Wizualizacja raka
Dominika Rynkiewicz

Dziedziczenie raka – czy nowotwór można odziedziczyć po przodkach?

Za sprawą coraz większego narażenia społeczeństwa na czynniki mutagenne i z powodu wydłużenia się średniej długości życia rak jest obecnie bardzo częstą przyczyną śmierci. Wobec tego choroby nowotworowe są aktualnie jednym z czołowych przedmiotów zainteresowania naukowców. Szczególny nacisk jest kładziony na poznawanie przyczyn zachorowania na raka, rozwijanie metod diagnostyki i tworzenie skutecznych leków o niskim nasileniu działań niepożądanych.

Każdy z nas ma określoną pulę genów, których część otrzymuje od matki, a część od ojca. Możliwe jest zatem dziedziczenie pewnych cech po naszych przodkach, jednak nie wszystkie z nich ujawniają się w ciągu życia człowieka. Niektóre geny niosą ze sobą jedynie predyspozycję do wystąpienia pewnej choroby i wymagają konkretnych czynników środowiskowych, aby się ujawnić.

Czy rak jest dziedziczny? Jaki rak jest dziedziczny?

Dobrym przykładem dziedziczenia choroby jest dziedziczenie predyspozycji do zachorowania na raka jelita grubego, czyli rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP). Pacjent otrzymuje od swojego rodzica (również cierpiącego na FAP) zmutowany gen APC i tym samym staje się predysponowany do zachorowania na raka jelita grubego. Jednak do rozpoczęcia procesu nowotworzenia w jelicie konieczna jest obecność dodatkowej mutacji w genie KRAS, która zachodzi spontanicznie w ciągu życia człowieka.

Pozostałe raki uwarunkowane genetycznie to m.in:

  • Rak piersi – dziedziczenie jest najczęściej zależne od wystąpienia mutacji w genach BRCA-1 i BRCA-2. Kobiety i mężczyźni obciążeni tą wadą mają nawet do 65% szans na rozwinięcie w ciągu życia raka piersi. Ponadto mutacja ta predysponuje do wystąpienia nowotworów układu pokarmowego, raka jajnika i trzonu macicy u kobiet oraz raka prostaty u mężczyzn.
  • Rak żołądka – dziedziczenie dotyczy głównie rozlanego podtypu raka żołądka i jest warunkowane mutacją w genie CDH1. Ryzyko zachorowania na ten nowotwór w przypadku odziedziczenia nieprawidłowego genu to około 40-80%, ponadto u kobiet wzrasta również prawdopodobieństwo rozwinięcia raka piersi.
  • Rak płuc – dziedziczenie mutacji w genie TP53, czyli zespół Li-Fraumeni, odpowiada za dużą część zmian nowotworowych w obrębie płuc u osób niepalących. Są to głównie gruczolakoraki, które cechuje lepsze rokowanie niż w przypadku uwarunkowanego środowiskowo drobnokomórkowego raka płuc. Mutacja w genie TP53 odpowiada również za dziedziczenie białaczek, mięsaków, czerniaków i raków układu pokarmowego.

Możliwe jest również dziedziczenie nowotworów trzustki, nadnerczy i innych narządów produkujących hormony. Są one spowodowane mutacjami w genach RET, MEN1 i MEN2, wywołującymi mnogą gruczolakowatość wewnątrzwydzielniczą.

Badania genetyczne na raka

Obecnie szczególną opieką są objęci członkowie rodzin o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia dziedzicznego raka piersi, jajnika, jelita grubego i trzonu macicy. Pacjenci, którzy zachorowali na jeden z powyższych nowotworów w wyjątkowo młodym wieku lub zgłaszają dodatnią historię rodzinną w ich kierunku mają wykonywane badanie genetyczne na raka z NFZ (jest ono bezpłatne). Niestety, krewni pacjenta, którzy obawiają się, że mogli odziedziczyć od niego mutację, najczęściej są zmuszeni do samodzielnego pokrycia kosztów analizy swoich genów. Badania genetyczne na raka są stosunkowo drogie, ponieważ jest to nowa i skomplikowana technologia. Ich cena waha się w przedziale od kilkuset do kilku tysięcy złotych w zależności od liczby sprawdzanych genów.

Powiązane produkty

Kto jest najbardziej narażony na raka?

Na chorobę nowotworową najbardziej narażone są osoby obciążone genetycznie i długotrwale poddawane działaniu szkodliwych czynników środowiskowych, na przykład w miejscu pracy. Z tego względu pacjent podczas wizyty lekarskiej zawsze jest pytany o hobby, wykonywany zawód i historię rodzinną.

