Dieta przeciwnowotworowa – zasady, wskazówki, produkty antyrakowe

Uniwersalnej diety mającej na celu zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby nowotworowej nie ma. Istnieje jednak sporo doniesień w temacie poszczególnych składników pożywienia, które takie działanie mogą wykazywać. Równolegle należy wspomnieć i o czynnikach, które będą działać pronowotworowo. Po które produkty sięgać na co dzień, a które ograniczyć? Jakie są zasady diety obniżające ryzyko zachorowania na raka? 

Dieta przeciwnowotworowa a dieta w trakcie leczenia 

Na samym początku należy mocno podkreślić, że jedna uniwersalna dla każdego dieta, mająca za zadanie w 100% uchronić nas przed rakiem bądź też z niego wyleczyć –nie istnieje. Uważa się jednak, że odpowiednie działania prewencyjne są w stanie obniżyć ryzyko zachorowania, a co więcej – mamy na to realny wpływ. 

Warto też wiedzieć, że dieta przeciwnowotworowa, a dieta „w raku” to już zupełnie co innego. Podczas gdy w prewencji chorób wskazuje się na konieczność stosowania zasad prawidłowego żywienia, o tyle w trakcie terapii mogą one nie znaleźć już swojego uzasadnienia. Zdrowa dieta będzie pełna warzyw, owoców, produktów zbożowych z pełnego ziarna, z ograniczonym spożyciem mięsa, zwłaszcza tego czerwonego, słodyczy i alkoholu. W trakcie leczenia z kolei bywa, że celem profilaktyki niedożywienia sięga się po produkty, które może i do końca nie są powszechnie uznane za zdrowe, ale dostarczą potrzebnych organizmowi kilokalorii czy białka. Przykładowo, w nudnościach spowodowanych podawanymi lekami sięga się po coca colę, przy biegunkach – po suche, jasne pieczywo, a przy spadku masy ciała – po rozmaite słone i słodkie przekąski (podane produkty mogą nie znaleźć zastosowania u części pacjentów, zwłaszcza gdy chorobie nowotworowej towarzyszą wybrane współtowarzyszące jednostki chorobowe).

Dieta przeciwnowotworowa – dlaczego jest ważna? Czy odpowiednia dieta chroni przed rakiem? 

Jak już wcześniej wspomniano, mamy realny wpływ na obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwory. Przyczyn jego pojawienia się można upatrywać w wielu obszarach takich jak nasze geny czy szkodliwe nałogi. Badacze wskazują, że niezwykle istotnym czynnikiem zwiększającym chorobowość jest też nieprawidłowa, źle zbilansowana dieta. 

Wśród czynników modyfikowalnych (czyli takich, na których zmianę mamy wpływ) wymienia się: 

• szkodliwe nałogi, w tym nadużywanie alkoholu i palenie papierosów,
• brak aktywności fizycznej, 
• niskie spożycie warzyw i owoców, 
• nadwagę i otyłość, 
• permanentny stres i brak snu. 

Które znane diety wykazują działanie prewencyjne? 

Kierunek ten wydaje się realizować model tzw. diety śródziemnomorskiej oraz diety DASH. Jadłospisy stosowane w tychże dietach znacząco odbiegają od obecnego sposobu żywienia większości populacji krajów rozwiniętych. Nie znajdują one uzasadnienia dla m.in. słodyczy, alkoholu czy dań przygotowywanych metodami smażenia albo grillowania, a jeśli już tak, to w maksymalnie ograniczonych ilościach. Żadne inne modne diety, w tym zwłaszcza te mające na celu redukcję nadmiernej masy ciała, nie będą polecane w prewencji chorób nowotworowych, chociażby ze względu na wysokie ryzyko związane z niedoborami pokarmowymi. 

Dieta przeciwnowotworowa – najważniejsze zasady  

Jak już wcześniej wspomniano, dieta mająca na celu obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwór powinna opierać się o ogólnie przyjęte normy zdrowego żywienia. Stąd jej najważniejsze zasady będą obejmować: 

• regularne spożywanie posiłków,
• większa część talerza (połowa) zapełniona przez świeże warzywa oraz owoce, 
• wybór produktów zbożowych z pełnego ziarna, 
• ograniczenie spożycia mięsa, zwłaszcza czerwonego, na rzecz ryb morskich oraz nasion roślin strączkowych,
• wybór naturalnych, chudych przetworów mlecznych, 
• eliminację produktów i dań smażonych, zwłaszcza w głębokim tłuszczu, grillowanych,
• ograniczenie soli oraz cukru, 
• właściwe nawodnienie (min. 2 l w przypadku kobiet i 2,5 l u mężczyzn),
• unikanie wysoko przetworzonej żywności, słodyczy, słonych przekąsek,
• regularny wysiłek fizyczny dostosowany do możliwości danej osoby, 
• higienę snu i odpoczynku, 
• eliminację szkodliwych nałogów. 

