Choroba de Quervaina (zespół de Quervaina) – przyczyny, objawy i leczenie

Choroba de Quervaina – przyczyny

Zespół de Quervaina to stan zapalny w obrębie pochewki ścięgnistej pierwszego, grzbietowego przedziału nadgarstka zaliczany do entezopatii (zmian przeciążeniowo-zwyrodnieniowych przyczepu ścięgna mięśnia do kości). Zapalenie pochewek ścięgnistych  (łac. tenosynovitis) obejmuje ścięgna mięśnia odwodziciela długiego kciuka i prostownika krótkiego kciuka – może występować zarówno u prawej, jak i lewej ręki.

Zespół de Quervaina często współistnieje z zespołem cieśni nadgarstka. Etiologia choroby nie jest do końca znana, choć wiąże się ją z zaburzeniami hormonalnymi, mikrourazami, mikrouszkodzeniami, anomaliami rozwoju tkanek miękkich czy wykonywaniem częstych, monotonnych wzorców ruchowych kciukiem – jego odwiedzenie połączone z odchyleniem łokciowym nadgarstka. Takie ruchy towarzyszą pracy w różnych profesjach, za przykład może posłużyć chwytanie pędzla oraz innych przyrządów przez malarzy. Równie wysokie ryzyko obejmuje m. in. tenisistów, fryzjerów, muzyków oraz kajakarzy. Dochodzi u nich do przeciążenia stawu kciuka, podobnie jak u opiekunów często noszących na rękach własne dzieci – stąd inna nazwa choroby de Quervaina – kciuk matki. 

Początkowo ból bez urazu jest efektem stanu zapalnego, spowodowany jest konfliktem tkanek miękkich w tym regionie, następnie dochodzi do stopniowego włóknienia pochewki oraz silnego zwężenia jej światła. Schorzenia i stany o podobnej symptomatologii do choroby de Quervaina to choroby nadgarstka: nadgarstek wioślarza, zespół Wartenberga czy złamanie struktury kości łódeczkowatej – np. po uderzeniu. 

Choroba de Quervaina – objawy

Objawy mogące świadczyć o chorobie de Quervaina to:

• spuchnięty, bolący kciuk,
• ból kłębu kciuka, który często promieniuje na okolicę przedramienia,
• tkliwość przy dotyku w obszarze wyrostka rylcowatego kości promieniowej,
• upośledzenie zakresu ruchów palca,
• słyszalne trzaski podczas ruchów – tzw. objaw ”mokrej skóry” określany także jako „wet leather”,
• przewlekły ból przy zginaniu, prostowaniu zwykle jednak najsilniejszy przy chwytaniu,
• palpacyjnie wyczuwalne napięcie struktur ścięgnistych,
• problemy z wyprostowaniem palca ustawionego w zgięciu z towarzyszącym uczuciem przeskakiwania – tzw. palec trzaskający,
• dolegliwości nasilające się przy zaciskaniu ręki w pięść,
• ból kciuka, zwłaszcza podczas oporowania ruchu wyprostu kciuka – tzw. objaw autostopowicza.

Zespół de Quervaina – rozpoznanie

W celu postawienia rozpoznania niezbędny jest właściwy proces diagnostyczny. W tym celu lekarz zobligowany jest zebrać dokładny wywiad oraz wykonać badanie kliniczne. Pacjenci zazwyczaj mówią o przewlekłych dolegliwościach bólowych przy podnoszeniu i poruszaniu palcem. Istotne są pytania dotyczące opieki nad dzieckiem, rodzaju uprawianego sportu i wykonywanej pracy – pomoże to ustalić przyczynę schorzenia. Badanie kliniczne ujawnia obrzęk i ból.

Badanie ultrasonograficzne (USG) uwidacznia toczące się zapalenie błony maziowej oraz w strukturze ścięgien, natomiast rentgenogram (RTG) jest wykonywany w celu ewentualnego podejrzenia innej przyczyny dolegliwości, jak np. zmiany zwyrodnieniowo–wytwórcze czy złamanie kości łódeczkowatej. 

Zespół de Quervaina – leczenie

Leczenie zachowawcze stanu zapalnego w obrębie pochewki ścięgnistej, tzw. kciuka matki, polega na zastosowaniu ortezy usztywniającej przez okres około 4 tygodni. Zapewnia ona właściwe ułożenie i odciążenie stawu kciuka, a tym samym pozwala na redukcję dolegliwości o charakterze ostrym. Następnie można zastosować zaopatrzenie ortotyczne wykonane z bardziej elastycznego materiału, np. z neoprenu, które nie ogranicza ruchów.

W leczeniu wykorzystuje się także maści przeciwbólowe, ostrzykiwania z lidokainy czy sterydy – w postaci iniekcji do pochewki maziowej, środki podawane doustnie o działaniu przeciwzapalnym i analgetycznym. Fizjoterapia w bólach stawu kciuka wykorzystuje laseroterapię, fonoforezę, krioterapię, jonoforezę, falę uderzeniową oraz elektrostymulację. Poza zabiegami fizykoterapii ważnym elementem leczenia jest masaż i techniki miękkotkankowe. Taping stosowany w zespole de Quervaina, aplikowany na prostownik przedramienia oraz staw śródręczno–paliczkowy, pomaga przywracać właściwe napięcie mięśniowe i zmniejszać ból. Okres ostry wymusza zaprzestanie czynności nasilających dolegliwości – w pracy należy unikać kombinacji ruchów zgięcia kciuka i odchylenia dołokciowego.

Brak  leczenia zachowawczego sugeruje konieczność operacji. Polega ona na nacięciu pochewki – co prowadzi zazwyczaj co wyleczenia. Rehabilitacja pooperacyjna trwa od kilku do kilkunastu tygodni i w tym czasie pacjent przebywa na zwolnieniu. Początkowo to unieruchomienie w ortezie na kilka tygodni, ćwiczenia odtwarzające zakres ruchu, terapia przeciwobrzękowa i postępowanie przeciwbólowe – z wykorzystaniem fizjoterapii. W dalszej kolejności progresywnie wykonywane są ćwiczenia wzmacniające, oporowe.

Ćwiczenia w zespole de Quervaina

Po ustąpieniu stanu zapalnego zaleca się głównie ćwiczenia rozciągające. Przykładem może być pokonywanie oporu elastycznego przedmiotu – np. wykonywanie ruchu wyprostu palców, przy założonej na nie cienkiej gumce lub wykorzystanie trenera dłoni typu siatkaThera-Band. Pomocne jest też wykonywanie ruchów zgięcia i wyprostu nadgarstka przeciwko oporowi drugiej ręki umieszczonej w okolicy palców. Wykonuje się także zbliżanie opuszków palców – kciuka i palca piątego. Użyteczna są ćwiczenia w pozycji testu Finkelsteina. Pozwala to zmniejszyć ucisk na ścięgna, odbudować siłę mięśniową i niebolesny zakres ruchu. 

Domowe sposoby na ból to okłady i masaż lodem wyrostka rylcowatego kości promieniowej i najbliższej okolicy – szczególnie skuteczne w stanach ostrych, zmniejszające dolegliwości. Stany przewlekłe pozwalają na zastosowanie okładów cieplnych przygotowujących do ćwiczeń rozciągających i poprawiających ukrwienie.