Metoda Vojty – na czym polega terapia i jakie są wskazania do rehabilitacji metodą Vojty?

Metoda Vojty – na czym polega? Podstawowe zasady

Profesor Vojta stworzył metodę obejmującą część diagnostyczną – oceniającą zaburzenia powstałe na skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz część terapeutyczną. Podczas badania terapeuta obserwuje i analizuje motorykę spontaniczną u niemowląt w pozycji na plecach oraz na brzuchu, a także reakcje ułożeniowe w postaci charakterystycznych zawieszeń. Ocenie poddawane są również tzw. przetrwałe odruchy pierwotne. 

Wcześnie rozpoczęta rehabilitacja neurologiczna ma kluczowe znaczenie dla uniknięcia utrwalenia się patologicznych wzorców ruchowych u pacjentów z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Metoda ta bazuje na zasadzie odruchowej lokomocji co oznacza, że powstałe reakcje ruchowe podczas rehabilitacji są uwalniane bez świadomości pacjenta. 

Metoda Vojty – dla kogo? Wskazania i przeciwwskazania

Rehabilitacja metodą Vojty jest stosowana u wcześniaków, niemowląt i dzieci starszych z zaburzeniami neurologicznymi, np. z porażeniem mózgowym. Podejmując taką terapię, należy pamiętać, że efekty są uzależnione od tego, jak duże są uszkodzenia i na jakim etapie rozwoju wdrożono rehabilitację ruchową. Bardzo ważne jest, aby w przypadku dysfunkcji układu nerwowego kompleksową fizjoterapię zastosować jak najwcześniej, liczy się czas. W przeciwnym wypadku dojdzie do utrwalenia patologicznych wzorców ruchowych (wzorców motorycznych) u dziecka i "ufiksowania się" na nich.

Główne wskazania do terapii metodą Vojty to:

• porażenie nerwów obwodowych i splotów nerwowych
• skolioza,
• artrogrypoza,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• kręcz szyi mięśniopochodny i kostnopochodny,
• choroba Perthesa,
• dystrofie mięśniowe,
• stwardnienie rozsiane,
• wylewy krwi do mózgu u dorosłych,
• urazy rdzenia kręgowego,
• porażenie nerwu twarzowego,
• dysplazja stawów biodrowych,
• asymetria i zaburzenia liniowości,
• wodogłowie,
• wady wrodzone mózgu.

Przeciwwskazania do prowadzenia rehabilitacji metodą Vojty to:

• stany zapalne,
• padaczka,
• nowotwór,
• temperatura ciała powyżej 38 stopni Celsjusza,
• duża nietolerancja dziecka na stosowanie pozycji ułożeniowych stosowanych podczas terapii.

Metoda Vojty u dzieci

Warto podkreślić, że stosując ten rodzaj terapii nie ćwiczymy funkcji ruchowej. Stymulując punkty uciskowe, wyzwalamy napięcie w obrębie łańcuchów mięśniowych, które uczestniczyć powinny w pożądanej funkcji, którą chcemy u dziecka uzyskać. Aby odpowiednio aktywować mięśnie, stosuje się pozycje ułożeniowe, co jest gwarantem właściwej reakcji. Ćwiczenia Vojty najpierw wykonuje fizjoterapeuta dziecięcy. Wizyta trwa zazwyczaj 30 minut, ustala się cele i program terapii, który potem ulega modyfikacji w zależności od potrzeb i rozwoju dziecka. Następnie instruuje się rodziców o sposobie stymulacji, którą muszą kontynuować w warunkach domowych – zazwyczaj 3–4 razy dziennie przez kilka minut. Tylko poprzez powtarzalność terapii w ciągu dnia jesteśmy w stanie wpłynąć na normalizację napięcia mięśniowego, zmianę wzorca ruchu z patologicznego na fizjologiczny. 

Dziecko w trakcie sesji zazwyczaj płacze – często proporcjonalnie do jego zaburzeń i problemów motorycznych. Rodzice są zobligowani zachować wówczas spokój i pewnie prowadzić dalsze postępowanie, ćwiczenia – nastrój rodziców (opiekunów) przenosi się też na małego pacjenta. 

Metoda Vojty u dorosłych

W przypadku osób dorosłych taką rehabilitację prowadzi się zarówno w fazie ostrej, jak również w późniejszej fazie postępowania usprawniającego. Zazwyczaj wskazania obejmują schorzenia centralnego układu nerwowego nabyte, które ograniczają możliwości ruchowe, ale także nietrzymanie moczu. Celem jest wtedy poprawa funkcjonowania w życiu codziennym. Dąży się do optymalizacji partycypacji pacjenta w codziennych czynnościach niezbędnych do pracy, spędzania czasu wolnego oraz uczestnictwa w życiu rodzinnym.

W przypadku osób dorosłych niektóre rodzaje stymulacji pacjenci mogą wykonywać samodzielnie w postaci ćwiczeń. Przykładem może być podpór na kończynie górnej i dolnej po przekątnej w leżeniu na brzuchu. Przy właściwym ułożeniu ciała i aktywacji mięśni, dochodzi do normalizacji napięcia mięśniowego oraz przenoszenia tułowia do przodu.

Rehabilitacja metodą Vojty – efekty

Naukowo dowiedziono skuteczności metody Vojty. Stosowanie terapii daje widoczne efekty, powoduje pogrubienie mięśnia prostego brzucha i zewnętrznych skośnych mięśni brzucha, co ma znaczenie dla poprawy stabilności tułowia. Poprawie ulega także funkcja chodu u dzieci ze spastyczną postacią mózgowego porażenia dziecięcego. Stan pacjenta ulega poprawie nie tylko pod kątem ruchowym, ale także sensorycznym – kształtowanie poczucia ciała w przestrzeni oraz wegetatywnym. W przypadku asymetrii terapia metodą Vojty przywraca liniowość ciała. Poprawie ulega także praca układu oddechowego i krążenia. Polepsza się funkcja zwieraczy pęcherza i odbytu, co ma znaczenie u chorych z przepukliną oponowo–rdzeniową. Poprawia się także funkcjonalna ruchomość kręgosłupa.

Kontrowersje wokół terapii Vojty wzbudza głośny płacz dziecka podczas stymulacji. Według niektórych terapeutów może to mieć negatywny wpływ na rozwój emocjonalny, co jest opisywane jako skutek uboczny. Często jest to argument przeciw stosowaniu tego rodzaju usprawniania. Badania naukowe wyraźnie jednak przeczą tym argumentom. Fakty traktują o tym, że zachowanie podczas sesji terapeutycznej może mieć podłoże wieloczynnikowe. Może to zależeć od stopnia uszkodzenia mózgu, niedosłuchu, obecności refluksu, temperamentu dziecka, stosunku rodziców do terapii czy kompetencji samego terapeuty. Warto podkreślić, że stymulacji poddaje się głównie niemowlęta, których najczęstszą formą wyrażania niechęci oraz sposobu komunikacji jest płacz. Robią to kiedy są zmęczone, głodne, gdy nie mogą zasnąć. Powyższe fakty powinny ostatecznie rozwiać wątpliwości i stanowić argumenty przemawiające za stosowaniem tej formy usprawniania.