Terapia celowana - nowa metoda leczenia nowotworów

Czym jest terapia celowana? 

Terapia celowana to nowa forma leczenia onkologicznego, w której wykorzystywana jest wiedza na temat biologii poszczególnych rodzajów nowotworów. Dzięki coraz bardziej dokładnym i szczegółowym badaniom na poziomie molekularnym, naukowcy są w stanie stwierdzić, jakie zaburzenia genetyczne są przyczyną poszczególnych rodzajów nowotworów. Jeśli poznane jest konkretne zaburzenie na poziomie molekularnym, które odpowiedzialne jest za rozwój nowotworu, wtedy można zastosować do leczenia lek celowany molekularnie, wymierzony bezpośrednio w zmienione nowotworowo komórki. Należy jednak pamiętać o tym, że nawet najlepszy lek i terapia celowana nie będą skuteczne, jeśli nie stwierdzi się dla nich u pacjenta konkretnego celu molekularnego. Dlatego też, aby terapia celowana zakończyła się powodzeniem, przed jej rozpoczęciem konieczna jest bardzo wnikliwa ocena genetyczna komórek nowotworu, ponadto należy też określić przewidywaną podatność pacjenta na konkretne leczenie. 

W jaki sposób działa terapia celowana? 

Terapia celowana działa wyłącznie na komórki nowotworowe, nie niszczy natomiast komórek zdrowych, które pod względem molekularnym różnią się od komórek rakowych. Chodzi o to, że w przypadku zdrowych komórek wszystkie zachodzące  w nich procesy są w równowadze metabolicznej, zaś w przypadku komórek nowotworowych ta równowaga jest zaburzona, zatem komórki te są w stanie namnażać się w dużej ilości i nie jest to w żaden sposób hamowane. Leki w terapii celowanej mają zatem działać tylko na komórki nowotworowe i hamować ich patologiczne namnażanie się. Zwykle działają one na receptory, które zlokalizowane są na powierzchni komórek nowotworowych. Receptory te różnią się od receptorów zdrowych komórek: mogą one różnić się albo budową, albo ilością (jest ich po prostu za dużo). Dzięki temu, że leki w terapii celowanej łączą się tylko z receptorami komórek nowotworowych, nie dochodzi do niszczenia zdrowych komórek zlokalizowanych w pobliżu. 

Czy terapia celowana daje jakieś objawy niepożądane?

W przypadku terapii celowanej niestety, tak jak w przypadku chemio czy radioterapii, obserwuje się działania niepożądane kuracji, jednak zwykle są one znacznie mniej nasilone. Zazwyczaj jako efekt niepożądany obserwuje się toksyczność w stosunku do skóry i jej przydatków. Dość często zatem pojawia się wysypka, która zwykle jest grudkowo-krostkowa, bardzo przypominająca trądzik. Wysypka ta, często lokalizuje się na twarzy, szyi, głowie i tułowiu. Ponadto, jako działanie niepożądane terapii celowanej stwierdza się świąd oraz suchość skory, czasami także obecne są teleangiektazje, zapalenie mieszków włosowych, czy nadmierna pigmentacja skóry. Zdarza się, że obserwowane są zmiany w płytce paznokciowej oraz w okolicy wału paznokciowego. Efekty działań niepożądanych terapii celowanej nie są zwykle, na szczęście, mocno wyrażone, choć zdarzają się pacjenci, którzy zdecydowanie gorzej znoszą kuracje, a objawy uboczne są naprawdę mocno nasilone - w takiej sytuacji, czasami nawet zachodzi potrzeba przerwania kuracji. 

Jakie rodzaje leków są wykorzystywane w terapii celowanej? 

W terapii celowanej nowotworów są wykorzystane dwa rodzaje leków: są to przeciwciała monoklonalne oraz leki będące inhibitorami kinaz, przede wszystkim inhibitory kinazy tyrozynowej. Przeciwciała monoklonalne są cząsteczkami, które łączą się specyficznie z konkretnym białkiem prowadząc do jego zniszczenia lub też wymierzają w to białko działanie układu immunologicznego. Inhibitory kinaz to natomiast leki,  które hamują działanie niektórych ważnych enzymów biorących udział w szeregu przemian zachodzących w komórkach. Leki, które stosowne są w terapii celowanej, mają różne działanie. Cześć z nich rzeczywiście bardzo znacząco pomaga pacjentowi w walce z rakiem i skutecznie niszczy komórki nowotworowe, natomiast cześć wykorzystywana jest jednie jako leczenie paliatywne. 

Czy terapie celowaną można wykorzystywać do leczenia wszystkich rodzajów nowotworów?

Nie. Obecnie wiadomo, że terapia celowana bywa skuteczna w przypadku kilku rodzajów nowotworów. 

Kiedy zatem można ją wykorzystywać? 

Przede wszystkim terapie celowaną można wykorzystywać u pacjentek z rozpoznanym rakiem piersi, ale oczywiście nie we wszystkich przypadkach. Niektóre rodzaje przeciwciał monoklonalnych można wykorzystać w terapii celowej u pacjentek, u których zostanie stwierdzona obecność receptora HER 2. Poza tym, terapie celowaną można wykorzystać także u niektórych pacjentów z rozpoznanym rakiem jelita grubego. W przypadku pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem jelita grubego i rozpoznanymi już przerzutami można czasami do ich leczenia wykorzystywać przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko receptorowi epidermalnego czynnika wzrostu EGFR. W przypadku natomiast rozpoznanego raka podścieliskowego żołądka stosuje się do leczenia jeden z rodzajów inhibitora kinazy tyrozynowej. Również w przypadku niektórych postaci niedrobnokomórkowego raka płuca, w którym stwierdza się określone mutacje, można wykorzystać niektóre rodzaje leków celowanych. Podobna sytuacja może mięć miejsce w przypadku zdiagnozowanego czerniaka. 

Widać zatem, że terapia celowana może wnieść wiele dobrego do dzisiejszej onkologii i stwarza szanse na wyleczenie dla wielu pacjentów. Należy jednak pamiętać, że niestety nie da się jej zastosować u każdego pacjenta z każdym rodzajem nowotworu. Nie można jej traktować jako "cudownej kuracji", która na pewno pomoże  wygrać walkę z nowotworem - jej zastosowanie nigdy nie daje, podobnie jak w przypadku innych metod leczenia nowotworu, stuprocentowej gwarancji wyleczenia.