Cynk – suplementacja, niedobory i nadmiar. Czy tabletki z cynkiem pomoga odzyskać węch i smak?

Cynk (Zn) jest zaliczany do kluczowych  mikroelementów. W organizmie ludzkim pełni wiele istotnych funkcji, uczestnicząc w szeregu procesów biochemicznych. Jest elementem enzymów (m.in. polimerazy DNA i RNA), bierze udział w tworzeniu białek, hormonów i krwinek czerwonych, a także warunkuje prawidłową stabilizację błon komórkowych. Cynk to kluczowy pierwiastek dla prawidłowego odczuwania zmysłów smaku i zapachu.

Jakie są właściwości cynku?

Cynk jest pierwiastkiem śladowym – składnikiem występującym w minimalnych, śladowych ilościach w organizmie. Zapotrzebowanie na mikroelementy jest mniejsze w porównaniu z makroelementami. Objawy niedoborów najczęściej rozwijają się stopniowo. Cynk pełni ważne funkcje w metabolizmie komórkowym, syntezie kwasów nukleinowych, enzymów, białek i węglowodanów. Pierwiastek ten hamuje zanik grasicy, wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego i narządu wzroku. Warunkuje zachowanie właściwego poziomu witaminy A, hormonu wzrostu i hormonów płciowych. Jest kluczowy w procesach wzrostu i rozmnażania. Pierwiastek ten jest niezbędny do metabolizmu kolagenu, a tym samym zachowania zdrowej skóry. Wpływa na wzrost i kondycję włosów i paznokci. Ponadto wspomaga proces gojenia i regeneracji uszkodzonych tkanek. Bierze udział w procesie powstawania prostaglandyn, które wpływają na aktywność wydzielniczą skóry, a jego niedobór obniża aktywność układu immunologicznego w obrębie skóry, co może być przyczyną dermatoz i alergii. Cynk obecny jest w komórkach beta trzustki, gdzie odgrywa ważną role w procesie powstawania insuliny. Jony cynku umożliwiają uwalnianie i magazynowanie insuliny oraz przedłużenie czasu jej działania. Znaczne ilości cynku znajdują się w nasieniu oraz prostacie. Ponadto jest on bardzo ważny dla prawidłowego przebiegu procesu spermatogenezy, rozwoju jąder oraz budowy i ilości plemników. Niedobór cynku może prowadzić do obniżenia poziomu testosteronu i ilości nasienia, żywotności plemników, a tym samym zaburzeń płodności. Cynk wykazuje również działanie ochronne przed procesami oksydacyjnymi oraz działaniem wolnych rodników.  Jony cynku wchodzą również w interakcje ze związkami lotnymi odpowiedzialnymi za powstawanie nieprzyjemnych zapachów w jamie ustnej, dlatego są składnikiem tabletek do ssania wspomagających przywrócenie świeżego oddechu, stosowanymi w przypadku halitozy.

Niedobory cynku – przyczyny i objawy

Do niedoboru cynku w organizmie może doprowadzić dieta – nieprawidłowa i uboga w pokarmy będące źródłem tego pierwiastka. Przyczyną obniżonego poziomu cynku mogą być także zaburzenia wchłaniania, związane z chorobami układu pokarmowego, takie jak celiakia, stany zapalne jelit i trzustki. Niski poziom tego pierwiastka zaobserwowano również u osób starszych oraz ze znacznymi oparzeniami.

Niedobory cynku objawiają się poprzez rozległe stany zapalne skóry, obniżoną odporność, zaburzenia zmysłów smaku i węchu oraz utrudniony proces gojenia ran. Znaczące obniżenie poziomu cynku w organizmie może przyczynić się do  zaburzeń neurologicznych, karłowatości, niedorozwoju narządów płciowych,  zaburzenia płodności, zahamowania wzrostu oraz wypadania włosów.  

Nadmiar cynku – przyczyny i objawy

Podczas dostarczania cynku wyłącznie w postaci źródeł pokarmowych nie obserwuje się objawów jego nadmiernego poziomu. Nadmiar tego pierwiastka stwierdza się natomiast przy niewłaściwej suplementacji. Skutkiem zbyt dużej podaży cynku mogą być zaburzenia profilu lipidowego, spadek frakcji HDL (tzw. „dobrego” cholesterolu) oraz zbyt wysoki poziom LDL („zły cholesterol”).  Podwyższony poziom cynku może powodować zaburzenia gospodarki miedzią, a w ciężkich przypadkach nawet niedokrwistość.

