy zachowanym wyproście w stawie kolanowym. Ćwiczenie również wykonujemy w 2 seriach po 10 powtórzeń.
6. Pozycja: stanie w rozkroku na szerokości bioder. Kończyny górne oparte rękami o ścianę. Tułów zgięty. Ruch: naciskanie rękoma na ścianę. Nacisk ten należy utrzymać 5-10 sekund. Ćwiczenie wykonujemy 10 razy.