Aktualnie uważa się, że dziedziczenie raka po matce, ojcu czy dziadkach jest jedną z najczęstszych jego przyczyn. Co ciekawe, osoby z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku jednego nowotworu mogą z większym prawdopodobieństwem zachorować również na raka zupełnie innego narządu. Dla przykładu – możliwe jest dziedziczenie raka jajnika po babci, która chorowała na raka piersi. Dzieje się tak, ponieważ za wystąpienie obu chorób odpowiada ta sama mutacja w genie BRCA-1 lub BRCA-2.

Z wyjątkiem przyczyn genetycznych ryzyko zachorowania na raka zwiększa się w przypadku kontaktu z substancjami mutagennymi takimi jak:

  • promieniowanie UV – predysponuje do wystąpienia czerniaka i innych raków skóry;
  • promieniowanie jonizujące – zwiększa prawdopodobieństwo białaczki i raka tarczycy;
  • alkohol – pity w nadmiernych ilościach może skutkować rozwinięciem raka przełyku lub wątroby;
  • aromatyczne policykliczne węglowodory (pochodne benzenu), które są obecne m.in. w smażonych potrawach, dymie papierosowym i asfalcie – podnoszą ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego;
  • aflatoksyny, które są produkowane przez pleśń obecną na żywności – predysponują do raka wątroby;
  • azotyny i azotany, czyli konserwanty obecne w mięsie – zwiększają ryzyko wystąpienia raka przewodu pokarmowego, zwłaszcza żołądka;
  • sztuczne barwniki – podnoszą ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego;
  • azbest – predysponuje do zachorowania na nowotwory opłucnej i płuc.
Potencjał kancerogenny mają także wirusy, które mogą ingerować w genom gospodarza i prowadzić do mutacji genetycznych u zakażonej osoby. Takie działanie wykazuje m.in. wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który odpowiada za ok. 85% przypadków raka szyjki macicy. Nie występuje tu jednak dziedziczenie, ponieważ mutacja dotyczy jedynie zainfekowanych przez wirusa komórek, a co za tym idzie – nie może zostać przekazana potomstwu.

Czy każdy z nas ma w sobie raka?

Przykładem genów posiadanych przez każdego z nas, które mają szczególne znaczenie dla rozwoju nowotworu, są tzw. protoonkogeny i geny supresorowe. Protoonkogeny są genami, których białkowe produkty pobudzają namnażanie się komórek – co jest procesem prawidłowym i niezbędnym dla każdego organizmu żywego. Jeżeli dojdzie do ich zmutowania, tempo powstawania nowych komórek wymyka się spod kontroli.

Nieprawidłowe protoonkogeny nazywamy onkogenami, ponieważ warunkują one niemal natychmiastowe rozpoczęcie nowotworzenia. Co ciekawe, już jeden zmutowany allel (czyli wariant genu) z pary wystarczy do powstania raka, ponieważ zmieniony wariant jest dominujący w stosunku do prawidłowego protoonkogenu.

Zupełnie inaczej działają geny supresorowe, z których najsławniejszy jest TP53. Ich funkcją jest hamowanie tzw. cyklu komórkowego, czyli uniemożliwianie podziału komórkom nieprawidłowym lub namnażającym się zbyt szybko. Mutacja, wrodzona lub nabyta w ciągu życia danego osobnika, w genach supresorowych prowadzi do utraty kontroli nad rozrostem komórek, jednak aby do tego doszło, konieczne jest posiadanie obu nieprawidłowych alleli w parze genów supresorowych.

Każdy z nas ma w sobie geny, które potencjalnie mogą predysponować do zachorowania na raka. Jednak ich obecność jest niezbędna, a systemy naprawcze odpowiedzialne za wykrywanie i usuwanie mutacji w DNA zmniejszają prawdopodobieństwo nowotworzenia.
  1. Onkologia – podręcznik dla studentów i lekarzy, pod red. J. Jassema, Gdańsk 2019.
  2. A. Tołoczko-Grabarek, J. Lubiński, Genetyczne podstawy chorób nowotworowych przewodu pokarmowego, [online] https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/882,genetyczne-podstawy-chorob-nowotworowych-przewodu-pokarmowego [dostęp: 12.05.2023].
  3. P.R. Benusiglio, V. Fallet, M. Sanchis-Borja, F. Coulet, J. Cadranel, Lung cancer is also a hereditary disease, European Respiratory Review, 2021 Oct 20;30(162):210045.
  4. Rodzinne predyspozycje do nowotworów złośliwych – badania, [online] https://www.gov.pl/web/zdrowie/rodzinne-predyspozycje-do-nowotworow-zlosliwych--badania [dostęp: 12.05.2023].
  5. First Aid for the USMLE Step 1, pod red. T. Le i V. Bhushan, USA 2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zespół odstawienny (abstynencyjny) – objawy, czas trwania, leczenie

    Zespół odstawienny to reakcja organizmu na odstawienie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki oraz leki. Objawia się różnorodnymi dolegliwościami fizycznymi i psychicznymi, które mogą być intensywne i trudne do zniesienia. Jakie są najczęstsze symptomy? Jak długo trwa ten stan? Jakie metody leczenia pomagają złagodzić jego przebieg?

