Zaburzenia chodu – rodzaje, przyczyny, leczenie, rehabilitacja

Czym są zaburzenia chodu? Jakie mogą być przyczyny?

Opisując zaburzenia chodu, warto najpierw zastanowić czym on tak naprawdę jest. W celu lepszego zrozumienia zaburzeń lokomocji właściwe wydaje się być przytoczenie definicji. Zgodnie z jedną z najczęściej wykorzystywanych, chód jest to rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian i występujących kolejno po sobie fazach podporu i wykroku. Posiada on pewne parametry oraz cechy charakterystyczne na podstawie których jesteśmy w stanie odróżnić fizjologię od patologii. 

Zaburzenia chodu w chorobach neurologicznych

Obszarem, który najczęściej kojarzy się z zaburzeniami chodu są schorzenia o podłożu neurologicznym. Problemy z chodzeniem obserwowane są u osób po udarach mózgu, urazach czaszkowo–mózgowych, uszkodzeniach nerwów obwodowych czy też u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym. Zaburzenia chodu u dzieci w bardzo dużej części wynikają z uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Stąd też tak ważne znaczenie ma wczesna diagnostyka. 

Przykładem zaburzeń chodu o podłożu neurologicznym mogą być: chód parkinsonowski, chód móżdżkowy, chód koguci, chód ataktyczny, chód koszący, chód kaczkowaty, chód sztywny, chód z osłabienia, chód tylnosznurowy, chód nożycowy, chód pląsawiczy, chód paraparetyczny, chód ostrożny, chód skręcający oraz chód brodzący.

Zaburzenia chodu a schorzenia układu ruchu i urazy

Zaburzenia chodu mogą towarzyszyć również urazom i schorzeniom narządu ruchu. Bardzo często w wyniku złamań kości kończyn dolnych, uszkodzenia aparatu więzadłowego, zmian zwyrodnieniowo–wytwórczych dochodzi do występowania nieprawidłowych parametrów chodu. Pojawiające się wówczas dysfunkcje linowości, mechanizmów dźwigniowych utrudniają fizjologiczną pracę poszczególnych mięśni. Efekt ten może być krótkotrwały lub w niektórych sytuacjach utrwalony. Dzieje się tak w przypadku bardzo poważnych i rozległych złamań, uszkodzeń tkanek miękkich oraz w zaawansowanych stadiach chorób zwyrodnieniowych. 

Psychogenne zaburzenia chodu

Wśród psychogennych zaburzeń ruchowych znajduje się tzw. chód dziwaczny. Swoimi parametrami odróżnia się od wszystkich innych i nie można go przypisać do żadnego z wymienionych do tej pory. Niekiedy takie zaburzenia mogą współistnieć z problemami o podłożu organicznym. Podaje się, że jest tak nawet w około 10 % przypadków. Sposobem terapii przy wykluczeniu podłoża innego niż psychogenne jest zazwyczaj psychoterapia, stosowanie placebo oraz próby wyraźnych sugestii, odwrócenia uwagi chorego.

Zaburzenia chodu – inne przyczyny

Zaburzenia chodu i równowagi mogą mieć także inne podłoże. Mogą być one m.in. następstwem zmian o podłożu organicznym, takich jak nowotwory zlokalizowane w obrębie kości czy układu nerwowego. Patologie chodu powodowane są również przez zapalenie ucha, choroby błędnika, schorzenia naczyń krwionośnych, choroby prionowe oraz deformacje kończyn dolnych.    

Zaburzenia chodu u seniorów – czym jest chód starczy?

Następują także: osłabienie elastyczności więzadeł i mięśni, pogorszenie propriocepcji, ubytek masy kostnej oraz pogorszenie wzroku i słuchu. 