Dieta nowotworowa – produkty o działaniu pronowotworowym 

Składniki i produkty działające pronowotworowo:

• mięso, związki azotu oraz WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) 

Wg raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2015 roku, czerwone mięso oraz jego przetwory takie jak kiełbasy czy wędliny znajdują się w grupie produktów potencjalnie zwiększających ryzyko rozwoju raka. WWA z kolei dostają się do naszego organizmu ze środowiska np. wraz z dymem papierosowym, jak również w wyniku procesów przetwarzania żywności takich jak grillowanie, wędzenie, smażenie czy pieczenie. 

• alkohol
• sól

Nadmiar soli w diecie został powiązany z m.in. ryzykiem rozwoju raka żołądka. Jej nadwyżkę spożywamy, nie tylko przez dodawania jej bezpośrednio do posiłków, ale i wraz z żywnością o wysokim stopniu przetworzenia typu fast food, słone przekąski, jak również wędliny, kiszonki, marynowane ryby oraz chipsy. 

• mikotoksyny 

Stanowią związki produkowane przez pleśnie. Nie występują naturalnie w żywności, ale pojawiają się w niej w przebiegu niewłaściwego ich przechowywania.

Dowiedz się, dlaczego żywność pleśnieje.  

• dodatki do żywności 

Pomimo tego, że każdy dodatek typu barwnik czy konserwant posiada prawnie określone dopuszczalne do dodawania do żywności normy spożycia, zalecane jest unikanie przyjmowania ich w nadmiarze.  

Składniki i produkty wykazujące działanie antynowotworowe 

Do produktów o działaniu prewencyjnym przed rakiem zalicza się:

• świeże warzywa i owoce 

Owoce i warzywa bezapelacyjnie stanowią jedno z najważniejszych źródeł cennych dla naszego organizmu witamin, składników mineralnych i antyoksydantów. Zwiększenie ich spożycia wiąże się z obniżeniem ryzyka zachorowania na wiele nowotworów, w tym raka przełyku, jelita grubego oraz żołądka. 

• błonnik pokarmowy 

Błonnik pokarmowy obecny zwłaszcza w świeżych warzywach, owocach i produktach zbożowych z pełnego ziarna pozwala na m.in. poprawę perystaltyki naszych jelit. Tym samym wiąże się go z prewencją wielu chorób, w tym nowotworów jelita grubego. 

• antocyjany, likopen, resweratrol, izoflawony 

Wymienione składniki stanowią grupę antyoksydantów, które chronią nasz organizm przed negatywnym działaniem nadmiernej ilości wolnych rodników. W antocyjany bogate są zwłaszcza owoce jagodowe, w likopen pomidory, a w resweratrol – czerwone wino. Z uwagi na wskazania co do ograniczenia spożycia alkoholu nie należy jednak traktować go jako stałego elementu naszej diety. 

• izoflawony sojowe

Uważa się, że mogą znacząco obniżać ryzyko zachorowania na nowotwory piersi. 

• allina i allicyna 

Obecne w czosnku mają działanie bakteriobójcze, jak również osłabiające toksyczne działanie nitrozoamin. Z tego względu świeże ząbki powinny znaleźć się w diecie zwłaszcza osób jedzących duże ilości przetworzonego mięsa. 

• glukozynolany

Zawarte m.in. w kapuście działają przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo oraz przeciwzapalnie. 

Dieta przeciwnowotworowa – przykładowy jadłospis wraz przepisami 

Oto przykładowy dzienny jadłospis w diecie przeciwnowotworowej:

• Śniadanie – Grzanki razowe z chudym twarożkiem, plastrami awokado i papryką,
• II śniadanie – Koktajl na jogurcie naturalnym z borówkami i świeżo zmielonymi orzechami włoskimi,
• Obiad – Zupa krem z groszku z kleksem jogurtu greckiego, dorsz ugotowany na parze z kaszą bulgur i ulubioną surówką, skropioną odrobiną oliwy,
• Podwieczorek – Garść migdałów i jabłko,
• Kolacja – Sałatka grecka (mix sałat, czerwona cebulka, pomidorki koktajlowe, oliwki, odrobina fety i sos winegret) z grzanką z pieczywa graham.

Poniżej znajdują się trzy przepisy, które można wykorzystać w diecie antyrakowej:

Pasta z twarożku i awokado 

100 g półtłustego twarogu dokładnie rozgnieć z 1 całym, miękkim awokado. Dodaj posiekaną świeżą pietruszkę, kilka kropel soku z cytryny, dopraw solą i pieprzem. 

Smoothie z jabłkiem i selerem naciowym 

1 łodygę selera naciowego oraz 2 jabłka zmiksuj razem z ok. 200 ml wody. Ewentualnie dosłodź odrobiną np. miodu manuka. 

Hummus z pieczonym burakiem 

Ciecierzycę z puszki odsącz z zalewy (a najlepiej ugotuj wcześniej świeżą). W międzyczasie obierz buraka, pokrój w plastry, skrop oliwą i upiecz w piekarniku, aż zmięknie. Ciecierzycę, buraka, 2 łyżki pasty tahina, sól, pieprz oraz 1 łyżeczkę soku z limonki dokładniej zmiksuj na gładką pastę.