  • Komar tygrysi – czy jest groźny? Jak rozpoznać komara tygrysiego i jego ugryzienie?

    Komar tygrysi to jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków komarów na świecie, którego obecność stwierdzono już na niemal wszystkich kontynentach – także w Europie. Jego ukłucia nie tylko wywołują silne reakcje skórne, ale mogą również prowadzić do przeniesienia niebezpiecznych wirusów tropikalnych. Wraz z postępującym ociepleniem klimatu oraz rozwojem globalizacji rośnie ryzyko, że komar tygrysi zadomowi się również w Polsce.

  • Neuropatia cukrzycowa – jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy

    Neuropatia cukrzycowa jest najczęstszym powikłaniem diabetologicznym, z którym zmaga się znaczny odsetek osób chorych na cukrzycę. Patologia ta charakteryzuje się postępującym uszkodzeniem nerwów obwodowych, wywołanym długotrwale utrzymującym się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Konsekwencje ignorowania wczesnych symptomów oraz niewłaściwej kontroli glikemii mogą okazać się dramatyczne – od przewlekłego bólu znacząco obniżającego jakość życia, przez owrzodzenia kończyn dolnych, aż po konieczność amputacji stopy czy zwiększone ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. W poniższym artykule przedstawiamy kompleksową analizę tego powikłania, jego mechanizmów rozwoju, objawów klinicznych oraz współczesnych możliwości terapeutycznych.

  • Bąblowica – objawy i leczenie zarażenia tasiemcem bąblowcowym

    Bąblowica jest chorobą odzwierzęcą, w której dochodzi do zakażenia człowieka tasiemcem bąblowcowym. Jedną z najczęstszych dróg zakażenia jest spożycie niemytych owoców leśnych. Głównymi nosicielami tasiemców są psy, koty i lisy. Objawy choroby są nieswoiste, a ze względu na rzadkość występowania mogą być często mylnie zinterpretowane lub przeoczone. Leczenie różni się w zależności od stadia zaawansowania choroby i narządów zajętych przez larwy tasiemca.

  • Opuchnięte oczy – przyczyny i sposoby leczenia opuchlizny powiek

    Powieki, jako niezwykle delikatna i cienka część skóry wokół oczu, są szczególnie podatne na różnego rodzaju obrzęki. Przyczyny tego stanu mogą być bardzo zróżnicowane, a ich rozpoznanie często wymaga dokładnej obserwacji i analizy towarzyszących objawów.

  • Hirsutyzm – nadmierne owłosienie u kobiet. Jakie badania wykonać i jak przebiega leczenie?

    Choć hirsutyzm to problem, który dotyka wiele kobiet, to rzadko się o nim mówi. Dla wielu pań jest on wstydliwym tematem i często bywa źródłem kompleksów, a nawet obniżonej samooceny. Hirsutyzm objawia się nadmiernym owłosieniem w miejscach typowych dla mężczyzn – na twarzy (wąsik, broda, policzki), brzuchu czy plecach. Najczęściej jest spowodowany łagodnymi przyczynami, ale niekiedy może być również sygnałem poważniejszych zaburzeń hormonalnych.

  • Czym jest pokrzywka stresowa? Objawy i metody leczenia wysypki na tle nerwowym

    Pokrzywka stresowa to specyficzna odmiana reakcji skórnej, która pojawia się w odpowiedzi na czynniki psychiczne, w szczególności silny stres, lęk czy napięcie emocjonalne. W odróżnieniu od klasycznych postaci pokrzywki, które mają podłoże alergiczne lub fizykalne, pokrzywka na tle nerwowym może być związana z funkcjonowaniem układu nerwowego i reakcjami organizmu na bodźce psychiczne. W literaturze medycznej określana jest pokrzywką idiopatyczną z komponentą psychogenną lub pokrzywką psychogenną. Pokrzywka stresowa stanowi wyraźny przykład tego, jak silne emocje mogą wpływać na funkcjonowanie różnych układów organizmu i prowadzić do powstawania charakterystycznych objawów dermatologicznych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl