Filtry mineralne a filtry chemiczne w kosmetykach. Jak działają i czym się różnią?

Kosmetyki przeciwsłoneczne zawierają substancje aktywne chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym (UV), a także dodatki wspomagające pielęgnację, takie jak antyoksydanty, substancje nawilżające i łagodzące. Produkty te dostępne są w wielu formułach: kremach, emulsjach, sprayach, żelach czy mleczkach, co ułatwia dopasowanie ochrony UV do indywidualnych potrzeb i stylu życia.

1. Czym jest SPF?
2. Rodzaje filtrów przeciwsłonecznych
3. Czym jest promieniowanie UV?
4. Filtry chemiczne – czym są?
5. Filtry mineralne do opalania – czym są?
6. Jak wybrać filtr UV dla siebie?
7. Filtry mineralne a filtry chemiczne – FAQ
8. Filtry chemiczne i filtry mineralne – podsumowanie

Czym jest SPF?

Współczynnik SPF (Sun Protection Factor) oznacza poziom ochrony przed promieniowaniem UVB, czyli tym, które jest odpowiedzialne za poparzenia słoneczne i uszkodzenia DNA.

SPF wskazuje, ile razy dłużej można bezpiecznie przebywać na słońcu przy stosowaniu danego produktu w porównaniu z brakiem ochrony.

Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej w UE najwyższym oznaczeniem dopuszczalnym na etykiecie kosmetyku jest SPF 50+, co oznacza wartość rzeczywistą ≥60. Celem takiego ograniczenia jest ochrona konsumentów przed błędną interpretacją, ponieważ zbyt wysokie wartości SPF mogą dawać złudne poczucie pełnej ochrony i zachęcać do nieprawidłowego stosowania (np. pomijania ponownej aplikacji). Niezależnie od wartości SPF kluczowe dla skuteczności ochrony przeciwsłonecznej jest stosowanie odpowiedniej ilości produktu i jego regularna reaplikacja co 2 godziny oraz po kontakcie z wodą, potem czy po wytarciu skóry.

Rodzaje filtrów przeciwsłonecznych

Ze względu na naturę chemiczną filtry UV można podzielić na organiczne oraz nieorganiczne.

Organiczne filtry UV, nazywane także chemicznymi filtrami, pochłaniają promieniowanie ultrafioletowe UV i zamieniają je w ciepło. Filtry chemiczne pochłaniają UV w warstwach powierzchownych naskórka, nie przenikając głęboko. Zazwyczaj potrzebują około 15–30 minut, aby zaczęły skutecznie chronić skórę. Nowoczesne formuły często nie wymagają takiego czasu oczekiwania dzięki specjalistycznym formulacjom lub zastosowaniu stabilizatorów działających natychmiastowo. Filtry chemiczne zwykle mają lekką, nieobciążającą konsystencję, która dobrze utrzymuje się na skórze i stanowi komfortową bazę pod makijaż. Mogą niekiedy powodować uczulenie lub podrażnienie, zwłaszcza w przypadku skór alergicznych czy wrażliwych. Reakcje te są nadal relatywnie rzadkie i zależą od obecności konkretnego składnika, np. benzofenonu-3 (oksybenzonu), który jest częstym alergenem.

Natomiast nieorganiczne filtry UV określane są mianem fizycznych lub mineralnych, a ich mechanizm działania opiera się na odbijaniu i rozpraszaniu promieniowania UV, w wyniku czego tworzą ochronny film na powierzchni skóry. Najczęściej stosowanymi filtrami mineralnymi są tlenek cynku (Zinc Oxide) i dwutlenek tytanu (Titanium Dioxide). Filtry mineralne zapewniają aktywną ochronę przed promieniowaniem UV od razu po nałożeniu na skórę. Zazwyczaj są dobrze tolerowane, również przez skórę wrażliwą, dziecięcą i alergiczną. Czasami mogą jednak pozostawiać na skórze białą warstwę, która dla niektórych osób może wyglądać nieestetycznie. Nowoczesne formuły z nanocząsteczkami mają już bardzo ograniczone „bielenie”. Filtry te mają gęstą konsystencję, która może przysparzać problemów w czasie aplikacji, szczególnie u niecierpliwych maluchów. Zmywają się podczas pływania i pocenia skóry.

W przemyśle kosmetycznym często dostępne są również produkty kosmetyczne zawierające połączenie filtrów chemicznych i mineralnych. Zapewniają szerokie spektrum ochrony UVA/UVB, są komfortowe w stosowaniu i wykazują mniejszy potencjał drażniący.

