Zapalenie ścięgna – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja w przypadku zapalenia ścięgien i pochewek ścięgnistych

Zapalenie ścięgna – co to jest ścięgno? Czym są pochewki ścięgniste?

Ścięgno (łac. tendinitis) jest strukturą anatomiczną, która stanowi swoiste przedłużenie mięśnia, jest elementem umożliwiającym jego przyczepienie się do elementów kostnych. Ścięgna to integralna część mięśni, umożliwiająca transfer ich pracy na szkielet. Ich kształt jest mocno zróżnicowany. Najczęściej uzależniony od połączonej z nim wspomnianej struktury należącej do czynnego aparatu ruchu. Pod względem budowy składa się z tkanki łącznej. Charakteryzuje się bardzo dużą wytrzymałością na urazy mechaniczne i niewielką elastycznością.

Pochewka ścięgna (łac. tenosynovitis) jest natomiast rodzajem kaletki okrywającej ścięgno. Przyjmuje kształt cewki złożonej z dwóch warstw. Zadaniem pochewek ścięgnistych jest redukcja tarcia powstającego podczas ruchu, stanowią one także rodzaj rusztowania, które ma zapewniać odpowiednią pozycję struktur ścięgnistych względem kości. 

Zapalenie ścięgna – jakie stawy obejmuje najczęściej? Jakie są przyczyny?

Zapalenie ścięgna obejmuje najczęściej:

• staw kolanowy,
• staw łokciowy (łokieć tenisisty i łokieć golfisty),
• staw barkowy,
• staw skokowy,
• staw promieniowo–nadgarstkowy.

Zapalenie ścięgien dotyczy najczęściej części dystalnych. Przykładem może być zespół de Quervaina, w którym zmiany zapalne obejmują okolicę nadgarstka (ścięgno mięśnia odwodziciela długiego kciuka oraz prostownika krótkiego kciuka). Wyjątkowym ryzykiem są obarczeni tenisiści, kajakarze czy osoby wykonujące mnóstwo monotonnych, powtarzalnych ruchów kciukiem, np. z racji wykonywanej pracy. Grono sportowców, a w szczególności biegaczy jest narażonych na podobne zmiany z tym, że dotyczą one kończyn dolnych. Z racji na usytuowanie możemy tu wymienić zapalenie ścięgien w stopie – zapalenie rozcięgna podeszwowego czy zapalenie ścięgna Achillesa oraz zapalenie pochewki ścięgna stawu skokowego. Do wymienionych zdarzeń mogą prowadzić także rozmaite choroby i infekcje, np. reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa. Nierzadko też jest to rezultat chorób endokrynologicznych.  

Może również pojawić się zapalenie ścięgien dłoni, nadgarstka. Wymuszone pozycje oraz konieczność powtarzania schematycznych wzorców może upośledzać bowiem pracę kończyny górnej. Jest to wyraźnie widoczne u mechaników, informatyków oraz sportowców, których aktywność wymaga dużego zaangażowania wymienionej partii ciała. Zapalenie ścięgien mięśni prostowników przedramienia jest wówczas potencjalnym zagrażającym schorzeniem. Urazy mechaniczne mogą doprowadzać także do zmian w obrębie części proksymalnych, np. barki. Czynnikami predysponującymi może być tutaj aktywność fizyczna podejmowana w sposób eksplozywny, bez odpowiedniego przygotowania, czy przewlekłe, nadmierne forsowanie aparatu ruchu. 

Zapalenie ścięgna – objawy

Objawy zapalenia ścięgien są bardzo dokuczliwe. Wśród głównych symptomów mogących przemawiać za zmianami toczącymi się w ich obrębie możemy uznać:

• ból ścięgien, który jest intensyfikowany przy ruchach, często nie ustaje pod wpływem odpoczynku,
• dolegliwości mające charakterystyczne umiejscowienie – na przebiegu ścięgna,
• pojawiającą się tkliwość palpacyjna danej okolicy,
• słyszalne trzaski podczas ruchu,
• obecne cechy stanu zapalnego, tj. zaczerwienienie, obrzęk, „ucieplenie” skóry,
• sztywność stawową,
• osłabienie połączone z bólem ścięgna.

Występowanie powyższych oznak może być równoznaczne ze stanem zapalnym ścięgna i wymaga zgłoszenia się do specjalisty.

Zapalenie ścięgna – rozpoznanie

Rozpoznanie oraz postawienie diagnozy medycznej wymaga przeprowadzenia wywiadu i szeregu testów oraz badań klinicznych. Zapalenie ścięgna i pochewki ścięgnistej może być widoczne w badaniu ultrasonograficznym (USG) oraz w badaniu rezonansu magnetycznego (MRI). Wyraźnie widać wtedy pogrubioną strukturę oraz obecność ewentualnych wysięków. Tomografię komputerową (TK) oraz zdjęcie rentgenowskie (RTG) wykorzystuje się w sytuacji podejrzenia innych przyczyn bólu, jako element diagnostyki różnicowej. 

