RTG kręgosłupa lędźwiowego – badanie, wskazania, przeciwwskazania, refundacja, cena

RTG (rentgen, prześwietlenie) kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego to szybkie, bezbolesne i łatwo dostępne badanie, które umożliwia wykrycie patologii tego odcinka. Najczęściej jest to jedno z pierwszych badań zlecanych w przypadku dolegliwości bólowych dolnej części pleców, przez pacjentów często określanych jako ból krzyża.

RTG kręgosłupa lędźwiowego – co to jest i na czym polega badanie?

Prześwietlenie kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego polega na użyciu promieniowania jonizującego w celu zobrazowania układu kostno-stawowego badanego obszaru. Rentgen kręgosłupa lędźwiowego to tzw. metoda z wyboru, co oznacza, że zleca się go w pierwszej kolejności pacjentom, którzy skarżą się na ból dolnej części pleców. Jeśli RTG jest niewystarczające, lekarz może zlecić tomograf komputerowy kręgosłupa lub rezonans magnetyczny tego obszaru. Zazwyczaj rentgen wykonuje się na aparatach cyfrowych, tzn. zdjęcie przesyłane jest bezpośrednio do opisowni lekarskiej, a pacjent otrzymuje je na płycie CD/DVD (zamiast kliszy).

Standardowo wykonuje się zdjęcie w projekcji AP (przednio-tylne) oraz zdjęcie boczne. Inną, rzadziej stosowaną metodą jest projekcja skośna (na otwory międzykręgowe). Dodatkowo można wykonać zdjęcia czynnościowe, czyli zdjęcie w maksymalnym pochyleniu oraz odchyleniu tułowia (podobnie jak w kręgosłupie szyjnym). Dzięki temu możliwa jest diagnoza w kierunku niestabilności kręgosłupa lędźwiowego oraz stawów.

Na prawidłowo wykonanym RTG widoczne są następujące struktury:

• 5 kręgów lędźwiowych,
• kość krzyżowa,
• kość guziczna,
• ostatni (12) kręg kręgosłupa piersiowego,
• stawy międzykręgowe.

RTG kręgosłupa lędźwiowego – wskazania do badania

Głównym wskazaniem do badania RTG jest diagnostyka dolegliwości bólowych oraz sztywności kręgosłupa lędźwiowego. Za pomocą RTG możliwe jest wykluczenie wad postawy, zmian pourazowych, wad wrodzonych lub przerzutów nowotworowych do kości. Przerzuty to częste powikłanie u pacjentów onkologicznych, chorujących m.in. na raka piersi lub gruczołu krokowego. Objawiają się one silnym bólem, który ma charakter miejscowy bądź promieniujący. Lekarz skieruje pacjenta na badanie także wówczas, kiedy chce wykluczyć/potwierdzić zmiany zwyrodnieniowe, w tym dyskopatię. Często pacjenci kierują się do lekarza po skierowanie na RTG kręgosłupa lędźwiowego, jeśli domowe sposoby na złagodzenie bólu krzyża zawodzą. Poza prześwietleniem mają wykonywane również inne badania w celu wykluczenia lub zlokalizowania przepukliny kręgosłupa, której objawy są na tyle uciążliwe, że utrudniają życie pacjentowi.

RTG kręgosłupa lędźwiowego – przeciwwskazania do badania

Jedynym przeciwwskazaniem do badania jest ciąża. Jest to przeciwwskazanie względne, co oznacza, że dopuszcza się wykonanie badania, gdy stan pacjentki się pogarsza, a nie ma możliwości wykonania innych bezpieczniejszych badań obrazowych (np. rezonansu magnetycznego kręgosłupa lędźwiowego). Przed badaniem należy koniecznie powiadomić elektroradiologa o ciąży. Jeśli pacjentka nie jest pewna, czy jest w ciąży, badanie powinno być przełożone w celu wykonania testu ciążowego.

RTG kręgosłupa lędźwiowego – jak wygląda badanie?

Osoba badana powinna zgłosić się na czczo na prześwietlenie kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego, czyli po upływie 6–8 godzin od ostatniego posiłku, i po wypróżnieniu. Dzień przed badaniem należy zastosować lekkostrawną dietę oraz unikać spożywania produktów, które mogą wywoływać powstawanie nadmiernej ilości gazów, np. warzyw strączkowych lub napojów gazowanych. Dodatkowo zaleca się, aby pacjent dzień przed oraz rano w dniu badania przyjął preparat na wzdęcia. Nie należy przed badaniem palić papierosów i żuć gumy, ponieważ oba te produkty powodują przyspieszenie pracy jelit. Jeśli pacjent posiada poprzednie wyniki badań dotyczące kręgosłupa lędźwiowego, powinien również zabrać je ze sobą. Przed wykonaniem zdjęcia należy się rozebrać, tzn. zdjąć dolną część garderoby (spodnie lub spódnicę z wyjątkiem bielizny) oraz ubrania z metalowymi elementami w obrębie nadbrzusza i dolnej części klatki piersiowej, tak aby badany obszar był widoczny dla elektroradiologa. Bielizna nie może zawierać żadnych metalowych elementów. W trakcie badania pacjent znajduje się w pozycji leżącej na stole diagnostycznym lub w pozycji stojącej, opierając się plecami o detektor (urządzenie do przetwarzania promieniowania jonizującego). Lampa rentgenowska znajduje się nad lub przed pacjentem. W zależności od ilości wykonanych zdjęć całkowity czas badania wynosi od 5 do 15 min.

RTG kręgosłupa lędźwiowego – najczęstsze pojęcia diagnostyczne w opisach badań

Kręgosłup w odcinku lędźwiowym oznaczany jest literą L. Kość krzyżową oznacza się literą S, a kość guziczną Co. W opisie badania lekarz posługuje się nazewnictwem kręgów od L1 (pierwszy kręg kręgosłupa lędźwiowego) do L5. Najczęstszym zdiagnozowanym schorzeniem w badaniu RTG są zmiany zwyrodnieniowe, w tym dyskopatia, czyli zwyrodnienie krążka międzykręgowego. Na zdjęciu widoczne jest to poprzez obniżenie wysokości krążka. Skutkiem wysunięcia się części krążka międzykręgowego poza przestrzeń międzykręgową jest przepuklina. Objawy przepukliny to m.in. ból pleców, pieczenie, drętwienie i mrowienie najczęściej jednej strony (prawej lub lewej). Zmiany zwyrodnieniowe mogą obejmować też trzony kręgowe – spondyloza. Innym opisywanym schorzeniem jest kręgozmyk – spondylolisteza – przemieszczanie się kręgów względem siebie. Badanie może również wykluczyć złamanie kompresyjne kręgu (powoduje zapadnięcie i zmniejszenie wysokości kręgu). W RTG możliwe jest zdiagnozowanie wad postawy. Rozróżnia się lordozę, czyli nadmierne wygięcie kręgosłupa do przodu, oraz skoliozę – boczne skrzywienie kręgosłupa.

RTG kręgosłupa lędźwiowego – skierowanie, cena/refundacja badania

Na badanie RTG kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego wymagane jest skierowanie lekarskie – zarówno w ramach badań refundowanych przez NFZ, jak i tych wykonywanych prywatnie. Można je uzyskać od lekarza POZ (podstawowej opieki zdrowotnej) lub specjalisty. Cena prześwietlenia zależy od ilości wykonanych zdjęć oraz od placówki, w której pacjent chce wykonać badanie. Koszt rentgenu kręgosłupa lędźwiowego wynosi od 35 zł do 120 zł.