Skurczowe, czynnościowe bóle brzucha – przyczyny, objawy, leczenie

Dolegliwości związanych z nadmiernym napięciem mięśni gładkich w obrębie narządów w jamie brzusznej, potocznie nazywanych skurczami, uciskiem czy kolką, może doświadczyć każdy z nas. I każdy może odczuwać taki ból nieco inaczej. Pewne jest, że dla poprawy komfortu i własnego zdrowia warto działać, aby sobie z nim poradzić.

Skąd bierze się ból brzucha? Czym jest i jakie ma przyczyny?

Pojęcie ból brzucha może obejmować wiele różnych, mniej dokuczliwych dolegliwości, ale i poważnych chorób. Powodem tego jest fakt, że w obrębie narządów jamy brzusznej znajduje się wiele organów, m.in.: żołądek, trzustka, śledziona, wątroba, jelito cienkie i grube, pęcherz moczowy, macica czy jajniki. Ponadto do okolic brzucha promieniować może ból wywołany przez inne organy – np. przez nerki, płuca czy serce. Dolegliwości bólowe w obrębie jamy brzusznej mogą też towarzyszyć niektórym poważnym chorobom, np. tętniakowi aorty, ciąży pozamacicznej czy neuropatii cukrzycowej [1].

Ból brzucha to dość częsty powód zgłaszania się pacjentów do lekarza rodzinnego [2]. Badania konsumenckie pokazały, że w ciągu ostatniego roku na dolegliwości bólowe skarżyło się aż 32% Polaków (w tym 41% kobiet oraz 23% mężczyzn) [3]. I na przekór powszechnie panującym opiniom – najczęściej nie były to zgłoszenia związane z bólem towarzyszącym miesiączkom.

U pacjentów dość często diagnozowane są bóle skurczowe, a więc te, które są powiązane z nadmiernym napięciem mięśni gładkich w obrębie narządów w jamie brzusznej. Do ich kurczenia się dochodzi bez naszego udziału i jest to naturalny proces, który ma miejsce w organizmie. Zdarza się jednak, że przyczyną tych skurczów są konkretne dolegliwości – wtedy są one tak silne, że sprawiają ból. Skurczom mogą ponadto towarzyszyć objawy, takie jak nudności, wymioty, wzdęcia, zaparcia czy biegunki [4,5].

Skurcze w obrębie jamy brzusznej. Brzuch i różne miejsca, w których może boleć

Choć postawienie właściwej diagnozy w kontekście przyczyny skurczowego bólu brzucha nie jest prostą sprawą, bardzo pomocne może okazać się określenie lokalizacji bólu. I chociaż nie może to być jedyna zmienna decydująca o diagnozie, to jednak zawęża czasem dość długą listę możliwych przyczyn.

Biorąc pod uwagę lokalizację bólu, przyczyny mogą być następujące:

• prawy górny kwadrant: zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie dróg żółciowych, niedrożność jelit, wrzody żołądka i dwunastnicy, kolka nerkowa;
• lewy górny kwadrant: nieswoiste zapalenia jelit, niedrożność jelit, kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zespół jelita nadwrażliwego (IBS);
• śródbrzusze prawe: kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, przepuklina;
• śródbrzusze lewe: kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, przepuklina, IBS;
• prawy dolny kwadrant: zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit, nieswoiste zapalenia jelit, przepuklina, kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek;
• podbrzusze: zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit, nieswoiste zapalenia jelit, przepuklina, kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek;
• lewy dolny kwadrant: infekcyjne zapalenie jelita, nieswoiste zapalenia jelit, IBS, kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie jelit [6].

Jak złagodzić skurczowy ból brzucha. Leczenie, leki NLPZ i leki rozkurczowe

Ból brzucha odczuwany jest przez nas inaczej niż np. ból zęba czy głowy [4]. Niezależnie od tego naszym pierwszym wyborem w przypadku skurczowych bólów brzucha są często leki o działaniu przeciwbólowym, niesteroidowe leki przeciwzapalne [2].

Nie zawsze jest to zasadne, ponieważ głównym zadaniem tego typu leków nie jest łagodzenie siły skurczów. To dlatego w łagodzeniu dolegliwości bólowych związanych ze skurczami mięśni gładkich w obrębie jamy brzusznej leki o działaniu przeciwbólowym mogą okazać się nieskuteczne. Ponadto bezpieczeństwo ich stosowania w przypadku objawów bólowych ze strony jamy brzusznej jest znacznie niższe [2].

Można zastosować leki rozkurczowe z zawartością np. chlorku drotaweryny [7]. Leki rozkurczowe z tym składnikiem polecane są przez lekarzy rodzinnych m.in. w przypadku kamicy nerkowej, kamicy żółciowej, w leczeniu wspomagającym zapaleń układu moczowego czy bolesnych miesiączek, a także w zespole jelita nadwrażliwego (IBS) [2].

Kilka domowych sposobów na ból brzucha, które mogą przynieść ulgę

Nie każdy ból brzucha musi kończyć się niezwłoczną wizytą u lekarza rodzinnego. Jeśli wiemy, że jego przyczyną może być np. spożyty w pośpiechu i niekoniecznie optymalny dla nas posiłek lub większy stres czy wspomniana już miesiączka, oprócz leków rozkurczowych możemy wypróbować również kilka domowych sposobów [8].

• Jeżeli ból związany jest z jedzeniem i wiemy, że konkretne dania zawsze powodują u nas tzw. rewolucje żołądkowe, lepiej zastąpić je innymi, dodatkowo lżejszymi odpowiednikami [8].
• Ból spowodowany miesiączką mogą złagodzić ciepłe okłady z termoforu, które sprzyjają rozluźnieniu mięśni [8].
• Bóle stresowe zniwelować nieco mogą ćwiczenia oddechowe, ulubiony wysiłek fizyczny czy choćby dłuższy spacer oraz odpowiedniej długości sen. W niektórych przypadkach pomocna może okazać się psychoterapia [9].

Materiał przygotowany przez Opella Healthcare Poland Sp. z o.o.