Zapalenie ścięgna – leczenie

Leczenie zapalenia ścięgien jest uzależnione od etiologii. Początkowo dąży się, w miarę możliwości, do czerpania z metod postępowania zachowawczego. Stosuje się leki oraz maści przeciwbólowe, przeciwzapalne i regenerujące. Pomocne bywają iniekcje miejscowe z glikokortykosteroidów, mocno popularne są także ostrzykiwania bogatopłytkowym osoczem, które wspomaga procesy naprawcze. 

Bolące ścięgna niekiedy mogą wymagać interwencji chirurgicznej. Najczęściej w sytuacji nieskuteczności zachowawczych form leczenia, chorób ścięgien o przewlekłym przebiegu prowadzących do rozległego uszkodzenia struktury. 

Zapalenie ścięgna – fizjoterapia

Bóle ścięgien spowodowane ich zapaleniem wymagają także odpowiedniego postępowania usprawniającego. W okresie ostrym zaleca się odpoczynek, maksymalne ograniczenie aktywności fizycznej. Fizykoterapia i bezkontaktowe oddziaływanie różnych form zabiegów przynosi wówczas bardzo dobre rezultaty. Niezależnie od tego, czy jest to zapalenie ścięgna mięśnia podkolanowego, zapalenie pochewki ścięgna zginacza palca, zapalenie pochewki ścięgna w stopie, zapalenie pochewek ścięgien nadgarstka czy zapalenie zlokalizowane w obrębie innych przyczepów ścięgnistych – fizjoterapia wygląda podobnie. 

Krioterapia miejscowa, laseroterapia, zabiegi z wykorzystaniem prądu, ultradźwięków czy pola magnetycznego są jak najbardziej wskazane. Pomagają one zredukować stan zapalny, przyspieszają regenerację oraz zmniejszają ból ścięgna. Po złagodzeniu okresu ostrego, dobrym „lekiem” na ścięgna jest ruch. Stosowanie terapii manualnej, suchego igłowania, oddziaływania na powięzi poprzez masaż, manipulacje mięśniowo–powięziowe cieszy się dużym powodzeniem, z bardzo dobrym rezultatem końcowym. Również wykorzystanie narzędziowych form, takich jak pinopresura będzie właściwym wyborem. Bardzo dobry efekt zyskuje się także poprzez „tejpowanie”, czyli popularny ostatnimi czasy kinesiotaping. W zastosowaniu są też nierzadko zabiegi wykorzystujące falę uderzeniową, ze względu na agresywne działanie są jednak proponowane w fazie przewlekłej. Odciążając w ten sposób ścięgna nadgarstka czy ścięgna w stopie, można zredukować ból. 

Zapalenie ścięgna i pochewek ścięgnistych – domowe sposoby

Domowe sposoby na zapalenia ścięgna mogą obejmować miejscowe schładzanie z wykorzystaniem lodu, zimnych kompresów czy tzw. coldpacków. Ważne, aby szczególnie w stanie ostrym nie doprowadzać do rozgrzewania miejsc objętych dysfunkcją. Ostatnio pojawia się mnóstwo doniesień na temat skuteczności stosowania kurkuminy będącej związkiem chemicznym pochodzącym z kurkumy, popularnej przyprawy. Korzystne działanie odczujemy zapewne po włączeniu do diety oleju z konopi siewnych, jego przeciwzapalne właściwości są bezcenne.

Domowe leczenie zapalenia ścięgna Achillesa, zapalenie ścięgna ręki, pochewek ścięgnistych w stopie czy zapalenia ścięgien szyi obejmuje także wykorzystywanie powszechnie dostępnych preparatów, takich jak odwar z kory wierzby czy herbata z Echinacei (jeżówki). Działają one podobnie, jak leki przeciwzapalne.

Zapalenie ścięgna – zapobieganie

Profilaktyka zapalenia przyczepów mięśnia oraz pochewek ścięgnistych bazuje na odpowiednim przygotowaniu organizmu do wysiłku i prowadzeniu zdrowego trybu życia. Trening realizowany zgodnie z wytycznymi w postaci właściwej rozgrzewki, odpowiedniego przygotowania do aktywności, pozwoli uniknąć urazów. Również odpowiednie odstępy między treningami umożliwią lepszą regenerację i zmniejszą ryzyko kontuzji. Warto pamiętać także o odpowiedniej intensywności ćwiczeń, która powinna być dostosowana do indywidualnych możliwości. 

Leczenie zapalenia ścięgna może być procesem długotrwałym, dlatego warto stosować się do tych zaleceń. Bardzo pomocna może okazać się współpraca z trenerem personalnym oraz dietetykiem, szczególnie podczas rozpoczynania przygody z regularnie uprawianym sportem. Pozwoli to na wyrobienie właściwych nawyków żywieniowych, a także właściwej techniki podczas ćwiczeń. Pomoże to z pewnością uniknąć przypadłości, takich jak: zapalenie błony maziowej i pochewki ścięgnistej, zapalenie więzadeł, zapalenie ścięgna śródstopia, zapalenie ścięgien kolana czy stopy.