Dysplazja stawu biodrowego – przyczyny i objawy. Leczenie wady wrodzonej stawu biodrowego

Dysplazja stawu biodrowego to najczęściej występująca wada wrodzona wykrywana u noworodków, która pogłębia się wraz z rozwojem dziecka. Częściej dotyczy dziewczynek niż chłopców, może być jednostronna lub dwustronna, a nieleczona może prowadzić do poważnych zmian zwyrodnieniowych oraz do przewlekłego bólu i problemów z poruszaniem się. Dysplazja biodra, jeśli jest wcześnie wykryta, rokuje całkowity powrót do zdrowia.  Jak rozpoznać dysplazję stawów biodrowych?

Dysplazja stawu biodrowego – co to jest?

Dysplazja stawów biodrowych (łac. dysplasia coxae congenita) to nieprawidłowy rozwój panewki stawu biodrowego (zbyt płytkie i strome jej brzegi). Jest to spowodowane faktem, że niedojrzałe jeszcze i delikatne części stawu układają się względem siebie w nieprawidłowy sposób.

Jeżeli dochodzi natomiast do wysunięcia się kości udowej poza staw, mówimy o nadwichnięciu (łagodnej formie, z pewnymi stykami pomiędzy kośćmi) lub o dyslokacji (ciężkiej formie, bez kontaktu między głową i panewką), z której rozwija się zwichnięcie stawu biodrowego. 

Dysplazja stawu biodrowego – przyczyny

Przyczyna występowania dysplazji nie jest do końca poznana. Warto podkreślić, że dziecko nie rodzi się ze zwichniętym stawem, stąd też termin wrodzona dysplazja/zwichnięcie stawu biodrowego jest zastąpiony w medycynie terminem rozwojowa dysplazja/zwichnięcie stawu biodrowego.

Zwiększone ryzyko dysplazji stawów biodrowych występuje w przypadku:

• noworodków z masą urodzeniową powyżej 4000 g,
• małej ilości wód płodowych (małowodzia),
• występowania schorzenia w rodzinie, czyli genetycznych uwarunkowań,
• ułożenia pośladowego w łonie matki, które powoduje zwiększony nacisk na stawy biodrowe u niemowląt,
• płci żeńskiej – przy porodzie wytwarzane są hormony rozluźniające więzadła, które umożliwiają przejście dziecka przez kanał rodny, ale również mają one wpływ na rozluźnienie więzadeł u dziecka),
• pierwszej ciąży,
• nieprawidłowej pozycji dziecka podczas porodu,
• współwystępowania innych wad z powodu ciasnoty wewnątrzmacicznej, np. kręczu szyi czy sztywnej deformacji stopy,
• nieprawidłowego układania i noszenia dziecka po urodzeniu.

Dysplazja stawu biodrowego – objawy

Do objawów dysplazji stawu biodrowego należą:

• asymetria – sprawdza się ułożenie fałdów pośladkowych, a asymetria w tym obszarze może świadczyć właśnie o dysplazji bioderek lub niedorozwoju stawów biodrowych,
• biodro przeskakujące – objaw ten jest zauważalny często przy badaniu noworodka lub przez rodziców w domu, ale nie musi on od razu świadczyć o dysplazji; jeśli natomiast objaw ten się pojawia, to lekarz kieruje na dodatkowe badania i może wprowadzić leczenie stawu biodrowego, 
• objaw (manewr) Barlowa – wyczuwalne w badaniu ortopedycznym przemieszczenie głowy kości udowej poza panewkę stawu biodrowego,
• ograniczenie zakresu ruchu – występuje ograniczenie odwodzenia biodra, czyli zmiany zakresu ruchu w stawie biodrowym
• ból biodra – jako objaw dysplazji stawu biodrowego u starszych dzieci i u dorosłych,
• asymetria układania kończyn i wrażenie, że jedna kończyna dolna jest krótsza od drugiej,
• przodopochylenie miednicy – jest widoczne, kiedy dziecko zaczyna chodzić i choroba dotyczy obu bioder,
• chód kaczkowaty u dziecka, które już chodzi,
• objawy Trendelenburga i Duchenne’a podczas chodu.