Czym jest promieniowanie UV?

Promieniowanie UV (ultrafioletowe) to rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, charakteryzującego się długością fali 10–400 nm, które jest niewidoczne dla oka ludzkiego. Promieniowanie UV dzielimy na 3 rodzaje:

• promieniowanie UVA – stanowi ok. 98% całkowitego UV;
• promieniowanie UVB – odpowiada za ok. 2% UV;
• promieniowanie UVC – ma najwyższy ładunek energetyczny, przez co jest najbardziej toksyczne dla skóry, jednak pozostaje ono poza zasięgiem Ziemi.

Filtry UV stanowią grupę różnorodnych substancji o właściwościach fizycznych (nieorganiczne, mineralne) i chemicznych (organiczne), które warunkują ich zdolność do pochłaniania, odbijania czy rozpraszania promieniowania UV. Filtry UV stosowane są w produktach kosmetycznych w celu ochrony skóry przed niekorzystnym działaniem promieniowania UV.

Filtry chemiczne – czym są?

Filtry chemiczne (organiczne) mają zdolność do pochłaniania promieniowania UVA oraz UVB, a następnie uwalniania go ze skóry w postaci nieszkodliwej. Mechanizm ich działania polega na absorpcji UV, w wyniku czego cząsteczki przechodzą w stan wzbudzony, dzięki czemu zamieniają szkodliwe promieniowanie UV w bezpieczne długości fal lub ciepło, oddają nadmiar energii w formie promieniowania cieplnego i/lub przekształcają swoją strukturę na strukturę o wyższej energii. Do filtrów chemicznych zaliczane są m.in. pochodne kwasu p-aminobenzoesowego, salicylany, benzofenony.

Zalecane jest nakładanie produktów kosmetycznych z filtrami chemicznymi minimum 15 minut przed kąpielą w wodzie. Czas ten zapewnia odpowiednią absorpcję w skórze.

Filtry mineralne do opalania – czym są?

Filtry mineralne (fizyczne, nieorganiczne), określane także mianem związków ekranujących, stanowią ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB. Mechanizm ich działania polega na odbijaniu i rozpraszaniu promieniowania UV. Zwykle są to związki metali, jak dwutlenek tytanu (TiO₂), tlenek cynku (ZnO), krzemiany, talk. Filtry mineralne przede wszystkim stanowią ochronę przed promieniowaniem UVB.

W odróżnieniu od filtrów chemicznych filtry fizyczne nie wiążą się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych w postaci reakcji fotoalergicznych lub fototoksycznych, a także są łagodniejsze dla oczu. Pełna ochrona przed promieniowaniem UV występuje od razu po nałożeniu kosmetyku z filtrem mineralnym. Natomiast ze względu na to, że filtry te nie wnikają w skórę, konieczna jest częstsza reaplikacja niż w przypadku filtrów chemicznych – zwłaszcza po kąpieli w wodzie.

Zazwyczaj kremy przeciwsłoneczne z filtrami mineralnymi są nieco gęstsze ze względu na większy rozmiar cząsteczek. Wysoki współczynnik załamania światła składników odbijających UV może wpływać na pozostawienie na skórze niekomfortowego białego osadu. Najnowsze technologie uwzględniają nanocząsteczki, które nie przenikają warstwy rogowej naskórka (zatem nie przenikają do organizmu) i wpływają na poprawę wyglądu kosmetyku na skórze.

Jak wybrać filtr UV dla siebie?

Wybór właściwego kremu przeciwsłonecznego z filtrem UV to kluczowy element codziennej pielęgnacji skóry. Coraz więcej osób ma świadomość znaczenia ochrony przeciwsłonecznej i sięga po kremy z SPF 50 każdego dnia, a nie tylko w okresie letnim czy na wakacjach.

W celu osiągnięcia jak najlepszych rezultatów pielęgnacyjnych i estetycznych kosmetyk z filtrem UV warto dostosować do rodzaju skóry oraz prowadzonego stylu życia.

• Skóra mieszana, tłusta, z tendencją do zmian trądzikowych najlepiej toleruje lekkie formuły, takie jak żele, spraye, fluidy, kremy beztłuszczowe i produkty oznaczone jako niekomedogenne, czyli niezawierające składników mogących zapychać pory.
• Dla skóry suchej, wymagającej lepiej sprawdzą się produkty kosmetyczne z UV wzbogacone składnikami o działaniu nawilżającym, np. ceramidami, kwasem hialuronowym.
• Dla skóry wrażliwej i skłonnej do podrażnień korzystnym wyborem będą kremy z filtrami mineralnymi, które działają powierzchniowo, odbijając promieniowanie UV. Są łagodniejsze i charakteryzują się mniejszym potencjałem drażniącym i alergizującym.

