Niedoczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania i leczenie
Katarzyna Makos

Niedoczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to stan, w którym jeden z gruczołów dokrewnych – gruczoł tarczowy – nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów: trójjodotyroniny (fT3) i tyroksyny (fT4). Jedną z najczęściej występujących przyczyn niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Inne przyczyny to m.in. ostre i podostre zapalenie tarczycy, a także chirurgiczne usunięcie gruczołu. Jakie są objawy niedoczynności tarczycy i jak wygląda leczenie?

  1. Niedoczynność tarczycy – co to za schorzenie i czym się charakteryzuje
  2. Niedoczynność tarczycy i jej przyczyny
  3. Niedoczynność tarczycy – objawy
  4. Niedoczynność tarczycy – badania i diagnostyka
  5. Niedoczynność tarczycy – leczenie
  6. Niedoczynność tarczycy – dieta

Niedoczynność tarczycy – co to za schorzenie i czym się charakteryzuje

Niedoczynność tarczycy to zespół objawów wynikających z niedoboru hormonów tarczycy (tyroksyny i trijodotyroniny). Choroba ta dotyczy najczęściej kobiet. Ze względu na etiologię wyróżnia się trzy postacie niedoczynności hormonalnej tarczycy:

  • postać pierwotna (wynikająca z uszkodzenia/braku tkanki gruczołowej tarczycy),
  • postać wtórna (występująca na skutek braku wydzielania TSH z przysadki, który pobudza tarczycę do wydzielania hormonów),
  • postać trzeciorzędowa (spowodowana brakiem TRH – hormonu podwzgórza regulującego pracę przysadki i pośrednio także tarczycy).

Niedoczynność tarczycy i jej przyczyny

Istnieje kilka przyczyn niedoczynności tarczycy, są to m.in.: choroba Hashimoto, zapalenia tarczycy o różnej etiologii, przedawkowanie leków przeciwtarczycowych.

Choroba Hashimoto

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest autoimmunologiczne, przewlekłe zapalenie tarczycy, zwane chorobą Hashimoto. Choroba Hashimoto wynika z zaburzonego działania układu immunologicznego i produkcji przeciwciał przeciwko enzymowi tarczycy – tyreoperoksydazie (anty-TPO) – oraz przeciwko białku tarczycy tyreoglobulinie (anty-Tg). Przeciwciała te pobudzają limfocyty do niszczenia komórek tarczycy.

Przebieg choroby jest długotrwały, rzadko w chorobie Hashimoto pojawia się ból czy tkliwość gruczołu, ale jeśli przebieg jest wyjątkowo zaostrzony, to przejściowo mogą się paradoksalnie ujawnić objawy nadczynności tarczycy, wynikające z uwolnienia dużej ilości hormonów z niszczonych komórek (tzw. hashitoxicosis).

Zapalenia tarczycy

Istnieje kilka różnych podziałów zapaleń tarczycy: ze względu na przebieg kliniczny, obraz histologiczny, a także stan czynnościowy tarczycy. Ostry stan zapalny tarczycy występuje najczęściej w przebiegu zakażenia bakteryjnego, po napromieniowaniu gruczołu, na skutek działania leków (sole litu, amiodaron, pochodne difenylohydantoiny), przy urazach, po traumatyzacji tkanek – np. po zbyt silnym badaniu palpacyjnym. Zapalenia podostre gruczołu tarczowego spowodowane są ziarniniakowym zapaleniem tarczycy, najprawdopodobniej o etiologii wirusowej (świnka, grypa, odra, mononukleoza, wirusy Coxsackie itp.), z towarzyszącym bólem, obrzękiem gruczołu i gorączką. Ustępuje samoistnie, częściej dotyczy kobiet.

Innym przykładem podostrego zapalenia tarczycy jest poporodowe zapalenie tarczycy, które występuje u ok. 5% kobiet. Pojawia się zazwyczaj w przeciągu roku od porodu, zwykle ma samoograniczający się przebieg. W grupie ryzyka znajdują się kobiety z cukrzycą typu 1, z obecnymi przed ciążą przeciwciałami anty-TPO, po przebytym poronieniu, z depresją poporodową i dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób autoimmunologicznych tarczycy.

