Jak zabezpieczyć znamiona i pieprzyki przed Słońcem?

Znamiona barwnikowe to nadmierne, miejscowe nagromadzenie komórek produkujących barwnik skóry – melanocytów. Skóra jest narażona na promieniowanie UV przez cały rok, a najbardziej w okresie od marca do września. Wiąże się to z rozwojem wielu chorób skóry czy przebarwień, a także przyspieszeniem procesów jej starzenia. Przed Słońcem należy chronić przede wszystkim wszelkie pieprzyki i znamiona, które mogą przerodzić się w groźne zmiany nowotworowe.

Na ciele każdego człowieka znajdują się znamiona barwnikowe, które są potocznie nazywane pieprzykami. Szacuje się, że przeciętny dorosły człowiek ma około dwudziestu takich znamion. Część z nich jest obecna na skórze już od urodzenia, inne pojawiają się później, najczęściej w okresie dojrzewania płciowego i wczesnym wieku dorosłym. Nadmierna ekspozycja skóry na Słońce sprzyja powstawaniu nowych znamion, niemniej może doprowadzić do zezłośliwienia istniejących zmian lub rozwoju czerniaka na wcześniej niezajętej skórze.

Znamiona na skórze – czym są i jakie są ich rodzaje?

Znamiona barwnikowe inaczej nazywane znamionami melanocytarnymi to nadmierne, miejscowe nagromadzenie komórek produkujących barwnik skóry – melanocytów. Mogą różnić się one od siebie barwą, wielkością, umiejscowieniem czy charakterem zmiany. Znamiona barwnikowe można podzielić na znamiona zwykłe i atypowe, a także wrodzone i nabyte. Ponadto ze względu na umiejscowienie komórek znamionowych na znamiona: złożone, łączące, skórne. W zależności od nagromadzenia melanocytów i ilości obecnej w nich melaniny znamiona mogą być barwy jasnobrązowej, ciemnobrązowej lub niebieskiej.

Skąd się biorą pieprzyki? Podział znamion barwnikowych

Najważniejszy podział znamion, potocznie określanych jako pieprzyki, wyróżnia znamiona barwnikowe wrodzone oraz nabyte. Znamiona wrodzone istnieją na skórze już w momencie urodzenia, a w zależności od wielkości dzielą się na małe (do 3 cm),  duże (powyżej 3 cm ) i olbrzymie (powyżej 20 cm). Są to najczęściej pojedyncze zmiany. Ich kolor jest jednolity, a granice równe. Często pojawia się na nich owłosienie. Powierzchnia znamion wrodzonych zazwyczaj jest gładka, ale w przypadku dużych znamion może być także brodawkowata lub guzkowata.

Nabyte znamiona barwnikowe dzieli się na łagodne i atypowe. Pojawiają się już w okresie dzieciństwa, a potem stopniowo w kolejnych latach życia. Do nasilenia ich rozwoju dochodzi w okresie dojrzewania oraz po drugiej dekadzie życia. Zmiany łagodne charakteryzują się gładką powierzchnią, równomierną barwą, regularną, symetryczną budową i dobrze odgraniczonym brzegiem.

Pozostałe zmiany barwnikowe:

• znamię błękitne – niewielka łagodna zmiana o niebieskim kolorze, która może być być na skórze od urodzenia lub pojawić się dopiero w kolejnych latach życia dziecka, często pojawia się na głowie;
• znamię Spitz – łagodna zmiana o brązowym lub brązowo-czerwonym zabarwieniu, jednak bardzo przypominającą znamię atypowe ze względu na grudkowatą powierzchnię;
• znamię Beckera – charakteryzujące się brunatną barwą i obecnością włosów;
• znamię Suttona – z odróżniającym odbarwieniem skóry wokół brunatnej centralnej części;
• znamię Clarka – odstające ponad skórę, z komórkami barwnikowymi znajdującymi się bardzo powierzchownie, bo na granicy naskórka.

Jak chronić przed Słońcem znamiona skórne na ciele i twarzy?