Przy wyborze produktów kosmetycznych kluczowe jest zwrócenie uwagi na oznaczenie SPF – zaleca się stosowanie najwyższej ochrony, czyli SPF 50. Dodatkowo na opakowaniu produktu powinna być także informacja o ochronie przed promieniowaniem UVA.

Filtry mineralne a filtry chemiczne – FAQ

Jaki filtr UV jest lepszy – mineralny czy chemiczny?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, który filtr UV jest lepszy, ponieważ wybór zależy od indywidualnych potrzeb skóry, preferencji użytkownika i stylu życia. Oba rodzaje filtrów są skuteczne, jednak różnią się mechanizmem działania, co może mieć znaczenie przy określonych typach cery – np. skóra wrażliwa może lepiej tolerować filtry mineralne, a skóra tłusta lub mieszana może preferować lekkie formuły z filtrami chemicznymi.

• Filtry mineralne (fizyczne, nieorganiczne) działają powierzchniowo – odbijają i rozpraszają promieniowanie UV. Nie wnikają w głąb skóry, dzięki czemu są lepiej tolerowane przez skórę wrażliwą, atopową i dziecięcą. Tworzą warstwę ochronną od razu po aplikacji. Ich wadą może być białawy film na skórze, choć nowoczesne formuły z użyciem mikronizowanych cząstek lub nanocząstek ograniczają ten efekt.
• Filtry chemiczne (organiczne) pochłaniają promieniowanie UV i przekształcają je w energię cieplną. Zwykle mają lżejsze konsystencje, są niewidoczne na skórze, lepiej się wchłaniają i często są preferowane jako baza pod makijaż. Wnikają w górne warstwy naskórka, dlatego mogą wywoływać podrażnienia lub reakcje alergiczne u osób ze skórą wrażliwą.

Jak sprawdzić czy SPF jest chemiczny czy mineralny?

Niekiedy producenci zamieszczają na kosmetyku informację o zawartości filtrów mineralnych. W przypadku braku takiej adnotacji warto sprawdzić rodzaj filtra w składzie INCI na opakowaniu.

Podstawowe filtry mineralne to tlenek cynku (Zinc Oxide) i dwutlenek tytanu (Titanium Dioxide). Jednymi z najczęściej stosowanych filtrów chemicznych są: Octinoxate (Ethylhexyl Methoxycinnamate), Benzophenone-3, 4 i 5, Drometrizole Trisiloxane, Avobenzone (Butyl Methoxydibenzoylmethane), Octocrylene, 3-Benzylidene Camphor, Tinosorb M/S (Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine, Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol). Jak widać, nazwy filtrów chemicznych są bardziej skomplikowane.

Czy filtry chemiczne trzeba reaplikować?

Filtry chemiczne należy ponownie aplikować na skórę co około 2 godziny, zwłaszcza w przypadku częstych kąpieli w wodzie, intensywnego pocenia się, wycierania ręcznikiem. W przypadku twarzy, na której jest makijaż, SPF można reaplikować za pomocą sprayu lub mgiełki z ochroną UV.

Czy filtry chemiczne zapychają?

Niektóre związki organiczne (np. Octinoxate, Octocrylene) chroniące przed promieniowaniem UV mogą zapychać pory skóry. W przypadku skóry problematycznej, skłonnej do zapychania i zmian trądzikowych warto wybierać kosmetyki z oznaczeniem non-comedogenic (niekomedogenne), czyli niezapychające porów, np. formuły bezolejowe w postaci żeli, fluidów, emulsji i mgiełek.

Filtry chemiczne i filtry mineralne – podsumowanie

Filtry UV można podzielić na mineralne i chemiczne. Różnią się one właściwościami fizykochemicznymi oraz mechanizmem ochrony przeciwsłonecznej. Filtry chemiczne absorbują promieniowanie UV, natomiast filtry mineralne odbijają je i rozpraszają.

Stosowanie kosmetyków przeciwsłonecznych jest podstawą ograniczenia ryzyka zachorowania na raka skóry. Ponadto chronią one przed skutkami szkodliwego działania promieniowania UV na skórę, takimi jak zmarszczki, rozszerzenia i uszkodzenia naczynek, przebarwienia skórne.