RTG stawu łokciowego – projekcje i cena prześwietlenia łokcia. Jak interpretować opis rentgenu?

Przedramię łączy się z ramieniem poprzez złożony staw łokciowy, który składa się z kości promieniowej, łokciowej i ramiennej, a także z trzech innych stawów: ramienno-łokciowego, ramienno-promieniowego oraz promieniowo-łokciowego bliższego. Ma on budowę zawiasową, co umożliwia prostowanie oraz zginanie ręki. Oprócz kości w jego obrębie znajdują się także nerwy, mięśnie oraz ścięgna, których funkcjonowanie może zaburzyć pracę całej kończyny górnej. W następstwie urazu lub schorzenia może pojawić się ból lub obrzęk w okolicy łokcia. Przy podejrzeniu uszkodzenia kości stawu łokciowego pierwszym badaniem obrazowym, które lekarz zleci pacjentowi będzie RTG tego obszaru.

Co to jest RTG stawu łokciowego?

RTG, inaczej rentgen lub prześwietlenie, to jedno z podstawowych badań obrazowych wykorzystujących promieniowanie jonizujące. Za jego pomocą możliwe jest uwidocznienie układu kostno-stawowego wybranego obszaru ciała, np. stawu łokciowego. Zaletami tej metody diagnostycznej są m.in. krótki czas trwania, łatwa dostępność a w przypadku wykonywania RTG prywatnie – niska cena. Z drugiej strony Pacjenci często pytają, czy prześwietlenie jest bezpiecznym badaniem i jak często można je robić, ponieważ obawiają się szkodliwego promieniowania X. Czy ich obawy są słuszne? Otóż i tak i nie. Z pewnością nie zaleca się wykonywać prześwietlenia z błahych powodów, niemniej dawka promieniowania, na jaką pacjent jest narażony w trakcie pojedynczego badania, jest bezpieczna i zbliżona do kilkudniowej dawki tzw. tła. Tło to promieniowanie, które człowiek przyjmuje w ciągu kilku dni z atmosfery. Rentgen jest bezbolesny, a wspomniana łatwa dostępność sprawia, że pacjent może się dostać na prześwietlenie nawet tego samego dnia, w którym otrzymał na nie skierowanie. Najczęściej wykonuje się zdjęcie na aparatach cyfrowych, dzięki którym obraz bezpośrednio trafia na stację/konsolę lekarską.  Pacjent otrzymuje wynik badania na płycie CD/DVD. Jeśli jednak istnieje obawa, że lekarz zlecający badanie nie będzie miał jak odczytać wyniki, obejrzeć zdjęcia cyfrowo, należy poprosić o wynik badania w formie analogicznej na kliszy.

Kiedy należy wykonać RTG okolicy łokcia?

Wskazaniami do wykonania RTG jest głownie ból łokcia, narastający obrzęk i zaczerwienienie tej okolicy anatomicznej. Mogą być spowodowane urazem lub kontuzją, np. skręcenie, złamanie, zwichnięcie lub tzw. łokieć tenisisty lub łokieć golfisty (dotyczą urazu w obrębie ścięgien mięśni znajdujących się w okolicy łokcia). Odczuwany przez pacjenta ból stawu łokciowego może oznaczać również zmiany zwyrodnieniowe lub zmiany reumatoidalne w tym obrębie. Długotrwałe przeciążenie może doprowadzić do nieodwracalnych zmian, czego skutkiem jest dysfunkcja i zaburzenie ruchomości w stawie (tzw. staw cepowaty). Przy podejrzeniu zmian nowotworowych, a zwłaszcza przerzutów do kości, lekarz także skieruje chorego na prześwietlenie. RTG należy wykonać także przy podejrzeniu innych zmian zapalnych lub jałowej martwicy kości. U dzieci najczęstszym powodem wykonania zdjęć rentgenowskich będą zmiany pourazowe lub wady wrodzone, np. łokieć szpotawy lub koślawy.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania prześwietlenia stawu łokciowego?

Jedynym przeciwwskazaniem, które teoretycznie uniemożliwia wykonanie prześwietlenia, jest ciąża. Teoretycznie, ponieważ w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykonania innych, bezpieczniejszych badań obrazowych (np. USG lub rezonansu magnetycznego) dopuszcza się wykonanie zdjęć RTG przy zachowaniu ostrożności (np. zastosowanie osłon radiologicznych, dostosowanie odpowiedniej dawki promieniowania X). Pacjentka przed badaniem zobowiązana jest koniecznie poinformować elektroradiologa o ciąży. Jeśli nie jest pewna stanu, w jakim się znajduje, wówczas RTG należy przełożyć i wykonać weryfikujący test ciążowy.

