
Dieta w zespole jelita drażliwego (IBS)
Żyjemy szybko. Szybko myślimy, jemy i śpimy. Nasz organizm niestety niekoniecznie lubi ten ciągły bieg. Niekomfortową sytuację często manifestuje więc poprzez występowanie różnych dolegliwości, na przykład w obrębie naszych jelit. Czym jest IBS i jak sobie z nim radzić?
Kogo zazwyczaj dotyka zespół nadwrażliwego jelita?
Mówi się, że IBS to problem naszej epoki. Ludzi zabieganych, wiecznie zestresowanych, z milionem obowiązków na głowie. Nie bez przyczyny łączy się też nasz mózg z jelitami, mówiąc, że jelita są drugim centrum dowodzenia organizmem. W konsekwencji zmęczeni, niewyspani, pełni negatywnych myśli, mierzymy się z kolejnym problemem – tym razem o wiele bardziej uciążliwym, niekiedy wstydliwym i ograniczającym w codziennych aktywnościach.
Jakie objawy występują w IBS?
IBS (z ang. irritable bowel syndrome), czyli tzw. zespół jelita drażliwego to w skrócie zaburzenia rytmu wypróżnień z towarzyszącymi im dolegliwościami bólowymi. Chory może skarżyć się na:
- wzdęcia pomimo małej ilości gazów, nawet przy braku zwiększonego obwodu brzucha,
- nadmierne wydzielanie gazów,
- stałe uczucie niepełnego wypróżnienia,
- lęki, depresję (dotyczy nawet 50% pacjentów z IBS),
- zmianę konsystencji stolca,
- zaparcia,
- biegunki.
Bywa, że powyższe objawy mieszają się wzajemnie, czyli na przykład na zmianę doskwierają zatwardzenia i luźne wypróżnienia.
Przyczyny zespołu nadwrażliwego jelita
IBS często nie jest traktowane poważnie – zarówno przez lekarzy, jak i samych pacjentów. Przyjęło się uważać, że nie jest to choroba, a jedynie problem natury psychologicznej – dotyczy przecież głównie ludzi nerwowych. Poniekąd tak, ale nie zawsze – IBS może przecież dopaść osobę o spokojnym usposobieniu, ale niewłaściwie odżywiającą się bądź kompletnie pozbawioną aktywności fizycznej. Być może znaczenie mają też czynniki genetyczne, nadwrażliwość trzewna, poinfekcyjne zapalenia jelit, przerost flory bakteryjnej jelit, a nawet nadużycia seksualne.
IBS znacząco utrudnia codzienną aktywność chorego. Bywa, że z powodu dolegliwości rezygnuje on z funkcjonowania zawodowego oraz towarzyskiego.
Główne cele i sposoby leczenia IBS
Podstawowym założeniem leczenia w zespole jelita drażliwego jest doprowadzenie do możliwie najwyższego uczucia komfortu u chorego – takiego, który pozwoli mu na normalne, codzienne funkcjonowanie. Aby mogło się to udać, trzeba zadziałać na wielu obszarach – głównie psychologicznym, żywieniowym, a niekiedy i farmakologicznym.
Jakie produkty spożywcze szkodzą chorym z IBS?
W badaniu przeprowadzonym z udziałem 330 pacjentów wykazano, że u 2/3 z badanych występujące objawy z przewodu pokarmowego (wzdęcia oraz bóle brzucha) ściśle zależały od rodzaju spożywanej diety. Do produktów „podejrzanych” zaliczono kawę, alkohol i ostre przyprawy. Niekorzystnym działaniem odznaczała się również dieta zbyt mocno obfitująca w węglowodany oraz tłuszcze.
Kontrowersje krążą również wobec „modnej” dziś laktozy i glutenu. Poszukiwania w tym obszarze nie przyniosły jednak konkretnych satysfakcjonujących wyników. Jedne badania wskazują bowiem na niekorzystny wpływ tych składników na pracę jelit, inne z kolei stanowczo to wykluczają.
Dieta LOW FODMAP
Sposobem żywienia, który zyskuje w ostatnich latach sporą popularność jest tzw. model diety LOW FODMAP (z ang. low fermentable oligo-, di-, monosaccharides and polyols), czyli diety o niskiej zawartości węglowodanów łatwo fermentujących. Takie węglowodany, powodując wzrost ciśnienia osmotycznego w jelitach, słabo wchłaniane, ulegając fermentacji zarówno w jelicie cienkim, jak i grubym, prowadzą do wystąpienia szeregu nieprzyjemnych dolegliwości. Na cenzurowanym znalazły się:
- fruktoza,
- laktoza,
- fruktany,
- galaktooligosacharydy,
- alkohole polihydroksylowe (w tym sorbitol, mannitol, ksylitol).
Dietę LOW FODMAP wprowadza się w dwóch fazach. Pierwsza trwa od 6 do 8 tygodni. W trakcie jej trwania eliminuje się produkty zawierające duże ilości FODMAP, czyli m.in.:
- twarogi,
- mleko,
- produkty pszenne,
- cebulę,
- kalafior,
- miód,
- syrop glukozowo-fruktozowy,
- słodziki.
W drugim etapie dietę stopniowo się rozszerza, biorąc pod uwagę indywidualną tolerancję. Dobrze jest wtedy prowadzić dzienniczek żywieniowy, w którym będą zapisywane produkty akceptowalne oraz te, które powodują dolegliwości. Dzięki takim notatkom w sytuacji, w której zabraknie nam pomysłu na urozmaiconą dietę, ułatwimy sobie współpracę z dietetykiem, który będzie mógł stworzyć z danej mu listy odpowiedni dla nas jadłospis.
Bywa, że wybrane produkty o dużej zawartości FODMAP nie wywołają u Ciebie przykrych dolegliwości. Może być więc tak, że będziesz musiał unikać cebuli, czosnku, kapusty czy grochu, ale bez bólu sięgniesz po chleb czy mleko.
Produkty o dużej zawartości FODMAP | Produkty o małej zawartości FODMAP |
---|---|
cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek | marchew, pomidory, ogórki, papryka o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior |
jabłko, gruszka, mango, gruszka chińska, arbuz, nektarynka, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce z puszki | banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki |
twaróg, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowe | ser (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), ser brie, ser camembert, mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryna |
nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja | mięso, ryby, drób, jaja, tofu |
żyto, produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny | pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa |
syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy (high fructose corn syrup – HFCS), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol) | cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia |
orzechy nerkowca, pistacje | orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości 1 małej garści) |