Czerniak – objawy, diagnoza, profilaktyka. Terapie w leczeniu czerniaka skóry
Justyna Piekara

Czerniak – objawy, diagnoza, profilaktyka. Terapie w leczeniu czerniaka skóry

Czerniak występuje rzadziej niż inne rodzaje nowotworów skóry, np. rak podstawnokomórkowy, ale jest bardziej podatny na wzrost i rozprzestrzenianie się. Jeśli uda się go wykryć we wczesnym stadium, rokowania dla pacjenta są bardzo pomyślne. Niestety problemem jest to, że pacjenci z podejrzanymi zmianami zbyt późno zgłaszają się do specjalisty. Jak rozpoznać czerniaka? Jakie są czynniki ryzyka?

  1. Objawy czerniaka
  2. Czerniak – diagnostyka
  3. Czerniak – czynniki ryzyka
  4. Leczenie czerniaka
  5. Czerniak – zapobieganie

Objawy czerniaka

Czerniak (łac. melanoma malignum) to nowotwór złośliwy, który może pojawić się w dowolnym miejscu na skórze, rozwija się w komórkach produkujących melaninę – melanocytach. Często występuje na szyi, twarzy, klatce piersiowej lub plecach. Inne postacie obejmują czerniaki błon śluzowych gałki ocznej, jamy ustnej i odbytnicy. Mogą również występować w obszarach, takich jak podeszwy stóp czy dłonie, a także na skórze głowy lub genitaliach.

Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe ze światła słonecznego lub lamp opalających zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka. Ryzyko choroby wzrasta także u osób powyżej 40 roku życia, zwłaszcza u kobiet.

Guzy nowotworowe mają zwykle kolor brązowy lub czarny, ponieważ większość ich komórek nadal wytwarza melaninę. Niektóre nie produkują tego barwnika i mogą wydawać się różowe, jasnobrązowe lub białe.

Powodem do niepokoju może być pojawienie się owrzodzenia, świądu, krwawienia lub zaczerwienienia wokół istniejącego znamienia albo rozwój nowego, nietypowo wyglądającego wzrostu na skórze.

Czerniak – diagnostyka

Wczesna diagnostyka czerniaka opiera się na wywiadzie chorobowym, dotyczącym zmian istniejących i nowych znamion oraz czynników podwyższonego ryzyka. Lekarz przeprowadza również analizę dermatoskopową skóry. Rozpoznanie potwierdza się na podstawie histopatologicznego badania wycinka zmiany barwnikowej.

Po postawieniu diagnozy wykonuje się także inne badania, takie jak:

  • morfologia krwi,
  • próby wątrobowe,
  • RTG klatki piersiowej,
  • USG jamy brzusznej i węzłów chłonnych.

Test ABCDE

Test ABCDE pomaga zidentyfikować czerniaka. Jeżeli zmiana skórna spełnia któreś z kryteriów, należy wybrać się do specjalisty, który oceni zmianę i wykluczy obecność nowotworu.

Istotne czynniki, które należy wziąć pod uwagę, analizując zmianę na skórze to:

A – asymetria (z ang. asymmetry) – nieregularny kształt, czerniak jest asymetryczny w każdym kierunku,
B – brzegi (z ang. border) – w przypadku zmiany nowotworowej są zazwyczaj nierówne, nieregularne,
C – kolor (z ang. color) – czerniak zwykle nie przybiera jednolitej barwy,
D – średnica (z ang. diameter) – zazwyczaj jest stosunkowo duża, zwykle przekracza 6 mm,
E – ewolucja (z ang. evolution) – zmiany koloru, rozmiaru, tekstury.

Powiązane produkty

Czerniak – czynniki ryzyka

Większość przypadków choroby jest wywołana przez promieniowanie ultrafioletowe (UV), które przyczynia się do powstania mutacji. Uszkodzenie DNA w komórkach skóry może zapoczątkować ich niekontrolowany rozrost i rozwój nowotworu skóry.

Istnieje wiele czynników podwyższających ryzyko zachorowania na czerniaka, m.in.:

  • nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe ze światła słonecznego lub lamp opalających,
  • jasna karnacja, kolor oczu i włosów,
  • predyspozycje do powstawania piegów,
  • oparzenia słoneczne w dzieciństwie i wieku młodzieńczym,
  • diagnoza czerniaka u bliskiego krewnego,
  • podeszły wiek,
  • osłabienie układu odpornościowego,
  • liczne pieprzyki i znamiona, które są duże, nietypowe.

