Przewlekła białaczka limfocytowa – objawy, leczenie, rokowania

Czym jest przewlekła białaczka limfocytowa?

Przewlekła białaczka limfocytowa, w skrócie PBL, to nowotwór hematologiczny (nowotwór krwi) i jeden z najczęściej wykrywanych typów białaczki u pacjentów dorosłych. W wyniku tej białaczki dochodzi do nadmiernego namnażania limfocytów, następnie limfocyty te są gromadzone we krwi, w szpiku, czasem także w śledzionie, wątrobie i węzłach chłonnych.

Przyczyny przewlekłej białaczki limfocytowej

Przyczyny wystąpienia przewlekłej białaczki limfocytowej nie zostały dotąd zbadane. Zaobserwowano pewną zależność występowania przewlekłej białaczki limfocytowej u różnych członków tej samej rodziny, co może sugerować możliwość przekazywania choroby na podłożu genetycznym. Około 10% pacjentów z PBL ma w rodzinie chorego na przewlekłą białaczkę limfocytową lub na inny rodzaj nowotworu układu chłonnego. Zaobserwowano także, że w drugim pokoleniu choroba ma znacznie bardziej agresywny przebieg i występuje 10–20 lat wcześniej niż w pokoleniu poprzedzającym.

Objawy obniżenia odporności i przewlekłej białaczki limfocytowej

Do najczęstszego objawu towarzyszącego przewlekłej białaczce limfocytowej należy nieprawidłowy wynik morfologii, w której znajduje się powiększona liczba limfocytów, czyli limfocytoza. Takie objawy obserwuje się u około połowy pacjentów, którzy zgłaszają się do lekarza po rutynowych badaniach krwi. 

5–10% chorym na PBL towarzyszą typowe objawy ogólne chłoniaka B, takie jak:

• znaczny spadek masy ciała w krótkim czasie (około 10–procentowa utrata masy w ciągu 6 miesięcy), 
• gorączka, której nie towarzyszy żadna infekcja i która trwa ponad 14 dni, 
• ogólne osłabienie organizmu. 

Chorzy skarżą się także na:

• wzmożoną potliwość w nocy, 
• łatwość występowania siniaków,
• skłonność do krwawień. 

Dodatkowo pacjenci mogą odczuwać uczucie pełności w brzuchu, powiększone węzły chłonne oraz ból stawów. Często dochodzi do powiększenia wątroby (hepatomegalia) i śledziony (splenomegalia). Lekarz może stwierdzić ponadto powiększone migdałki podniebienne przy braku innych objawów infekcji gardła.

Leczenie przewlekłej białaczki limfocytowej

Przewlekłą białaczkę limfocytową rozpoznaje się na podstawie wyników morfologii i rozmazu krwi obwodowej i immunofenotypowania. W celu oceny zaawansowania PBL, przed podjęciem decyzji o sposobie leczenia wykonuje się m.in. zdjęcie RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, a także pobranie szpiku z talerza biodrowego lub z mostka. Dotychczas pacjenci z PBL mieli niewielkie szanse na przeżycie z uwagi na brak dostępu do skutecznego leczenia. W ostatnim czasie pojawiły się leki, które w znaczny sposób mogą wydłużyć życie chorych na PBL, a alogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych daje szansę na całkowite wyleczenie. 

W bardzo wczesnym stadium zaawansowania choroby, której nie towarzyszą jeszcze inne objawy, nie jest włączane specjalistyczne leczenie. Chory powinien być pod stałą kontrolą hematologa i na bieżąco monitorować swoje wyniki krwi. Dopiero, gdy pojawią się pierwsze objawy, a choroba zacznie postępować, rozpoczyna się terapię.

Rozpoznanie przewlekłej białaczki limfocytowej. Jak często występuje przewlekła białaczka limfocytowa?