Jak wygląda RTG stawu łokciowego? Jak należy się przygotować do badania?

Nie istnieje specjalny sposób przygotowania do RTG stawu łokciowego. Nie ma także potrzeby podawania pacjentowi kontrastu do badania (płynu pozwalającego na uwidocznienie ewentualnych zmian w obrębie naczyń krwionośnych oraz tkanek miękkich), ponieważ oceniane są przede wszystkim kości oraz stawy. Z tego powodu wykonanie wcześniej badań biochemicznych krwi, np. poziomu kreatyniny nie jest konieczne. Pacjent może przyjmować leki oraz nie musi być na czczo, czyli bez spożywania posiłków oraz płynów przez pewien czas. Należy natomiast zabrać ze sobą poprzednio wykonane zdjęcia stawu łokciowego, jeśli pacjent je posiada. Przed prześwietleniem należy odsłonić staw łokciowy (podciągnąć lub zdjęć ubranie z długim rękawem). Następnie usiąść z ręką wyciągniętą przed siebie na poziomie barków i położyć ją na dekoderze. Dekoder, czylu urządzenie rejestrujące promieniowanie jonizujące przekaże obraz na konsolę lekarską. Lampa rentgenowska znajduje się nad badaną częścią ciała w odległości około 100 cm. Ułożenie kończyny górnej osoby badanej zależy od prawidłowego funkcjonowania stawu. Staw łokciowy jest stawem II stopnia swobody, pod warunkiem braku zaburzeń w zakresie jego zgięcia. Jeśli ruch zawiasowy lub obrotowy jest zaburzony, pozycja pacjenta będzie wymuszona, a ocena zdjęcia utrudniona. Całkowity czas badania nie powinien przekroczyć od 5 do 10 min.

Najczęstsze pojęcia diagnostyczne, które znajdują się w opisie RTG stawu łokciowego. Co oznaczają poszczególne pojęcia diagnostyczne?

Podczas oglądania oraz oceny stawu łokciowego pacjenta radiolog zwraca uwagę na zmiany w budowie i ciągłości kości oraz stawów łokcia (potwierdzenie lub wykluczenie ewentualnego złamania). W zależności od wskazań na skierowaniu, na zdjęciu może zostać uwidoczniony także staw promieniowo-łokciowy dalszy, który znajduje się w okolicy nadgarstka. Brak zmian w tej okolicy anatomicznej oznaczać będzie to, że układ kostno-stawowy nie zawiera nieprawidłowości mogących wpływać na jego funkcjonowanie.

Potwierdzenie złamania na obrazie RTG może wynikać z:

• obecności linijnych przejaśnień w obrębie złamanej części kości,
• obecność odłamka kostnego znajdującego się poza strukturą kości,
• widocznej szczeliny złamania,
• dodatniego objawu tzw. poduszeczki tłuszczowej (rozdęcie okołostawowych poduszeczek tłuszczowych wynikających z obecności krwi w stawie łokciowym).

Na podstawie zdjęć kontrolnych po określonym upływie czasu możliwa jest ocena regresji (cofnięcia się) zmian – określona np. terminem „niepełny/całkowity zrost”. Z kolei wszelkie zmiany zwyrodnieniowe określane są jako „zwężenie szpary stawowej", „obecność torbieli zwyrodnieniowej" oraz „osteofitów (wyrośli kostnych)" czy „zagęszczeń kości położonych bezpośrednio pod chrząstką". Pacjent mający przerzuty do kości na obrazie RTG w obrębie kości promieniowej, łokciowej lub ramiennej może mieć widoczną destrukcję kości (uszkodzenie, zniszczenie kości), zniszczenie kory kości czy widoczne zmiany w okostnej (zewnętrznej części kości). Przy podejrzeniu uszkodzenia lub ucisku na nerw łokciowy prześwietlenie może uwidocznić nierówności w obrębie kości, dające miejscowy ucisk nerwu. Po otrzymaniu wyniku pacjent powinien skonsultować z lekarzem kierującym. Pozwoli to na zminimalizowanie bólu łokcia poprzez zleconą rehabilitację lub przepisane leki przeciwbólowe/przeciwzapalne.

RTG stawu łokciowego – cena/refundacja i skierowanie na prześietlenie łokcia

RTG łokcia można wykonać w ramach NFZ, jak i prywatnie. Koszt badania zależna jest od ilości wykonanych zdjęć oraz placówki, w której chory chce wykonać prześwietlenie. Cena RTG stawu łokciowego wynosi pomiędzy 35 a 80 zł.