Dieta lekkostrawna – zasady, produkty lekkostrawne, przepisy, jadłospis

Dieta lekkostrawna – najważniejsze zasady 

Dieta lekkostrawna, a raczej poprawnie – łatwostrawna – to sposób żywienia pacjenta, będący modyfikacją diety podstawowej, mający za zadanie: 

• oszczędzać przewód pokarmowy lub konkretny, chory narząd; 
• złagodzić dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego; 
• w związku z powyższym – wpłynąć na poprawę stanu zdrowia.  

Główną modyfikacją w diecie łatwostrawnej jest dobór odpowiednich technik kulinarnych stosowanych w celu przygotowania potraw. Zaleca się, aby posiłki przyrządzać metodami gotowania we wodzie, na parze, pieczenia we folii, rękawie albo w zamkniętym naczyniu żaroodpornym. Potrawy będą też łatwiej przyswajalne i prostsze do skonsumowania, jeśli wcześniej się je „spulchni” – poprzez dodatek ubitych białek jaj albo namoczonej w wodzie lub mleku pszennej bułki.

Ponadto z diety wyklucza się produkty oraz dania długo zalegające w żołądku, ciężkostrawne, wywołujące wzdęcia, wędzone, ostro przyprawione i marynowane, a także te o dużej zawartości błonnika pokarmowego. Ponieważ jednak ten ostatni jest elementem niezbędnym w codziennej diecie, a dostarczony przy okazji spożycia np. surowych warzyw czy produktów zbożowych z pełnego ziarna może na przewód pokarmowy działać drażniąco, zaleca się, aby jego podstawowym źródłem były raczej młode, delikatne warzywa, dojrzałe owoce, drobne kasze, a także pieczywo graham (jeśli tolerowane). 

Kiedy stosować dietę łatwostrawną? 

Dieta łatwostrawna, jak już wyżej wspomniano, będzie polecana m.in. pacjentom w okresie okołooperacyjnym oraz w czasie rekonwalescencji po zabiegach na przewodzie pokarmowym. To także sposób żywienia rekomendowany osobom z problemami ze strony żołądka i/lub jelit, takimi jak wzdęcia, gazy czy biegunki. Należy jednak podkreślić, że wprowadzenie samej diety łatwostrawnej może nie wystarczyć – opisane dolegliwości towarzyszą bowiem często określonym nietolerancjom, które dla pełnego, prawidłowego postępowania dietetycznego należy wcześniej wyłapać, potwierdzić lub wykluczyć. 

Co ciekawe, dieta lekkostrawna, a przynajmniej jej elementy, mogą stać się przydatne w żywieniu osób zmagających się z chorobą nowotworową, walczących o utrzymanie stałej masy ciała, a dzięki temu – prawidłowego stanu odżywienia (niedożywienie może być jedną z głównych przyczyn powikłań w trakcie zaordynowanego leczenia). Pacjent, który ma pogorszony apetyt, zwykle zje znacznie więcej białego pieczywa, makaronu czy dań na bazie białej mąki (np. kopytek, klusek), które wprawdzie są uboższe w składniki odżywcze w porównaniu z ich „ciemnymi” odpowiednikami, ale dostarczą dzięki temu o wiele więcej potrzebnych kalorii. Nie oznacza to jednak, że pacjent nie może także sięgnąć po produkty spoza tej kategorii – jeśli ma na nie ochotę i dobrze je toleruje (np. po surowe warzywa, surowe owoce). 

Lekkostrawne produkty – które będą odpowiednie w diecie łatwostrawnej? 

Wśród produktów dozwolonych znajdują się następujące: 

• produkty zbożowe – pieczywo jasne, drobne kasze (manna, kuskus, krakowska itp.), biały ryż, drobne makarony, 
• mleko i produkty mleczne – mleko zsiadłe, kefir, jogurt naturalny, mleko słodkie – jeśli tolerowane, 
• jaja – na miękko, ścięte na parze w formie jajecznicy albo omletu, 
• mięso, wędliny, ryby – chude gatunki (wołowina, cielęcina, królik, kurczak, indyk, dorsz, pstrąg, flądra, sandacz), 
• tłuszcze – masło, słodka śmietanka, oleje roślinne podawane na zimno, 
• warzywa – gotowane, przetarte, zmiksowane: ziemniaki, marchew, buraki, szpinak, dynia, młoda fasolka szparagowa, kabaczek; na surowo: zielona sałata, cykoria, pomidor bez skórki, utarta marchewka z jabłkiem, 
• owoce – dojrzałe bez pestek, skórki: jabłka, morele, brzoskwinie, pomarańcze, melony, przetarte przez sitko jagody, 
• cukier i słodycze – cukier, miód, dżemy bez pestek, 
• przyprawy – wanilia, cynamon, koper zielony, kminek, bazylia, imbir, pietruszka, sok z cytryny,
• desery – kisiele, kompoty, musy, galaretki z owoców dozwolonych, biszkopty, 
• napoje – woda niegazowana, kompoty z dozwolonych owoców, rozcieńczone soki z dozwolonych owoców.

Ciężkostrawne produkty – które będą nieodpowiednie w diecie łatwostrawnej? 

Wśród produktów przeciwwskazanych znajdują się następujące: 

• produkty zbożowe – pieczywo z pełnego ziarna, razowe, żytnie na zakwasie, grube kasze, grube płatki zbożowe,
• jaja – smażone, na twardo, 
• mięso, wędliny, ryby – tłuste gatunki (dziczyzna, tłuste części wieprzowiny, wołowiny, łosoś, tłuste wędliny, kiełbasa itp.), 
• tłuszcze – używane do smażenia, 
• warzywa – wszystkie nie wymienione wcześniej, w tym nasiona roślin strączkowych, cebula, czosnek, kapusta, 
• owoce – wszystkie, które nie zostały wymienione wcześniej, 
• przyprawy – ostre, marynaty, 
• desery – torty, ciężkie kremy itp., 
• napoje – woda gazowana, słodkie napoje gazowane, alkohol.

Przykładowy jadłospis w diecie łatwostrawnej – przepisy dla dzieci i dorosłych 

Śniadanie – weka (bułka paryska, angielka) z twarożkiem 

Wekę pokrój w kromki, posmaruj cienko masłem. Przygotuj pastę z chudego twarogu rozgniecionego z naturalnym jogurtem, odrobiną soli i posiekanym koperkiem. Obłóż pastą pieczywo, dodaj po plasterku pomidora pozbawionego skórki. 

II śniadanie – mus jabłkowy z cynamonem 

Jabłko obierz ze skórki, pokrój w kostkę, wrzuć do rondelka z grubym dnem z odrobiną wody. Duś, aż owoc zmięknie i będzie dał się rozgnieść widelcem na mus. Dodaj szczyptę cynamonu. Mus podawaj z jogurtem naturalnym. 

Obiad – indyk pieczony z jarzynką, purée ziemniaczane 

Filet z indyka (500 g) pokrój w grubsze paski, wrzuć do zamkniętego z jednej strony rękawa razem z pokrojoną w talarki marchewką (1 sztuka) oraz obraną cukinią (1/4 sztuki). Do środka wlej szklankę chudego bulionu, dorzuć kilka łodyżek natki pietruszki. Rękaw zamknij, przełóż do naczynia żaroodpornego, piecz w piekarniku w ok. 180°C przez min. 30–40 minut. W międzyczasie ugotuj ziemniaki, rozgnieć na purée z łyżeczką świeżego masła. Podawaj z indykiem oraz warzywami. 

Przekąska – pankejki na jogurcie 

Do miski wrzuć szklankę mąki pszennej, płaską łyżeczkę proszku do pieczenia, 2 łyżki cukru, dokładnie połącz. Osobno wymieszaj 2 łyżki oleju rzepakowego, 150 g naturalnego jogurtu oraz 2 jajka. Składniki mokre dodaj do suchych, połącz łyżką. Smaż okrągłe placki na nieprzywierającej patelni. Podawaj np. z naturalnym serkiem oraz dozwolonymi owocami. 

Kolacja – jajko na miękko z bułką 

Bułkę pokrój w kromki, posmaruj naturalnym serkiem homogenizowanym, obłóż sałatą zieloną. Zjedz z ugotowanym na miękko jajkiem.