Inne przyczyny niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może mieć tło jatrogenne na skutek wycięcia części lub całej tarczycy, przedawkowania leków przeciwtarczycowych, a także stosowania leków blokujących syntezę, uwalnianie oraz transport we krwi hormonów T3 i T4 (związki litu, nitroprusydek sodu, fenytoina, interferon alfa, nadchloran potasu, estrogeny, GKS, beta-adrenolityki, amiodaron). Do niedoczynności mogą prowadzić także niedoczynność przysadki oraz podwzgórza (guzy, zapalenie, uraz, martwica na skutek niedokrwienia – inaczej poporodowa martwica przysadki), niedobór jodu, ale również nadmiar jodu – jod utleniony do jodków unieczynnia enzym tarczycy (TPO).

Niedoczynność tarczycy u noworodków i niemowląt może być spowodowana przez częściowy lub całkowity brak rozwoju gruczołu, wrodzoną niedoczynność tarczycy wywołaną zaburzeniami genetycznymi (defekty tyreoperoksydazy, tyreoglobuliny, dejodynazy itp.), niedoczynnością tarczycy u matki, nieleczoną w trakcie ciąży. Wśród rzadkich przyczyn można także wyszczególnić oporność receptorów tarczycy na TSH oraz oporność tkanek obwodowych na działanie tyroksyny i trijodotyroniny.

Powiązane produkty

Niedoczynność tarczycy – objawy

Osoby z niedoczynnością tarczycy cechują się spowolnieniem metabolizmu organizmu, co obrazuje się:

  • nadmierną sennością,
  • przyrostem masy ciała,
  • gorszą koncentracją i zaburzeniami pamięci,
  • depresją,
  • łatwym marznięciem, ciągłym uczuciem zimna,
  • zaparciami.

Sprawdź też: Brzuch tarczycowy – jak wygląda, czemu powstaje, jak się go pozbyć?

Objawy skórne niedoczynności tarczycy

Niedobór T4 i T3 powoduje również zmiany skórne – cera staje się zimna, blada, przesuszona, łuszcząca się na łokciach i kolanach. Towarzyszy temu nadmierne wypadanie włosów (m.in. brwi), a także tzw. obrzęk śluzowaty w obrębie twarzy, powiek i rąk – z powodu zmniejszonego wydalania wody. Na skutek pogrubienia strun głosowych i powiększenia języka głos staje się matowy, niski, ochrypły.

Przeczytaj również: Suchość skóry w chorobach tarczycy – postępowanie pielęgnacyjne

Objawy niedoczynności gruczołu tarczowego ze strony układu sercowo-naczyniowego

  • bradykardia (wolne bicie serca),
  • niskie ciśnienie tętnicze,
  • czasami powiększenie sylwetki serca w badaniach obrazowych.

Niedoczynność tarczycy. Pozostałe objawy

Chorzy z niedoczynnością tarczycy łatwiej się męczą, mają mniejszą siłę mięśniową, mogą u nich występować mononeuropatie, pogorszenie słuchu, parestezje. W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić anemię i dyslipidemie (wzrost LDL i TG), czasami hiponatremię. W zaawansowanej chorobie dochodzi do niewydolności serca, niewydolności oddechowej, wodobrzusza. W przypadku wrodzonej niedoczynności tarczycy bez wdrożonego leczenia może dochodzić do głębokiego upośledzenia umysłowego, głuchoty, zaburzeń układu nerwowego. U dzieci niedoczynność tarczycy może objawiać się zaburzeniami wzrastania.

Subkliniczna niedoczynność tarczycy

Subkliniczna niedoczynność tarczycy cechuje się brakiem występowania klinicznych objawów niedoczynności tarczycy oraz poziomem hormonów tarczycy w granicy normy. Jedyną nieprawidłowością mówiącą o zaburzeniu funkcjonowania tarczycy jest podwyższony poziom TSH – przysadka poprzez nadmierne wydzielanie TSH próbuje kompensacyjnie pobudzić tarczycę do wydzielania hormonów.

Sprawdź, czy leki hormonalne na receptę, które przepisał Ci lekarz, znajdziesz na DOZ.pl

Niedoczynność tarczycy – badania i diagnostyka

Podstawowym badaniem w diagnostyce niedoczynności tarczycy jest określenie poziomu TSH – stężenie hormonu tyreotropowego wzrasta w niedoczynności pierwotnej (także subklinicznej, bezobjawowej), a maleje w niedoczynności wtórnej i trzeciorzędowej. TSH przydatne jest również w przesiewowym teście noworodków w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy.