Leczenie czerniaka

Terapia czerniaka polega przede wszystkim na usunięciu zmiany. Miejsce guza jest wycinane wraz z niewielką ilością normalnej tkanki wokół jego krawędzi. Pozostawiany jest tzw. margines.

Jeśli czerniak zdążył dać przerzuty ze skóry do innych narządów, jest mało prawdopodobne, aby nowotwór mógł zostać wyleczony chirurgicznie. Kiedy diagnoza stawiana jest w zaawansowanym stadium choroby, wdraża się indywidualną (personalizowaną) celowaną terapię. Pacjent może zostać poddany chemioterapii, radioterapii i immunoterapii.

Ukierunkowane leki terapeutyczne

Leki celowane mogą zmniejszać lub spowalniać wzrost guzów u niektórych osób. Ukierunkowane farmaceutyki terapeutyczne działają jedynie na komórki nowotworowe, pomijając te prawidłowe. Można je stosować w leczeniu czerniaka, który się rozprzestrzenił lub nie można go całkowicie usunąć.

Blisko połowa wszystkich czerniaków posiada mutacje w genie BRAF, co wiąże się z wytwarzaniem zmienionego białka BRAF, które pomaga im rosnąć. Niektóre leki celują w to i pokrewne białko MEK. Zastosowanie ich inhibitorów przyczynia się do zahamowania proliferacji komórek czerniaka. Obowiązujący w Polsce program terapeutyczny B.59 „Leczenie czerniaków skóry lub błon śluzowych” gwarantuje chorym dostęp do trzech nowoczesnych kombinacji leków tego typu.

Immunoterapia w leczeniu czerniaka

Metody immunoterapeutyczne zostały okrzyknięte jednym z największych przełomów w terapii czerniaka. Leki celują w białka tzw. punktów kontrolnych, które znajdują się na powierzchni komórek odpornościowych, pomagając przywrócić odpowiedź immunologiczną przeciwko komórkom nowotworowym. Trwają badania, które mają na celu przetestowanie skuteczności połączeń różnych podejść immunoterapeutycznych.

Według pracy opublikowanej w „Nature Medicine” zastosowanie przed zabiegiem chirurgicznym tzw. terapii neoadjuwantowej skutecznie zapobiega rozprzestrzenianiu się choroby. Wśród pacjentów, którzy dobrze zareagowali na immunoterapię podaną przed operacją, tylko u 3% nastąpił nawrót.

Chemioterapia w leczeniu czerniaka skóry

Chemioterapia jest stosowana w leczeniu zaawansowanego czerniaka po wypróbowaniu innych metod leczenia. Leki są przyjmowane doustnie lub podawane dożylnie. Przemieszczając się z krwiobiegiem, docierają do wszystkich części ciała i atakują komórki nowotworowe, które rozprzestrzeniły się poza skórę. Chemioterapię podaje się w cyklach, po każdym okresie leczenia następuje okres odpoczynku, aby dać organizmowi możliwość regeneracji.

Radioterapia w leczeniu czerniaka

Radioterapia może stanowić opcję leczenia czerniaka we wczesnym stadium, jeśli z jakiegoś powodu nie można wykonać operacji. Promieniowanie można również zastosować po zabiegu chirurgicznym w przypadku rzadkiego typu czerniaka desmoplastycznego lub w leczeniu czerniaka, który powrócił w skórze lub węzłach chłonnych. Radioterapia stereotaktyczna jest często stosowana w celu złagodzenia objawów spowodowanych rozprzestrzenianiem się czerniaka do mózgu (radioterapia stereotaktyczna SRS, gamma-knife) i innych części ciała (radioterapia stereotaktyczna ciała SBRT).

Czerniak – zapobieganie

Najlepsze sposoby zapobiegania czerniakowi to:

  • przebywanie w cieniu, kiedy promienie słoneczne są najbardziej intensywne,
  • noszenie okularów przeciwsłonecznych, nakrycia głowy oraz odzieży chroniącej skórę przed słońcem,
  • stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym o szerokim spektrum działania, chroniącym przed promieniowaniem UVA i UVB oraz z SPF nie mniejszym niż 30,
  • rezygnacja z opalania się w solarium,
  • profilaktyczna konsultacja ze specjalistą – dermatologiem,
  • regularna samokontrola skóry.
  1. Objawy i diagnostyka czerniaka, akademiaczerniaka.pl [online] https://www.akademiaczerniaka.pl/dla-lekarzy/diagnoza-leczenie-lista-osrodkow/objawy-i-diagnostyka/ [dostęp:] 17.06.2021.
  2. Nowoczesne terapie w leczeniu czerniaka skóry, akademiaczerniaka.pl [online] https://www.akademiaczerniaka.pl/dla-pacjentow/diagnoza-leczenie-lista-osrodkow/terapia-celowana-w-leczeniu-czerniaka/ [dostęp:] 17.06.2021.
  3. Melanoma skin cancer, cancer.org [online] https://www.cancer.org/cancer/types/melanoma-skin-cancer.html [dostęp:] 17.06.2021.
  4. Melanoma, mayoclinic.org [online] https://www.mayoclinic.org/diseases–conditions/melanoma/symptoms–causes/syc–20374884 [dostęp:] 17.06.2021.
  5. A. M. Menzies, R. D. Amaria, E. A. Rozeman, Pathological response and survival with neoadjuvant therapy in melanoma: a pooled analysis from the International Neoadjuvant Melanoma Consortium (INMC), „Nature Medicine” 2021;27(2):301-309, DOI: 10.1038/s41591–020–01188–3.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak chronić się przed czerniakiem?

