Skrzywienie kręgosłupa – rodzaje, przyczyny, leczenie, rehabilitacja

Skrzywienie kręgosłupa – jak zbudowany jest kręgosłup człowieka?

Kręgosłup człowieka ma kształt litery „S”. Jego charakterystyczne wygięcia noszą nazwę krzywizn kręgosłupa – uwydatnienie ku przodowi określa się mianem lordozy (odcinek szyjny i odcinek lędźwiowy), zaś do tyłu – kifozy (odcinek piersiowy). 

Kręgosłup jest zbudowany z kręgów kostnych, które nakładają się na siebie. Posiadają one charakterystyczną budowę, są zaokrąglone, spłaszczone i mają kilka rodzajów wyrostków kostnych. Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe, nazywane również dyskami. Przyczyniają się one do poprawy funkcji amortyzacyjnych i zapewniają ruchomość. 

Skrzywienie kręgosłupa – rodzaje patologicznych krzywizn kręgosłupa

Jeżeli wygięcie w kierunku grzbietowym pojawia się w obrębie kręgosłupa szyjnego bądź lędźwiowego, a także jeżeli w odcinku piersiowym jest większe niż 20-40°, mówimy o kifozie patologicznej. Podobnie, jeśli wygięcie kręgosłupa w kierunku brzusznym ulega nadmiernemu pogłębieniu w części lędźwiowej, mamy do czynienia z lordozą patologiczną.

Skrzywienie boczne kręgosłupa może obejmować różne płaszczyzny, wyróżnia się dwa rodzaje takich deformacji: jednopłaszczyznowe skrzywienia boczne kręgosłupa oraz skoliozę, która obejmuje zmiany w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poprzecznej. Na pierwszy rzut oka ciężko zróżnicować te dwie wady kręgosłupa, dopiero specjalistyczne badanie przez fizjoterapeutę lub ortopedę uwidacznia charakterystyczne zmiany.

Ponieważ skrzywienie kręgosłupa może obejmować różne odcinki (skrzywienie kręgosłupa szyjnego, lędźwiowego i piersiowego), postępowanie korekcyjne w przypadku każdego z nich jest odmienne.

Skrzywienie kręgosłupa – przyczyny

Skrzywienia kręgosłupa mogą być w pewnym stopniu dziedziczne, często obserwuje się tendencję do powstawania tego typu deformacji w rodzinie. Skrzywiony kręgosłup jest także dość powszechnym zjawiskiem wśród osób z chorobami nerwowo-mięśniowymi, takimi jak dystrofia mięśniowa oraz u dzieci i dorosłych z mózgowym porażeniem dziecięcym. Wady wrodzone, urazy narządu ruchu oraz niektóre infekcje także mogą powodować występowanie łukowatego skrzywienia kręgosłupa. 

W niektórych publikacjach opisuje się większą tendencję u dziewczynek do tego rodzaju deformacji. Okres dojrzewania, będący czasem gwałtownego wzrostu powoduje, że to właśnie wtedy najczęściej zauważa się skrzywiony kręgosłup. 

Skrzywienie kręgosłupa – objawy

Objawy skrzywienia kręgosłupa to:

• asymetryczne ustawienie głowy i odcinka szyjnego,
• asymetria ustawienia łopatek,
• asymetria trójkątów talii,
• asymetria ustawienia miednicy, często także długości kończyn dolnych,
• deformacje klatki piersiowej, jej nierównomierny kształt,
• zgarbiona postawa,
• pojawianie się garbów żebrowych i wałów lędźwiowych widocznych podczas badania fizjoterapeutycznego.

W zaawansowanych przypadkach mogą występować zaburzenia oddychania, dolegliwości bólowe (ból kręgosłupa) oraz pogorszenie funkcjonowania. Trudność może sprawiać poruszanie się i trzymanie wyprostowanej sylwetki. 

Skrzywienie kręgosłupa – diagnostyka

Podstawą do rozpoznania skrzywienia kręgosłupa jest badanie wykonane przez ortopedę lub fizjoterapeutę połączone z obrazowaniem. Najczęściej jest to RTG kręgosłupa, pozwala ono uwidocznić to, czego nie widać gołym okiem. 

Bardzo ważne jest dokonanie szczegółowych pomiarów, zarówno podczas badania w gabinecie, jak i analizy zdjęcia rentgenowskiego. Pozwala to nie tylko na zaordynowanie odpowiedniego postępowania, ale także na kontrolowanie postępów leczenia. Porównywanie dokonanych pomiarów na poszczególnych etapach postępowania korekcyjnego umożliwia ocenę skuteczności dobranych ćwiczeń. Dzięki temu można również z większą dokładnością postawić rokowania, co do czasu, w którym nastąpi pełna reedukacja postawy. 

Skrzywienie kręgosłupa – leczenie i rehabilitacja

Najbardziej popularne podejście to stosowanie ćwiczeń korekcyjnych, które mają na celu wypracowanie norm długości poszczególnych mięśni, korekcję skrzywienia oraz wyrabianie nawyków utrzymywania odpowiedniej postawy ciała. W tym celu wykorzystuje się długofalową terapię z użyciem metod takich jak PNF, Vojta czy koncepcję pracy z oddechem. Przydatna bywa terapia manualna oraz elektrostymulacja. W niektórych przypadkach stosuje się także gorsetowanie. jednak istnieje wówczas duże ryzyko szybkiej progresji deformacji.

Skolioza u dorosłych nie jest już tak podatna na korekcję z wykorzystaniem ćwiczeń. Wobec tego wdraża się inwazyjne postępowanie chirurgiczne – jest to operacja skoliozy. Mimo, że zabieg ten słusznie kojarzy się z olbrzymią ingerencją i dużym ryzykiem powikłań, to w wielu przypadkach jest to jedyna właściwa droga. Tego rodzaju procedury postępowania dotyczą zazwyczaj dorosłych oraz dzieci, u których inny rodzaj leczenia nie przyniósł oczekiwanych efektów. 

Należy podkreślić, że nie istnieje jeden określony schemat postępowania dla korekcji skrzywień kręgosłupa. Każde jest nieco odmienne i wymaga bardzo wnikliwej diagnostyki. Inaczej będą też wyglądały postępy w leczeniu u każdego pacjenta. Ćwiczenia na skrzywienie kręgosłupa również muszą być opracowane w sposób niezwykle indywidualny, tylko dzięki temu można rokować poprawę. Zdecydowanie nie poleca się korzystania z gotowych zestawów ćwiczeń. Może to spowodować pogorszenie parametrów związanych z ukształtowaniem kręgosłupa. Terapia wymaga kontroli, modyfikacji, indywidualnego podejścia i stałego nadzoru fizjoterapeuty.