Zaburzenia chodu – klasyfikacja

Dzięki zastosowaniu specjalistycznych technik umożliwiających badanie zaburzeń chodu, możemy lepiej zrozumieć mechanizmy fizjologiczne oraz postawić właściwą diagnozę. Biorąc pod uwagę badanie fizykalne, historię medyczną oraz obserwację pacjenta, jesteśmy w stanie w sposób niezwykle precyzyjny ustalić przyczynę dysfunkcji, a przez to także odpowiednio zaplanować leczenie. 

Zaburzenia chodu – poziom niski (LLGD)

Zaburzenia chodu LLGD (lower level gait disorders) wynikają z uszkodzenia obwodowych narządów ruchu lub układów czucia (w przypadku tego typu zaburzeń chodu dotknięty jest tylko jeden układ). Tego rodzaju zaburzenia chodu pojawiają się np. w chorobach stawów, wzroki lub zaburzeniach układu przedsionkowo-błędnikowego. Tego typu dysfunkcje są najczęściej kompensowane.

Zaburzenia chodu – poziom środkowy (MLGD)

Tego typu zaburzenia (MLGD – middle level gait disorders) są spowodowane uszkodzeniem struktur głębokich mózgu. Obejmują mielopatię, chód spastyczny z niedowładem połowiczym, chód dystoniczny, ataktyczny, hemibalistyczny i móżdżkowy. 

Zaburzenia chodu – poziom najwyższy (HLGD)

Zaburzenia chodu na najwyższym poziomie (HLGD – higher level gait disorders) obejmują psychogenne zaburzenia chodu, chód ostrożny, izolowane zaburzenia rozpoczęcia chodu, chód czołowy. W miarę rozwoju choroby klasyfikacja zaburzeń chodu może ulegać zmianie.

Zaburzenia chodu – diagnostyka 

W diagnostyce zaburzeń chodu wykorzystuje się przede wszystkim obserwację pacjenta. Warto najpierw wykonać film, na którym pacjent pokonuje dystans 6–8 m. W tym czasie kamera powinna być umieszczona nieruchomo na statywie, a kadr musi obejmować całą sylwetkę chorego. Najpierw nagrywamy chód, widząc pacjenta z przodu i z tyłu, następnie bokiem. Ważne, aby takie nagranie było możliwe do ponownego odtworzenia z analizą poklatkową. 

Poza tym istnieje szereg testów i skal mogących pomóc ocenić, czy chód jest prawidłowy (lub na ile jest zaburzony). Przykładowo w mózgowym porażeniu dziecięcym wykorzystuje się skalę Rancho Los Amigos (RLAS).

Zaburzenia chodu – leczenie

Leczenie jest uzależnione od przyczyny zaburzenia. W niektórych przypadkach niestabilność chodu może ulec 100% poprawie, w innych możemy jedynie zmniejszać skalę nieprawidłowości. W sytuacji, gdy mamy do czynienia ze stanem o charakterze przewlekłym, np. w przypadku pacjentów po udarze mózgu, możemy pracować nad udoskonaleniem parametrów chodu. Może się jednak okazać, że ostatecznie uda nam się uzyskać jedynie zbliżenie do fizjologicznego wzorca lokomocji. W niektórych przypadkach typu zaburzenia chodu w depresji czy na tle nerwowym kluczem jest właściwe leczenie, często opieka psychologa i psychiatry.

Zaburzenia chodu – rehabilitacja

Zarówno zaburzenia chodu i równowagi o podłożu urazowym, jak i zaburzenia chodu o podłożu neurologicznym, np. w chorobie Parkinsona, wymagają postępowania usprawniającego. Rehabilitacja jest tutaj bardzo ważna i skupia się na próbach reedukacji chodu w celu wyeliminowania niechcianych wzorców, nawyków i powrotu fizjologii (lub przynajmniej zbliżenia się do niej).

W tym celu stosuje się metody i koncepcje usprawniania neurofizjologicznego, jak: PNF, Bobath, trening na bieżni, trening na schodach ruchomych, bieżni wodnej, reedukację z wykorzystywaniem urządzeń typu Innowalk, Prodrobot, NF Walker, Lokomat, G–EO system, egzoszkielet.