Suplementacja cynku

Zgodnie z zaleceniami średnie zapotrzebowanie na cynk dla kobiet wynosi 6,8 mg/dzień, a dla mężczyzn 9,4 mg/dzień. Najkorzystniej preparaty z cynkiem przyjmować w trakcie lub po posiłku, zwłaszcza bogatym w białka pochodzenia zwierzęcego. Przyswajalność cynku zwiększa jednoczesne przyjmowanie pokarmu lub suplementów z witaminą A. Z kolei absorpcję tego pierwiastka zmniejszają: wapń, fosfor, błonnik, kwas fitowy i miedź (relacja ta jest dwustronna). Suplementów z cynkiem nie należy łączyć z pokarmami mlecznymi, ponieważ zmniejszają one jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym.

Suplementacja cynku po COVID-19 – pomaga szybciej odzyskać węch i smak?

Cynk to pierwiastek, który według hiszpańskich naukowców z Uniwersytetu Pompeu Fabry może mieć ogromne znaczenie dla przebiegu COVID-19. Przeprowadzili oni badanie na prawie 250 pacjentach, które wykazało, że z niskie stężenie cynku we krwi idzie w parze silniejszym stanem zapalny oraz trzykrotnie dłuższym okresem hospitalizacji. Współczynnik zgonów tej grupie był wyższy o 15% w porównaniu do grupy pacjentów z wyższym poziomem tego pierwiastka.  Wśród osób, które przeżyły chorobę, stężenie cynku średnio było wyższe (62 μg/dl) w porównaniu do pacjentów, którzy zmarli (49 μg/dl). Naukowcy podają, że stężenie cynku działa na dwa sposoby – reguluje pracę układu odpornościowego oraz ogranicza namnażanie się wirusa w zainfekowanych komórkach.

Częstym objawem zachorowania na COVID-19 jest utrata węchu i smaku. Najprawdopodobniej przyczyną tego zjawiska jest utrata funkcji węchowych neuronów czuciowych oraz kubków smakowych, a także zaburzenia funkcjonowania nieneuronalnych komórek pomocniczych w śluzówce nosa. Inna hipoteza zakłada, że wirus wpływa na ośrodki w mózgu, które interpretują wrażenia węchowe. Jak wskazują badania, neurony zawierające jony cynku, znajdują się w obszarach mózgu odpowiedzialnych m.in. za odbieranie i przetwarzanie wrażeń zmysłowych, m.in. węchu i smaku.

Istnieją również nieliczne wyniki badań, wskazujące, że cynk może ograniczać rozprzestrzenianie niektórych infekcji wirusowych, w tym spowodowanych przez koronawirusy. Nie są to jednak w pełni potwierdzone tezy. Z tego powodu przypuszcza się, że suplementacja cynku może wspomóc odzyskanie zmysłów po ich utracie w wyniku zachorowania na COVID-19. Nie istnieją jednak badania, które jednoznacznie potwierdziłyby słuszność tej hipotezy. Suplementując cynk, warto zachować ostrożność i nie przekraczać zalecanych dawek.

Cynk – interakcje z innymi suplementami

Cynk powoduje obniżenie wchłaniania pochodnych tetracykliny oraz miedzi. Niektóre pierwiastki, jak wapń, żelazo i miedź oraz substancje chelatujące (np. penicylamina), a także pokarmy mleczne powodują obniżenie wchłaniania cynku.

Suplementy z cynkiem – które wybrać?

Na rynku aptecznym dostępne są preparaty z cynkiem w postaci: kapsułek, tabletek i płynów. Bardzo dobrą przyswajalnością charakteryzuje się tzw. cynk chelat aminokwasowy. Równie dobre wchłanianie wykazują suplementy cynku w połączeniu z diglicynianem oraz glukonianem. Cena preparatów z cynkiem waha się od około 8 do 60 zł.