Norma TSH u dorosłego wynosi 0,4-4,0 mIU/l, a w ciąży górna granica powinna być niższa niż 2,5 mIU/l. U osób starszych, po 60. roku życia, górna granica jest wyższa i wynosi <6 mIU/l. Poziom wolnych hormonów (fT3 – trójjodotyroniny, fT4 – tyroksyny) w niedoczynności jest obniżony.

Przeczytaj: Jakie badania należy zrobić, żeby sprawdzić pracę tarczycy?

 

Inne badania przydatne w diagnostyce różnicowej to:

  • poziom TRH (czyli tyreoliberyny, hormonu uwalniającego tyreotropinę),
  • przeciwciała anty-TPO (przeciwciała skierowane przeciwko antygenom tarczycy),
  • anty-Tg (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie),
  • anty-TSHR (przeciwciała przeciwko receptorowi dla tyreotropiny),
  • badanie jodochwytności tarczycy,
  • USG tarczycy,
  • biopsja cienkoigłowa i badanie histopatologiczne.
Jak wygląda USG tarczycy?
Jak wygląda USG tarczycy?

Niedoczynność tarczycy – leczenie

W przypadku choroby Hashimoto nie ma leczenia przyczynowego – można jedynie zastosować substytucyjną podaż lewoskrętnej tyroksyny, którą chorzy muszą zażywać do końca życia.

Lewotyroksyna to syntetyczny analog tyroksyny. Przyjmuje się ją rano, na czczo, 30-60 minut przed posiłkiem, raz dzienne i o stałej porze. Zapalenia tarczycy o etiologii bakteryjnej są wskazaniem do włączenia antybiotykoterapii, zapalenia o innej etiologii zazwyczaj są samoograniczające się i wymagają jedynie leczenia objawowego.

Niedoczynność tarczycy – dieta

Nie istnieje jedna uniwersalna dieta w niedoczynności tarczycy, która zapewniałaby spadek masy ciała i ustąpienie innych objawów, jednak na pewno powinna być ona oparta na zasadach prawidłowego odżywiania. Zalecenia dietetyczne powinny być dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od jego wieku, płci, aktywności fizycznej, chorób współistniejących, zapotrzebowania energetycznego.

Podstawą są regularne posiłki, należy pamiętać przy tym, że niedobory białka, selenu, jodu, żelaza, cynku mogą nasilać niedobór hormonów tarczycy, dlatego bardzo restrykcyjne diety są przeciwwskazane.

Bezzasadne jest także włączanie diety bezglutenowej czy bezmlecznej bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Chory z niedoczynnością tarczycy powinien natomiast uważać na pokarmy bogate w substancje wolotwórcze (goitrogeny), są to np.: soja, maniok, ciecierzyca, groch, kapusta, brukselka, orzeszki ziemne.

  1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2016, MP, Kraków 2016, s. 1289–1302.
  2. K. Lachowicz, M. Stachoń, E. Pałkowska-Goździk, E. Lange, Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych” 2019, t. 68, nr 2, s. 201–214.
  3. S. Hu, P. Rayman, Multiple nutritional factors and the risk of Hashimoto’s thyroiditis, „Thyroid” 2017, t. 27, s. 597–610.
  4. P. Caturegli, A. De Remigis, N. R. Rose, Hashimoto thyroiditis: clinical and diagnostic criteria, „Autoimmunity Reviews” 2014, t. 13(4-5), s. 391–397.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Bąblowica – objawy i leczenie zarażenia tasiemcem bąblowcowym

    Bąblowica jest chorobą odzwierzęcą, w której dochodzi do zakażenia człowieka tasiemcem bąblowcowym. Jedną z najczęstszych dróg zakażenia jest spożycie niemytych owoców leśnych. Głównymi nosicielami tasiemców są psy, koty i lisy. Objawy choroby są nieswoiste, a ze względu na rzadkość występowania mogą być często mylnie zinterpretowane lub przeoczone. Leczenie różni się w zależności od stadia zaawansowania choroby i narządów zajętych przez larwy tasiemca.

  • Opuchnięte oczy – przyczyny i sposoby leczenia opuchlizny powiek

    Powieki, jako niezwykle delikatna i cienka część skóry wokół oczu, są szczególnie podatne na różnego rodzaju obrzęki. Przyczyny tego stanu mogą być bardzo zróżnicowane, a ich rozpoznanie często wymaga dokładnej obserwacji i analizy towarzyszących objawów.