Dysplazja stawu biodrowego – diagnostyka

Dysplazja stawu biodrowego u niemowląt jest trudna do zdiagnozowania. Problemem jest także sytuacja, w której oba stawy ulegają dysplazji i wtedy przy ich porównaniu nadal są one względem siebie symetryczne. Stawy mogą być prawidłowo zbudowane anatomicznie, a występuje jedynie niestabilność pogłębiająca się z wiekiem (może to prowadzić do zwichnięcia). 

Podczas wizyty lekarskiej dziecko jest dokładnie badane przez pediatrę lub ortopedę i dopiero łącznie z badaniem USG stawów biodrowych można stawiać rzetelną diagnozę i prowadzić obserwację dziecka podczas jego wzrostu i rozwoju.

Wyróżnia się 4 typy (stopnie) dysplazji stawu biodrowego według Grafa:
I – prawidłowy staw biodrowy,
II – stawy biodrowe fizjologicznie niedojrzałe i dysplastyczne, bez decentracji głowy kości udowej w panewce,
III – stawy biodrowe dysplastyczne z decentracją głowy kości udowej w panewce,
IV – zwichnięte stawy biodrowe.

Dysplazja stawu biodrowego – leczenie

Leczenie dysplazji jest uzależnione od wieku pacjenta oraz stopnia rozwinięcia się dysplazji. Celem takiego leczenia jest utrzymanie skorygowanej pozycji głowy kości udowej w panewce stawu biodrowego. Daje to możliwość prawidłowego napięcia więzadeł i wzrostu kości w prawidłowym kształcie. W lżejszych formach dysplazji stawu biodrowego i u małych dzieci często sama profilaktyka układania i szerokiego noszenia i pieluchowania dziecka bardzo pomaga w prawidłowym rozwoju biodra ze względu na dużą elastyczność więzadeł i szybki i łatwy sposób powrotu kości udowej do prawidłowej centralizacji w panewce (tylko lekarz lub fizjoterapeuta może zalecić taki sposób profilaktyki, nie jest on potrzebny dzieciom, u których występuje prawidłowy rozwój stawów biodrowych). 

W aparatach tych nogi dziecka są zgięte w stawach biodrowych i ułożone w odwiedzeniu. W przypadku zaawansowanej postaci dysplazji stawu biodrowego lub przy postawieniu późnej diagnozy, leczenie profilaktycznie i aparaty odwodzące nie są skuteczne, gdyż następują duże zmiany w strukturze stawu. Wówczas pojawia się próba leczenia wyciągami. W niektórych sytuacjach konieczna może okazać się operacja.

Sposób postępowania i dobór zaopatrzenia medycznego w dysplazji stawu biodrowego określa lekarz ortopeda. Najczęściej zaleca on również prowadzenie rehabilitacji, zarówno przed zastosowaniem określonej formy postępowania leczniczego, jak i wspomagająco w trakcie leczenia. Fizjoterapia przy dysplazji stawów biodrowych umożliwia szybszy powrót do prawidłowego funkcjonowania dziecka oraz poprawia ogólną motorykę. Terapia zawsze dobierana jest indywidualnie do potrzeb pacjenta i jego umiejętności, a także postaci dysplazji.

Dysplazja stawu biodrowego – ćwiczenia

Przy prowadzeniu terapii, zarówno dzieci jak i dorosłych, wszystkie procedury oraz ćwiczenia są indywidualnie dobierane przez terapeutę. Istnieje jednak kilka zasad, dzięki którym możemy wspomóc prawidłowy rozwój bioder u małych dzieci. Przy noszeniu dziecka pionowo nie należy krępować jego nóżek, mają one swobodnie ustawiać się na boki i być zgięte w stawach biodrowych. Przy noszeniu w poziomie nóżki również powinny być rozstawione i mieć swobodę poruszania.

Przeczytaj również, jak prawidłowo nosić noworodka oraz niemowlaka.

Zaleca się częste układanie dziecka na brzuchu (pod kontrolą), nie należy przy przebieraniu i zmianie pieluszki ciągnąć nóżek w górę. Maluch powinien mieć także ubranka, które nie będą ograniczały swobodnych ruchów kończyn dolnych.