Aby chronić skórę i obecne na niej znamiona przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych, należy unikać Słońca w godzinach 11.00–16.00, stosować kremy ochronne zawierające filtry UV-A i UV-B oraz pamiętać o stosowaniu odpowiedniej odzieży np. czapki z daszkiem lub kapelusze, a także zapewniać właściwą ochronę oczom, nosząc okulary przeciwsłoneczne z odpowiednim filtrem. Ze względu na to, że promieniowanie ultrafioletowe dociera do naszej skóry przez cały rok, o właściwej fotoprotekcji należy pamiętać przez 12 miesięcy, nie tylko latem czy w tylko podczas wakacji. Jest ona jednak szczególnie istotna pomiędzy drugą połową marca a październikiem, gdy natężenie promieniowania UV na Ziemi jest największe.

Czy można opalać pieprzyki i znamiona skórne?  

Około 40% wszystkich czerniaków tworzy się na podłożu istniejącej już zmiany barwnikowej. Największy wpływ na rozwój tego nowotworu ma duża ekspozycja na szkodliwe promieniowanie UVA oraz UVB, czyli długotrwałe przebywanie na Słońcu lub w solarium bez zabezpieczenia skóry, np. kosmetykami do opalania, które zawierają wysokie filtry. Prawdopodobieństwo rozwoju czerniaka wzrasta u osób z dużą ilością pieprzyków na skórze. Dlatego tak istotna jest ochrona przeciwsłoneczna nie tylko już istniejących znamion, ale także niezajętej skóry – nie tylko latem, ale przez cały rok, stosując np. kremy z filtrem do twarzy.

Czy można się opalać po usunięciu pieprzyka?

Usunięcie pieprzyka czy znamienia metodą chirurgiczną, wiąże się z około 3-tygodniowym okresem gojenia. Jednak im rana jest głębsza, tym czas jej gojenia może się wydłużyć, ponieważ komórki w głębszych warstwach skóry potrzebują do przebudowy dłuższego czas, bo nawet do kilku miesięcy. W tym okresie należy unikać ekspozycji na Słońce oraz wizyt na basenach i w saunach. Gojenie rany można wspomóc, stosując maści zawierające alantoinę, heparynę lub wyciąg z cebuli. Dobre rezultaty daje także zaklejanie gojące się zmiany opatrunkami hydrokoloidowymi, które są dostępne w aptekach. Okres pielęgnacji gojącej się rany może wynosić ponad 6 miesięcy, jednak nawet po tym czasie nie należy zapominać o fotoprotekcji.

Czy piegi i pieprzyki pojawiające się po opalaniu powinny nas niepokoić?

Uwagę powinny przykuć znamiona odróżniające się od innych oraz takie, które w ostatnim czasie zmieniły wygląd np. zaczęły się powiększać. Najprostszym sposobem oceny niepokojących zmian jest tzw. metoda ABCDE:

• A – asymetria zmiany;
• B – brzegi poszarpane i nierównomierne;
• C – niejednolity kolor;
• D – duży rozmiar, powyżej 6 mm;
• E – ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Wszystkie znamiona, które kwalifikują się do jednego z powyższych punktów „metody ABCDE" powinny zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga-onkologa. Ekspozycja na Słońce często powoduje pojawianie się nowych znamion na skórze. Wszystkie zmiany, które pojawiły się po opalaniu i budzą wątpliwości, powinny zostać zbadane, gdyż czerniak skóry najczęściej pojawia się na podłożu niezmienionej skóry. Podejrzany pieprzyk może być trudny do samodzielnej oceny, dlatego bardzo istotnym elementem profilaktyki przeciwnowotworowej jest sprawdzanie charakteru zmian, wykorzystując w tym celu dermatoskop. Badanie polega na oglądaniu wszystkich znamion na skórze w dużym powiększeniu. Pozwala to na wychwycenie struktur, które mogą świadczyć o złośliwości zmiany. Należy zwrócić uwagę także na zmiany barwnikowe stale poddawane ekspozycji na Słońce lub regularnie drażnione np. brzegiem ubrań czy biżuterią, ulegające częstemu zerwaniu lub te swędzące.