Łokieć tenisisty – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja zespołu nadkłykcia bocznego kości ramiennej

Łokieć tenisisty – co to jest?

Łokieć tenisisty (ręka tenisisty) to entezopatia, czyli zmiana chorobowa o charakterze zwyrodnieniowo–zapalnym w obrębie przyczepów ścięgien mięśni. Cechą charakterystyczną zespołu nadkłykcia bocznego kości ramiennej (łac. enthesopathia epicondyli lateralis humeri) jest ból w okolicy stawu łokciowego, promieniujący wzdłuż przedramienia do nadgarstka. 

W obrębie ścięgien mięśni prostowników nadgarstka dochodzi do zainicjowania zmian zwyrodnieniowych, najczęściej są one rezultatem wielokrotnie powtarzających się, drobnych urazów celowanych właśnie w tę okolicę, jednak rzadko kiedy dotyczą one graczy tenisa ziemnego. Bardzo często zespołowi nadkłykcia bocznego towarzyszy upośledzenie krążenia, co utrudnia proces gojenia i hamuje możliwości regeneracyjne. Entezopatia w początkowym stadium obejmuje ścięgno mięśnia prostownika krótkiego nadgarstka, a w stanach bardziej zaawansowanych może nawet dojść do rozszerzenia procesu chorobowego na początkowy przyczep mięśnia prostownika palców.

Łokieć tenisisty – kogo dotyka zespół nadkłykcia bocznego kości ramiennej?

Zespół nadkłykcia bocznego dotyka najczęściej osoby, które narażone są na przeciążenia w tej strefie pod wpływem monotonnych wzorców ruchowych. Nawarstwiające się mikrourazy mogą być rezultatem wykonywanej pracy, jak również nadmiernej eksploatacji kończyny górnej podczas uprawianej aktywności fizycznej. 

W gronie zawodów predysponujących do bólu łokcia (choroby zawodowe), będącego rezultatem przeciążeń okolicy nadkłykcia bocznego zaliczamy: pracowników biurowych, informatyków, mechaników samochodowych, fryzjerów, elektryków, ślusarzy, dentystów, fizjoterapeutów, stolarzy, krawców. Takie kontuzje łokcia mogą się przytrafiać także wioślarzom, oszczepnikom czy tenisistom.

Łokieć tenisisty – przyczyny

Etiopatogeneza jako przyczynę objawów łokcia tenisisty podaje wykonywanie powtarzalnych kombinacji ruchowych. Zalicza się do nich wyprost nadgarstka połączony z pronacją (rotacją wewnętrzną, czyli odwróceniem kończyny do wewnątrz w stosunku do jej osi) i supinacją (rotacją zewnętrzną, czyli odwróceniem kończyny na zewnątrz w stosunku do jej osi) kości przedramienia. Duża częstotliwość takich wzorców ruchowych, konieczność ich nieustannego, często całodziennego, kontynuowania doprowadza stopniowo do upośledzenia czynności nadgarstka oraz pojawienia się bolącego łokcia. 

Zagłębiając się bardziej w procesy patologiczne zachodzące w obrębie przyczepów mięśniowych objętych schorzeniem, można zauważyć niedokrwienie oraz tzw. przerost fibroblastyczny, który polega na pojawianiu się kolagenu o nieuporządkowanej strukturze. Znacząco upośledza to integralność mechaniczną i może doprowadzić do znaczącego osłabienia struktury ścięgna.

Łokieć tenisisty – objawy

Do najbardziej znamiennych objawów łokcia tenisisty zaliczamy:

• ból łokcia,
• opuchliznę stawu łokciowego,
• nasilające się dolegliwości pod wpływem palpacji okolicy nadkłykcia bocznego,
• intensyfikację bólu podczas ruchów supinacji przedramienia, wyprostu nadgarstka (objawy definiowane są przez pacjentów jako spuchnięty, gorący łokieć),
• dużą trudność połączoną z osłabieniem mięśni oraz bolesnością przy prostych czynnościach codziennych, takich jak: chwytanie za klamkę, odkręcanie słoików, podawanie ręki na powitanie oraz przestawianie krzesła,
• dolegliwości, które przy zaawansowanych zmianach obejmują cały boczny przedział stawu łokciowego,

Objawy podobne dawać może także zespół nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, inaczej łokieć golfisty. W tym schorzeniu ból łokcia obejmuje jednak jego wewnętrzną (przyśrodkową) stronę i promieniuje aż do 4. i 5. palca dłoni.

Łokieć tenisisty – diagnostyka

Przebieg diagnostyki bolącego łokcia rozpoczyna się tak, jak przypadku innych schorzeń – od zebrania wywiadu. Wstępnie pozwala to ustalić czynniki ryzyka, z którymi na co dzień styka się pacjent. Rodzaj podejmowanych aktywności, nawyków ruchowych informuje o predyspozycjach do łokcia tenisisty. 

Dalszy etap uwzględnia badanie obrazowe z wykorzystaniem aparatu USG, co pozwala uwidocznić tkanki miękkie – USG stawu łokciowego (łokcia). Niekiedy lekarz może zlecić badanie czynności mięśni w postaci elektromiografii, czasem użyteczne jest obrazowanie z użyciem rezonansu magnetycznego czy tomografii komputerowej. Istotnym elementem jest palpacja struktur kostnych i mięśniowych, badanie zakresu ruchomości, siły. W tym celu bardzo często wykorzystuje się testy funkcjonalne stawu łokciowego. 

Łokieć tenisisty – test Thomsona

Test Thomsona jest wykorzystywany w sytuacji bólu ręki między nadgarstkiem a łokciem, co może sugerować zespół bocznego przedziału stawu łokciowego (łokieć tenisisty). Jest bardzo prosty do wykonania i polega na oporowaniu przez terapeutę ruchu wyprostu nadgarstka przy zaciśniętej pięści i wyprostowanym stawie łokciowym. Pojawienie się dolegliwości po stronie mięśni prostowników oznacza dodatni wynik testu. 

Łokieć tenisisty – test Cozena

Test Cozena stosuje się w diagnozowaniu zespołu bólowego bocznego przedziału stawu łokciowego. Pozytywny test Cozena to ból na wysokości nadkłykcia bocznego lub dolegliwości po stronie promieniowej, w przedziale prostowników, w czasie wykonywania wyprostu w nadgarstku wbrew oporowi stawianemu przez lekarza/fizjoterapeutę.

Łokieć tenisisty – test Milla

Test Milla w procesie diagnostycznym jest uznawany za alternatywę testu Cozena. Sprawdza się tutaj występowanie objawów podczas oporowanie ruchu supinacji. Pacjent utrzymując nadgarstek w lekkim wyproście, a łokieć w zgięciu z nawróceniem przedramienia, proszony jest o wykonanie ruchu supinacji wbrew oporowi terapeuty.

Łokieć tenisisty – badania

Podstawowym obrazowym badaniem diagnostycznym jest wspomniane wyżej badanie ultrasonograficzne łokcia. Natomiast badanie tomografii komputerowej czy badanie RTG wykorzystuje się zazwyczaj do diagnostyki różnicowej, np. w momencie podejrzenia złamań i innych urazów łokcia.

Łokieć tenisisty – leczenie

Jak leczyć łokieć tenisisty? Leczenie zespołu łokcia tenisisty jest oparte o stosowanie środków zachowawczych. W przypadku zmian mocno zaawansowanych, niekwalifikujących się do takiego postępowania, lub w momencie braku jego skuteczności, rozważa się możliwość wykonania procedur chirurgicznych. Nie istnieje też jeden model postępowania prowadzący do wyleczenia zespołu nadkłykcia bocznego kości ramiennej.

Łokieć tenisisty – sterydy

Miejscowe iniekcje z glikokortykosteroidów mają swoje wady i zalety. Bardzo szybko eliminują ból i łagodzą stan zapalny. Powoduje to często, że pacjenci zbyt szybko wracają do aktywności, prowokując dalsze mikrourazy i przeciążenia. Źródła naukowe podają również niekorzystne oddziaływanie na tkanki tego rodzaju środków farmakologicznych, doprowadzając w pewnym sensie do zubożenia struktury kolagenu. 

Łokieć tenisisty – fizykoterapia

Fizykoterapia oferuje szeroki asortyment zabiegów, które pozwalają terapeucie dobrać je w taki sposób, aby. Wykorzystuje się zimnolecznictwo – korzystne, przeciwbólowe i regeneracyjne działanie krioterapii. Zabiegiem często stosowanym jest również fala uderzeniowa, czy terapie z wykorzystaniem ultradźwięków. Dobrze sprawdzą się też: laseroterapia, magnetoterapia oraz fala radiowa. Intensywność oraz częstotliwość takich procedur jest uzależniona od indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Łokieć tenisisty – operacja

W zaawansowanych stadiach operacja łokcia tenisisty może okazać się konieczna. Wykorzystuje się dwie metody o podobnym schemacie postępowania. Są to metody Stucha i Hohmanna. Procedura chirurgiczna przebiega w analgezji odcinkowej (znieczulenie odcinkowe dożylne), podczas zabiegu następuje miotomia, czyli przecięcie lub usunięcie części przyczepu mięśnia objętego zmianami degeneracyjnymi. Następnie zakłada się gips na okres 2 tygodni. Po miesiącu wdrażane jest usprawnianie ręki tenisisty.

Łokieć tenisisty – inne metody leczenia

Inne metody pozwalające leczyć łokieć tenisisty to ostrzykiwanie miejscowe preparatami stymulującymi odbudowę i regenerację tkanek, jak np. bogatopłytkowe osocze. Podaje się je bezpośrednio do objętego procesem zwyrodnieniowym ścięgna. Popularne są także maści na ból łokcia zawierające substancje kojące oraz leki o działaniu przeciwbólowym. Dostępne na rynku są także specjalistyczne ortezy. Wykonane z przyjaznych dla skóry materiałów mogą stanowić pomoc w walce z bólem. Opaski na łokieć tenisisty, zwane popularnie ściągaczami, można zakupić w każdym sklepie ze sprzętem medycznym i rehabilitacyjnym. Znajdziemy tam również fachową poradą odnośnie ich doboru. Warto jednak zawsze skonsultować chęć zakupu z terapeutą prowadzącym lub lekarzem. 

Opinie dotyczące użytkowania takich opasek są różne. Aby właściwie założyć taką ortezę, należy pamiętać, że właściwa lokalizacja to przedramię, poniżej łokcia, w miejscu gdzie mięsień prostownik przechodzi w ścięgno. Jej ucisk nie powinien powodować dyskomfortu i zaburzeń krążenia. Postępowanie usprawniające to także stosowanie zabiegów terapii manualnej na łokieć tenisisty, suchego igłowania, pinopresury, masażu poprzecznego, technik mięśniowo–powięziowych, kinesiotapingu oraz innych form zabiegów manualnych. Terapeuta może wskazać, jak można wspomagać leczenie domowymi sposobami.

Łokieć tenisisty – ćwiczenia

Leczenie domowe to przede wszystkim ćwiczenia zaproponowane. Przykłady:

1. W pozycji siedzącej należy unieść rękę do poziomu barku. Utrzymując wyprost w stawie łokciowym, staramy się drugą ręką doprowadzić do delikatnego rozciągnięcia mięśni prostowników. Robimy to poprzez pogłębianie zgięcia nadgarstka w tej pozycji. To ćwiczenie na objawy łokcia tenisisty należy powtórzyć 4 razy z przytrzymaniem 15–30 sekund.
2.  W pozycji siedzącej należy oprzeć przedramię na zwiniętym ręczniku, który znajduje się na stole. Łokieć wyprostowany. Ręką należy chwycić przedmiot (handelek, mała butelka z wodą) stanowiący rodzaj obciążenia (zaczynamy od małych obciążeń). Następnie wykonujemy powolne ruchy wyprostu nadgarstka. Ćwiczenie powtarzamy w 2 seriach po 10 powtórzeń. 
3. Po kilku tygodniach wykonujemy modyfikację powyższego ćwiczenia w tej samej pozycji i identycznym ustawieniu. Różnica polega na tym, że podczas prostowania nadgarstka należy wspomóc ruch drugą ręką, a następnie już bez pomocy, opuszczać jak najwolniej rękę z ciężarkiem w kierunku stołu. Robimy 3 serie po 12 powtórzeń.

Łokieć tenisisty – zapobieganie

Leczenie łokcia tenisisty domowymi sposobami obejmuje także schładzanie miejscowe przy wykorzystaniu kompresów lub woreczków z lodem. Można także wykorzystać miejscowe polewanie zimną wodą. Pomocne mogą być okłady z żywokostu czy preparaty na bazie konopi siewnych dostępne w aptekach bez recepty, a także inne maści przeciwbólowe. Leczenie może trwać nawet kilka tygodni i wymaga także odciążenia kończyny. 

W zależności od tego, jaka aktywność fizyczna lub zawodowa przyczyniła się do takiej sytuacji, należy ją ograniczyć. Warto zapytać fizjoterapeutę o możliwości poprawy ergonomii pracy czy modyfikację planu treningowego. Domowymi sposobami można leczyć łokieć tenisisty, wykorzystując także masaż, delikatne uciskanie, co doprowadzi do poprawy ukrwienia.