Likopen (E160d) – charakterystyka, właściwości i zastosowanie. W jakich produktach można go znaleźć?

Likopen – czym jest? 

Likopen jest związkiem należącym do grupy barwników zwanych karotenoidami. Karotenoidy to żółte, pomarańczowe bądź czerwone związki, które biorą udział w procesie fotosyntezy, a także chronią komórki oraz tkanki roślin przed uszkodzeniami świetlnymi, poprzez zamianę nadmiaru energii w ciepło. Karotenoidy są również naturalnymi przeciwutleniaczami, czyli związkami neutralizującymi wolne rodniki. Nadmiar wolnych rodników w organizmie jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia i może wiązać się z rozwojem wielu chorób, w tym nowotworów. Do karotenoidów należą również prekursory witaminy A. Przykładami najlepiej poznanych karotenoidów są: β-karoten, luteina, zeaksantyna oraz właśnie likopen. 

Likopen to najprościej mówiąc barwnik, który produkowany jest przez rośliny oraz niektóre mikroorganizmy. Likopen to główny karotenoid występujący w pomidorach, dlatego też odpowiada za ich barwę. Jest wielonienasyconym związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach. Głównym źródłem likopenu w diecie człowieka są pomidory, a zwłaszcza ich przetwory (np. sok pomidorowy, koncentrat pomidorowy, przecier, ketchup). Oprócz tego w mniejszych ilościach likopen występuje także w arbuzie, papai, owocach gujawy oraz w różowym grejpfrucie.  

Właściwości likopenu 

Likopen jest związkiem posiadającym wiele właściwości prozdrowotnych. Warto wspomnieć, że likopen spośród całej grupy karotenoidów posiada najsilniejsze właściwości antyoksydacyjne, czyli neutralizujące wolne rodniki.   

W organizmie człowieka wolne rodniki powstają w wyniku działania wielu czynników. Należą do nich reakcje wewnątrzkomórkowe, promieniowanie nadfioletowe oraz jonizujące, ultradźwięki, a także palenie papierosów czy przewlekły stres. Wolne rodniki wykazują działanie niekorzystne, m.in. wpływają na zaburzenia w budowie cytoszkieletu komórki, inaktywację enzymów, a także transformację nowotworową komórek. Wiele dowodów wskazuje na to, że nadmiar wolnych rodników wpływa na przyśpieszenie procesów starzenia oraz na rozwój wielu chorób przewlekłych, w tym nowotworów. Dlatego też istotne jest dostarczenie wraz z dietą związków bioaktywnych o właściwościach antyoksydacyjnych, które pomagają usuwać wolne rodniki.

Wyniki przeprowadzonych badań, zarówno na modelach zwierzęcych, jak i liniach komórkowych czy też z udziałem pacjentów, jasno wskazują na fakt, że ze względu na swoje właściwości prozdrowotne likopen dostarczany wraz dietą stanowi profilaktykę w rozwoju wielu chorób. Należą do nich: rak prostaty, rak jajnika, rak piersi, guzy mózgu, choroby sercowo-naczyniowe. 

Likopen – zastosowanie 

W związku z licznymi korzyściami związanymi ze spożywaniem produktów bogatych w likopen zaleca się zastosowanie w swojej diecie jego naturalnych źródeł (pomidorów, przecierów pomidorowych, koncentratów itp.). Likopen znalazł zastosowanie, np. jako wyizolowany związek, celowo dodawany w procesach produkcyjnych. 

Według opinii konsumentów barwa jest jednym z najważniejszych wyróżników produktu. Z tego względu producenci w swoich wyrobach stosują różnego rodzaju barwniki. Naturalne barwniki uważane są za dodatki bezpieczne, otrzymywane z surowców roślinnych i zwierzęcych. Przykładem takiego barwnika jest właśnie wyekstrahowany z pomidorów lub z grejpfrutów likopen. Na opakowaniach produktów jest on oznaczony symbolem E160d.  

Oprócz stosowania bezpośredniego w procesach technologicznych istnieje możliwość dodawania likopenu do pożywienia zwierząt. Autorzy sugerują, że dodatek likopenu wpływa zarówno na poprawę jakości otrzymywanego surowca zwierzęcego, jak i wiąże się z pozytywnym oddziaływaniem na funkcje przyżyciowe zwierząt oraz efekty produkcyjne.  

Ze względu na swoje właściwości likopen znalazł również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, a także jako składnik kosmetyków.  

Likopen (E160d) – w jakich produktach można go znaleźć? 

W przypadku likopenu jako naturalnie występującego (a nie celowo dodanego) barwnika głównym jego źródłem są pomidory. Największa ilość likopenu występuje natomiast w przetworach pomidorowych. Zawartość likopenu w pomidorach zależy od wielu czynników, np. od odmiany, dojrzałości, czasu zbioru, przeprowadzonych procesów technologicznych. Świeże pomidory zawierają od 1,21–6,43 mg likopenu 100 g produktu. Najwięcej likopenu znajduje się w koncentratach pomidorowych i wynosi od 38,0–49,3 mg likopenu w 100 gramach produktu.  

W przypadku przemysłu farmaceutycznego likopen wykorzystywany jest do produkcji suplementów diety w formie tabletek z likopenem, dostępnych w aptekach. Ze względu na swoje właściwości antyoksydacyjne likopen można znaleźć w składzie np. kremów nawilżających.  

Podsumowując, likopen to bioaktywny związek posiadający wiele właściwości prozdrowotnych. Najbardziej korzystne dla zdrowia jest dostarczenie likopenu wraz pożywieniem, czyli głównie z pomidorami bądź ich przetworami. Warto zwrócić uwagę na ich obecność w codziennej diecie.