Dieta FODMAP – na czym polega i kiedy ją stosować?

Problemy z wypróżnianiem, wzdęcia i bóle brzucha to częste dolegliwości, który pojawiają się zwłaszcza przy IBS oraz zespole SIBO. Symptomy tych schorzeń można złagodzić, stosując odpowiednią dietę FODMAP. Na czym dokładnie ona polega? Które produkty należy włączyć do menu, a z których zrezygnować? 

Zespół jelita drażliwego (tzw. IBS) oraz zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego, czyli SIBO – to jednostki znacznie utrudniające codzienne funkcjonowanie, które spotyka się coraz częściej. Przejawiają się zmianą rytmu wypróżnień, od zaparć po biegunki, przez okresy wyciszenia i pozornego spokoju. To uciążliwe bóle brzucha, wzdęcia i nadmiar gazów, które uniemożliwiają wykonywanie najprostszych czynności życiowych. Czy prócz farmakologii istnieje dieta na złagodzenie tych dolegliwości? Przyjrzyjmy się diecie specjalistów z Monash Univeristy – diecie LOW FODMAP. 

Dieta FODMAP – na czym polega? 

Dieta LOW FODMAP (z ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols) to inaczej dieta, która zakłada zmniejszone spożycie słabo wchłanianych, ale za to łatwo fermentujących oligo-, di- oraz monosacharydów (odpowiednio: fruktanów i galaktanów, laktozy, fruktozy), a także polioli (czyli sorbitolu, mannitolu, ksylitolu i maltitolu) naturalnie występujących w wybranych produktach spożywczych.  

Dieta LOW FODMAP – fazy  

Zgodnie z założeniami specjalistów dieta LOW FODMAP obejmuje trzy etapy:

• fazę eliminacyjną,
• fazę reintrodukcji,
• fazę stabilizacji. 

Faza pierwsza, eliminacyjna, trwa zwykle od 4 do 6 tygodni i obejmuje całkowite wyłączenie wszystkich produktów oznaczonych jako HIGH FODMAP. 

Faza druga, reintrodukcji, to stopniowe wprowadzanie produktów wcześniej wyeliminowanych, przy jednoczesnej samoobserwacji swojej tolerancji. Ma na celu sprawdzenie, jakie produkty jesteśmy w stanie zjeść bez problemu, a przy jakich musimy zachować czujność. To również czas na ustalenie ilości dozwolonych produktów o wyższej zawartości FODMAP. Faza druga jest uważana za najtrudniejszą część prowadzenia diety LOW FODMAP. 

Faza trzecia trwa przez resztę naszego życia. Na tym etapie powinniśmy już wiedzieć, co nam wolno, a co niekoniecznie, a także w jaki sposób możemy zastąpić wyeliminowane produkty celem zapobiegnięcia wystąpienia ewentualnych niedoborów pokarmowych. 

Dla kogo dieta LOW FODMAP? 

Zdaniem naukowców wybrane cukry wywołują u pewnej części populacji szereg uciążliwych objawów brzusznych, takich jak wzdęcia, nadmierna ilość gazów, bolesność brzucha, nudności oraz zaburzenia czynności jelit (biegunka lub zaparcia). Zgodnie z założeniami tej diety produkty spożywcze możemy podzielić na takie, które zawierają więcej wymienionych w pierwszym akapicie cukrów oraz takie, które dostarczają ich zdecydowanie mniej. Celem złagodzenia przykrych dolegliwości codzienną dietę należy budować w oparciu o produkty z tej drugiej grupy. 

Produkty w diecie LOW FODMAP – co jeść, a czego unikać na diecie FODMAP?

Produkty dozwolone w diecie LOW FODMAP: 

• banany, jagody, cytryny, mandarynki, pomarańcze, grejpfruty, mleko bez laktozy, „mleka” roślinne, ser camembert, brie, marchew, seler, papryka o wydłużonych strąkach, bakłażan, szczypiorek (bez cebuli), pietruszka, dynia, winogrona, kiwi, maliny, pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa, orzechy włoskie, migdały, ziemne, orzechy pekan, piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, słonecznika. 