Na przewlekłą białaczkę limfocytową zapada około 4 na 100 000 osób rocznie. Szacunkowo na terenie Polski 17 000 osób choruje na ten typ nowotworu. Co trzeci chory na białaczkę ma właśnie przewlekłą białaczkę limfocytową. Stosunkowo częściej PBL występuje u mężczyzn aniżeli u kobiet i zapadają na nią głównie osoby starsze. Tylko nieco ponad 10% chorych ma mniej niż 55 lat. Średni wiek chorych na PBL wynosi 65–70 lat. Zaawansowany wiek pacjentów ogranicza możliwość zastosowania alogenicznego przeszczepienia komórek macierzystych, co jest jedyną, jak dotąd, metodą dającą szanse na wyleczenie.

Metody leczenia przewlekłej białaczki limfocytowej

Przewlekła białaczka limfocytowa to nowotwór hematologiczny, w związku z tym bardzo rzadko stosuje się leczenie chirurgiczne lub radioterapię. Podstawową formą leczenia PBL jest farmakoterapia, w tym przypadku chemioterapia. Celem chemioterapii jest zniszczenie nieprawidłowych komórek. Dzięki temu dochodzi do zmniejszenia liczby limfocytów, co pozwala zredukować niektóre objawy choroby. 

Na rodzaj zastosowanej chemioterapii ma wpływ wiek i stan chorego. U osób poniżej 60. roku życia, czyli u znacznej mniejszości pacjentów z PBL, stosuje się kurs chemioterapii FCR, od pierwszych liter nazw trzech wykorzystywanych leków: fludarabina, cyklofosfamid, rytuksymab. Pierwszy z nich podawany jest jednorazowo dożylnie, natomiast dwa pozostałe podawane są przez trzy dni, drogą dożylną lub ustną. Zazwyczaj stosuje się sześć cykli w odstępie 28 dni.

U pacjentów bardziej zaawansowanych wiekiem również stosuje się sześć cykli co 28 dni, jednak wykorzystywane leki to bendamustyna i rytuksymab. Bendamustyna jest podawana dożylnie przez dwa dni, natomiast rytuksymab dożylnie jednorazowo. Chorzy w poważnym stanie jako podstawę leczenia otrzymują chlorambucyl, który podawany jest w tabletkach i także może być łączony z rytuksymabem. Gdy jedynym objawem jest niedokrwistość oraz małopłytkowość autoimmunologiczna, można zastosować leki steroidowe. Dopiero w sytuacji wystąpienia kolejnych objawów włącza się chemioterapię.

Kolejnym sposobem leczenia, kierowanym głównie do młodych pacjentów z opornością na analogi puryn lub delecją 17p, jest przeszczep alogenicznych komórek krwionośnych. Delecja 17p to zmiana genetyczna odpowiedzialna za bardziej agresywny przebieg choroby. Dodatkowo pacjent jest dużo bardziej narażony na nawrót choroby.

Rokowania i postępowanie po zakończeniu leczenia przewlekłej białaczki limfocytowej

Dotychczas rokowania przy przewlekłej białaczce limfocytowej były złe, a leczenie miało na celu łagodzić objawy. Dziś przeżywalność liczona od momentu zdiagnozowania choroby jest wyższa, ale zależy od stopnia zaawansowania PBL. U mniej więcej co trzeciego pacjenta przewlekła białaczka limfocytowa przebiega łagodnie i pozwala na przeżywalność 10–20 lat. U pozostałych pacjentów z agresywnym przebiegiem PBL przeżywalność sięga 2–3 lat lub 5–10 lat, jeśli po łagodnym przebiegu dojdzie do ciężkich powikłań.

Najczęstszą przyczyną zgonów w przypadku chorych na PBL są zakażenia powodujące zapalenie płuc lub sepsę. Dodatkowo pacjenci z przewlekłą białaczką limfocytową są kilkakrotnie bardziej narażeni na wystąpienie kolejnego nowotworu złośliwego.