  • Hirsutyzm – nadmierne owłosienie u kobiet. Jakie badania wykonać i jak przebiega leczenie?

    Choć hirsutyzm to problem, który dotyka wiele kobiet, to rzadko się o nim mówi. Dla wielu pań jest on wstydliwym tematem i często bywa źródłem kompleksów, a nawet obniżonej samooceny. Hirsutyzm objawia się nadmiernym owłosieniem w miejscach typowych dla mężczyzn – na twarzy (wąsik, broda, policzki), brzuchu czy plecach. Najczęściej jest spowodowany łagodnymi przyczynami, ale niekiedy może być również sygnałem poważniejszych zaburzeń hormonalnych.

  • Czym jest pokrzywka stresowa? Objawy i metody leczenia wysypki na tle nerwowym

    Pokrzywka stresowa to specyficzna odmiana reakcji skórnej, która pojawia się w odpowiedzi na czynniki psychiczne, w szczególności silny stres, lęk czy napięcie emocjonalne. W odróżnieniu od klasycznych postaci pokrzywki, które mają podłoże alergiczne lub fizykalne, pokrzywka na tle nerwowym może być związana z funkcjonowaniem układu nerwowego i reakcjami organizmu na bodźce psychiczne. W literaturze medycznej określana jest pokrzywką idiopatyczną z komponentą psychogenną lub pokrzywką psychogenną. Pokrzywka stresowa stanowi wyraźny przykład tego, jak silne emocje mogą wpływać na funkcjonowanie różnych układów organizmu i prowadzić do powstawania charakterystycznych objawów dermatologicznych.

  • Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Dla kogo jest przeznaczona i kiedy najlepiej się szczepić?

    Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to poważna choroba wirusowa, której głównym wektorem są kleszcze. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań, co wynika zarówno ze zmian klimatycznych, jak i zwiększonej aktywności ludzi na terenach zielonych. W związku z tym coraz więcej osób poszukuje skutecznych metod ochrony przed tą groźną infekcją. Jedną z najskuteczniejszych form profilaktyki jest szczepienie, które pozwala zminimalizować ryzyko zachorowania, a tym samym uniknąć poważnych powikłań neurologicznych.

  • Rośnie zagrożenie chorobami wenerycznymi w Polsce. Wykryto ponad 30% więcej przypadków rzeżączki

    Jedna na dziesięć osób w Polsce może być nosicielem choroby przenoszonej drogą płciową, nie zdając sobie z tego sprawy. Tylko w pierwszej połowie tego roku odnotowano 30-procentowy wzrost przypadków rzeżączki w porównaniu z 2024 rokiem. Niepokojący jest również ubiegłoroczny wzrost zakażeń HIV o 20%. Rosnąca liczba zachorowań na rzeżączkę, HIV czy chlamydiozę wymaga jak najszybszej reakcji, ponieważ niewykryte i nieleczone infekcje prowadzą do powikłań zdrowotnych oraz zwiększają ryzyko transmisji patogenów, co utrudnia kontrolę epidemiologiczną.

  • Grzybica penisa – objawy, przyczyny i leczenie grzybicy prącia

    Grzybica penisa to powszechna – choć często niedostatecznie rozpoznawana – infekcja grzybicza, która dotyka męskie narządy płciowe i jest wywoływana głównie przez drożdżaki z rodzaju Candida. Schorzenie to objawia się charakterystycznymi zmianami skórnymi, zaczerwienieniem, świądem czy bólem, które mogą znacznie obniżyć komfort życia i prowadzić do powikłań, jeśli infekcja nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. W artykule szczegółowo omówimy mechanizmy powstawania grzybicy penisa, czynniki ryzyka, typowe symptomy, metody diagnostyczne oraz skuteczne sposoby terapii, a także podpowiemy, jak zapobiegać nawrotom tej uciążliwej choroby.

  • Alergia skórna: objawy, przyczyny i metody leczenia uczulenia na skórze

    Alergia skórna to jedno z najczęstszych schorzeń dermatologicznych dotykających znaczny odsetek populacji w każdym wieku. Charakteryzuje się szerokim spektrum objawów manifestujących się na powierzchni skóry w odpowiedzi immunologicznej organizmu na kontakt z różnorodnymi alergenami. Reakcja alergiczna skóry może przybierać rozmaite formy.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl