Dieta w zespole jelita drażliwego (IBS)

Kogo zazwyczaj dotyka zespół nadwrażliwego jelita?

Mówi się, że IBS to problem naszej epoki. Ludzi zabieganych, wiecznie zestresowanych, z milionem obowiązków na głowie. Nie bez przyczyny łączy się też nasz mózg z jelitami, mówiąc, że jelita są drugim centrum dowodzenia organizmem. W konsekwencji zmęczeni, niewyspani, pełni negatywnych myśli, mierzymy się z kolejnym problemem – tym razem o wiele bardziej uciążliwym, niekiedy wstydliwym i ograniczającym w codziennych aktywnościach.

Jakie objawy występują w IBS?

IBS (z ang. irritable bowel syndrome), czyli tzw. zespół jelita drażliwego to w skrócie zaburzenia rytmu wypróżnień z towarzyszącymi im dolegliwościami bólowymi. Chory może skarżyć się na:

• wzdęcia pomimo małej ilości gazów, nawet przy braku zwiększonego obwodu brzucha,
• nadmierne wydzielanie gazów,
• stałe uczucie niepełnego wypróżnienia,
• lęki, depresję (dotyczy nawet 50% pacjentów z IBS),
• zmianę konsystencji stolca,
• zaparcia,
• biegunki.

Bywa, że powyższe objawy mieszają się wzajemnie, czyli na przykład na zmianę doskwierają zatwardzenia i luźne wypróżnienia.

Przyczyny zespołu nadwrażliwego jelita

IBS często nie jest traktowane poważnie – zarówno przez lekarzy, jak i samych pacjentów. Przyjęło się uważać, że nie jest to choroba, a jedynie problem natury psychologicznej – dotyczy przecież głównie ludzi nerwowych. Poniekąd tak, ale nie zawsze – IBS może przecież dopaść osobę o spokojnym usposobieniu, ale niewłaściwie odżywiającą się bądź kompletnie pozbawioną aktywności fizycznej. Być może znaczenie mają też czynniki genetyczne, nadwrażliwość trzewna, poinfekcyjne zapalenia jelit, przerost flory bakteryjnej jelit, a nawet nadużycia seksualne.

IBS znacząco utrudnia codzienną aktywność chorego. Bywa, że z powodu dolegliwości rezygnuje on z funkcjonowania zawodowego oraz towarzyskiego.

Główne cele i sposoby leczenia IBS

Podstawowym założeniem leczenia w zespole jelita drażliwego jest doprowadzenie do możliwie najwyższego uczucia komfortu u chorego – takiego, który pozwoli mu na normalne, codzienne funkcjonowanie. Aby mogło się to udać, trzeba zadziałać na wielu obszarach – głównie psychologicznym, żywieniowym, a niekiedy i farmakologicznym. 

Jakie produkty spożywcze szkodzą chorym z IBS?

W badaniu przeprowadzonym z udziałem 330 pacjentów wykazano, że u 2/3 z badanych występujące objawy z przewodu pokarmowego (wzdęcia oraz bóle brzucha) ściśle zależały od rodzaju spożywanej diety. Do produktów „podejrzanych” zaliczono kawę, alkohol i ostre przyprawy. Niekorzystnym działaniem odznaczała się również dieta zbyt mocno obfitująca w węglowodany oraz tłuszcze.

Kontrowersje krążą również wobec „modnej” dziś laktozy i glutenu. Poszukiwania w tym obszarze nie przyniosły jednak konkretnych satysfakcjonujących wyników. Jedne badania wskazują bowiem na niekorzystny wpływ tych składników na pracę jelit, inne z kolei stanowczo to wykluczają.

Dieta LOW FODMAP

Sposobem żywienia, który zyskuje w ostatnich latach sporą popularność jest tzw. model diety LOW FODMAP (z ang. low fermentable oligo-, di-, monosaccharides and polyols), czyli diety o niskiej zawartości węglowodanów łatwo fermentujących. Takie węglowodany, powodując wzrost ciśnienia osmotycznego w jelitach, słabo wchłaniane, ulegając fermentacji zarówno w jelicie cienkim, jak i grubym, prowadzą do wystąpienia szeregu nieprzyjemnych dolegliwości. Na cenzurowanym znalazły się:

• fruktoza,
• laktoza,
• fruktany,
• galaktooligosacharydy,
• alkohole polihydroksylowe (w tym sorbitol, mannitol, ksylitol).

Dietę LOW FODMAP wprowadza się w dwóch fazach. Pierwsza trwa od 6 do 8 tygodni. W trakcie jej trwania eliminuje się produkty zawierające duże ilości FODMAP, czyli m.in.:

• twarogi,
• mleko,
• produkty pszenne,
• cebulę,
• kalafior,
• miód,
• syrop glukozowo-fruktozowy,
• słodziki.

W drugim etapie dietę stopniowo się rozszerza, biorąc pod uwagę indywidualną tolerancję. Dobrze jest wtedy prowadzić dzienniczek żywieniowy, w którym będą zapisywane produkty akceptowalne oraz te, które powodują dolegliwości. Dzięki takim notatkom w sytuacji, w której zabraknie nam pomysłu na urozmaiconą dietę, ułatwimy sobie współpracę z dietetykiem, który będzie mógł stworzyć z danej mu listy odpowiedni dla nas jadłospis.

Bywa, że wybrane produkty o dużej zawartości FODMAP nie wywołają u Ciebie przykrych dolegliwości. Może być więc tak, że będziesz musiał unikać cebuli, czosnku, kapusty czy grochu, ale bez bólu sięgniesz po chleb czy mleko.