    Czerniak – groźny przeciwnik. Jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry, niestety często rozpoznawany zbyt późno. Dowiedz się czym jest i jak się przed nim chronić.

  • Pieprzyki i znamiona na skórze – czy są niebezpieczne?

    Któż z nas ma skórę pozbawioną znamion, bez pieprzyków czy brodawek? Ja nie. Państwo prawdopodobnie też nie. Tylko którymi się martwić, a które są nie groźne? To pytanie wraca szczególnie często wiosną i na początku lata, kiedy słońce zaczyna intensywniej przypiekać, a my chcemy wystawić twarze i dekolty na jego działanie. Co robić wtedy z naszymi pieprzykami?

  • Ochrona przed słońcem w dzieciństwie chroni przed czerniakiem

    Australijczycy jako pierwsi wykonali szeroko zakrojone badanie, które dowodzi, że regularne stosowanie ochrony przeciwsłonecznej w dzieciństwie znacząco redukuje ryzyko zachorowania na czerniaka w wieku dorosłym. W Australii rak skóry stanowi poważny problem zdrowotny. Jest najczęściej diagnozowanym nowotworem wśród mężczyzn w wieku między 25. a 49. rokiem życia.

  • Jak rozpoznać czerniaka?

    Każda niepokojąca zmiana na Twojej skórze powinna skłonić Cię rozpoczęcia badań koniecznych do wykluczenia czerniaka. Dowiedz się jak postępować, aby szybko postawić odpowiednią diagnozę.

  • Jak zabezpieczyć znamiona i pieprzyki przed słońcem?

    Znamiona barwnikowe to nadmierne, miejscowe nagromadzenie komórek produkujących barwnik skóry – melanocytów. Skóra jest narażona na promieniowanie UV przez cały rok, a najbardziej w okresie od marca do września. Wiąże się to z rozwojem wielu chorób skóry czy przebarwień, a także przyspieszeniem procesów jej starzenia. Przed słońcem należy chronić przede wszystkim wszelkie pieprzyki i znamiona, które mogą przerodzić się w groźne zmiany nowotworowe.

  • Badania pokazują, że osoby przyjmujące suplementy witaminy D rzadziej chorują na czerniaka

    Wyniki badań przeprowadzonych w Finlandii sugerują, że osoby regularnie stosujące suplementy witaminy D mają zmniejszone ryzyko zachorowania na czerniaka o ponad 50% w porównaniu z osobami, które nie przyjmują takich preparatów.

  • Dziedziczenie raka – czy nowotwór można odziedziczyć po przodkach?

    Za sprawą coraz większego narażenia społeczeństwa na czynniki mutagenne i z powodu wydłużenia się średniej długości życia rak jest obecnie bardzo częstą przyczyną śmierci. Wobec tego choroby nowotworowe są aktualnie jednym z czołowych przedmiotów zainteresowania naukowców. Szczególny nacisk jest kładziony na poznawanie przyczyn zachorowania na raka, rozwijanie metod diagnostyki i tworzenie skutecznych leków o niskim nasileniu działań niepożądanych.

  • Proste reguły zmniejszające ryzyko zachorowania na czerniaka

    Czerniak to jeden z najbardziej agresywnych nowotworów skóry. Co roku wzrasta liczba zachorowań na ten rodzaj raka, rokrocznie wykrywa się go u około 3,5 tysiąca pacjentów w Polsce. To także jeden z najtrudniejszych nowotworów pod względem leczenia, stuprocentową gwarancję daje niemal wyłącznie jego wczesne zdiagnozowanie. Trwający obecnie Tydzień Świadomości Czerniaka jest pretekstem do przypomnienia o problemie i przedstawienia sposobu na jego zwalczanie.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.