Produkty przeciwwskazane w diecie LOW FODMAP: 

• jabłka, brzoskwinie, mango, arbuz, suszone owoce, soki owocowe, mleko krowie, owcze i kozie, lody, ricotta, szparagi, kabaczek, czosnek, brokuły, cebula, groszek, czerwona fasola, arbuz, ciecierzyca, soczewica, morele, wiśnie, liczi, śliwki, gruszki, nektarynki, substancje słodzące: maltitol, ksylitol, mannitol, izomalt, syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy, produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny. 

Dieta FODMAP – lista produktów w aplikacji na smartfon Monash University 

Celem ułatwienia komponowania własnego jadłospisu na diecie LOW FODMAP naukowcy z Kliniki Gastroenterologii Uniwersytetu Monash opracowali aplikację (FODMAP App) na smartfon, dzięki której łatwo można sprawdzić czy dokonywane przez nas wybory są właściwe. Wiele informacji dostępnych w Internecie jest nieaktualnych, wzajemnie sobie przeczących, stąd aplikacja stanowi jedno z najbardziej wiarygodnych źródeł dla osób zmuszonych stosować zalecenia diety FODMAP. W aplikacji pokarmy zostały pogrupowane według kolorów:

• czerwony dla żywności obfitującej w FODMAP,
• pomarańczowy – dla średniej zawartości,
• zielony – dla niskiej.  

Aplikacja zawiera również przepisy i pomysły na posiłki na diecie FODMAP, dzięki którym z łatwością można nauczyć się prawidłowego przygotowywania dozwolonych i bezpiecznych dań. Lista produktów LOW oraz HIGH FODMAP jest stale aktualizowana i powiększana o coraz to nowe elementy. 

Dieta FODMAP – przykładowy jadłospis, przepisy LOW FODMAP 

Śniadanie: płatki quinoa z owocami i orzechami 

4 łyżki płatków quinoa (z komosy ryżowej) zalej mlekiem ryżowym i gotuj kilka minut na małym ogniu.  W między czasie posiekaj 4 orzechy włoskie, podpraż na suchej patelni. Na wierzchu komosianki ułóż plasterki z połówki banana, dodaj kilka malin. 

Obiad: makaron ryżowy z kurczakiem, grillowaną cukinią oraz papryką 

Kilka plasterków cukinii (ok. 60 g) oraz parę pasków papryki o wydłużonych strąkach (ok. 50 g) skrop olejem rzepakowym i wrzuć na grilla elektrycznego razem z pokrojonym w paseczki kurczakiem (wcześniej oprószonym solą, pieprzem). Grilluj aż wszystko ładnie się zrumieni. W między czasie przygotuj makaron ryżowy. Połącz wszystko razem, dodaj jeszcze łyżkę posiekanej natki pietruszki, posyp danie łyżeczką parmezanu. 

Przekąska: koktajl bananowy ze szpinakiem 

Garść świeżego szpinaku typu baby zmiksuj z połówką banana (pozostałego ze śniadania), szklanką wody oraz odrobiną syropu klonowego. Możesz też dodać kilka kropel soku z cytryny dla lepszego smaku. 

Kolacja: kanapka z jajkiem w koszulce i awokado 

W małym garnku zagotuj wodę, zrób wir i wbij w sam środek jajko. Pomagając sobie łyżką, „zagarnij” białko do środka i na małym ogniu chwilę gotuj aż jajo się zetnie. W międzyczasie podpiecz w tosterze kromkę pieczywa bezglutenowego. Ułóż na talerzu razem z kilkoma przepołowionymi pomidorkami koktajlowymi, jajkiem i 2 plasterkami świeżego awokado, skrop całość łyżeczką oliwy.