Antybiotyk – podział, działanie, skutki uboczne stosowania antybiotyków. Jak przyjmować antybiotyk?
Piotr Gmachowski

Antybiotyk – podział, działanie, skutki uboczne stosowania antybiotyków. Jak przyjmować antybiotyk?

Antybiotyki to środki powszechnie stosowane w leczeniu zakażeń bakteryjnych, które działają, zabijając lub hamując rozwój komórek bakteryjnych. Istnieje wiele klas antybiotyków i różne mechanizmy ich działania. Jakie są rodzaje antybiotyków? O czym należy pamiętać w trakcie antybiotykoterapii.

Antybiotyk – co to jest? 

Antybiotyki to leki zwalczające infekcje bakteryjne poprzez zabijanie bakterii (działanie bakteriobójcze) lub spowalnianie i wstrzymywanie ich wzrostu (działanie bakteriostatyczne). Mechanizm działania antybiotyków jest różny, może on polegać na atakowaniu ściany komórki bakteryjnej lub błony otaczającej bakterie, zakłócaniu rozmnażania bakterii czy blokowaniu produkcji białka przez bakterie. 

Antybiotyki są związkami, które wykorzystuje się w terapii leczenia zakażeń drobnoustrojami chorobotwórczymi, a także w sytuacjach, w których należy podjąć działanie profilaktyczne, aby nie dopuścić do zakażenia bakteryjnego, np. przed zabiegami chirurgicznymi, u chorych z grup wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań infekcyjnych.

Antybiotyki są lekami przepisywanymi na receptę. Warto pamiętać, iż recepta, na której przepisany jest antybiotyk do stosowania wewnętrznego (np. w tabletkach) lub parenteralnego (np. w postaci zastrzyku) ważna jest 7 dni od daty wystawienia lub od daty realizacji „od dnia”. 

Antybiotyki – podział 

Antybiotyki możemy podzielić ze względu na mechanizm działania. Na podstawie tego kryterium wyróżniamy: 

  • antybiotyki hamujące syntezę ściany komórki bakteryjnej (antybiotyki beta-laktamowe, antybiotyki glikopeptydowe, fosfomycyna, cykloseryna), 
  • antybiotyki hamujące syntezę białek bakteryjnych (aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy, linkozamidy, ketolidy),
  • antybiotyki uszkadzające funkcję oraz strukturę błon cytoplazmatycznych bakterii (polimyksyny, antybiotyki polienowe, daptomycyna).

Antybiotyki można także podzielić na antybiotyki bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Antybiotyki bakteriostatyczne hamują rozwój bakterii (hamują ich namnażanie), natomiast antybiotyki bakteriobójcze zabijają komórki bakteryjne. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż rodzaj aktywności antybiotyku może być zależny od osiągniętego stężenia leku. Istotnym jest także, iż niektóre antybiotyki mogą wykazywać działanie bakteriobójcze wobec jednych szczepów drobnoustrojów, natomiast działanie bakteriostatyczne wobec innych szczepów. 

Natomiast przyjmując kryterium budowy chemicznej, antybiotyki możemy podzielić m.in. na: 

  • antybiotyki beta-laktamowe,
  • aminoglikozydy, 
  • tetracykliny,
  • makrolidy,
  • linkozamidy, 
  • chloramfenikol, 
  • fusydany,
  • rifamycyny, 
  • antybiotyki peptydowe, 
  • antybiotyki glikopeptydowe, 
  • antybiotyki glikolipopeptydowe, 
  • antybiotyki glikolipodepsypeptydowe, 
  • ketolidy, 
  • streptograminy. 

Powiązane produkty

Antybiotyk – działanie. Po ilu dniach działa antybiotyk? 

Działanie antybiotyku oraz efekt jego działania może być zależny od wielu czynników. Literatura fachowa, podejmując temat skuteczności leczenia zwraca uwagę na następujące czynniki, np.: 

  • osiągnięte stężenie leku w organizmie, 
  • czas utrzymywania się odpowiedniego stężenia leku w organizmie (powyżej odpowiedniej granicy), 
  • rodzaj infekcji. 

Dla niektórych antybiotyków korzystne dla przebiegu terapii jest podawanie mniejszych dawek leku, lecz częściej, natomiast dla innej grupy antybiotyków lepsze efekty terapeutyczne i korzyści przyniesie podawanie większych dawek leku w dłuższych odstępach czasu. Warto także wspomnieć o efekcie poantybiotykowym, jest to utrzymanie się działania hamującego wzrost bakterii, pomimo obniżenia stężenia antybiotyku w organizmie poniżej wartości MIC (ang. minimal inhibitory concentration), czyli najmniejszego stężenia hamującego wzrost bakterii. Oczywiście działanie oraz wynik działania leku jest uzależniony od stanu chorego oraz ciężkości zakażenia. 

Przyjmuje się, iż efekt działania antybiotyków bakteriobójczych jest widoczny szybciej niż rezultat po zastosowaniu antybiotyków bakteriostatycznych. Dlatego biorąc pod uwagę wymienione czynniki, istotną kwestią podczas antybiotykoterapii jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz ustalonego dawkowania. 

Antybiotyk – działania niepożądane 

Po zastosowaniu antybiotyku mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęstszych skutków ubocznych antybiotyków zalicza się objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wymioty oraz mdłości) i wysypki skórne. Oprócz lekkich działań niepożądanych mogą wystąpić również: 

  • wysoka gorączka, 
  • bóle stawów,
  • upośledzenie czynności wątroby, 
  • rzekomobłoniaste zapalenie jelit, 
  • zaburzenia wchłaniania, 
  • wstrząs anafilaktyczny.

Poruszając temat działań niepożądanych antybiotyków, warto przytoczyć kilka przykładów. W niektórych przypadkach po podaniu antybiotyku z grupy penicylin półsyntetycznych w postaci preparatów domięśniowych może wystąpić działanie drażniące, natomiast po podaniu dożylnym tych leków – zakrzepowe zapalenie żył. Wankomycyna, będąca antybiotykiem glikopeptydowym, wykazuje działanie nefrotoksyczne (uszkadzające nerki) oraz ototoksyczne (uszkadzające słuch). Podobne działanie wykazują również antybiotyki aminoglikozydowe, oprócz działania uszkadzającego słuch oraz generującego zaburzenia czynności nerek, wykazują działanie toksyczne w stosunku do komórek wątroby oraz komórek nerwowych (generowanie bólów głowy). 

Antybiotyk – jak zażywać? 

Antybiotyk a probiotyki 

Podczas antybiotykoterapii warto pamiętać o przyjmowaniu probiotyków. Preparaty probiotyczne zaleca się stosować, zachowując odstęp (nawet kilkugodzinny) pomiędzy zażyciem antybiotyku. Bakterie probiotyczne są wykorzystywane w leczeniu i zapobieganiu ostrych biegunek, a także biegunek poantybiotykowych. O zażywaniu probiotyków podczas antybiotykoterapii powinny w szczególności pamiętać osoby, u których w przeszłości po zastosowaniu antybiotyków pojawiły się problemy ze strony przewodu pokarmowego. 

Antybiotyk a kawa, antybiotyk a alkohol – z czym nie łączyć antybiotyku? 

Stosując antybiotyki, powinno się je popijać wodą niegazowaną.

Antybiotyków nie zaleca się popijać kawą, sokiem, napojami gazowanymi, mlekiem czy kefirem. Zawarte w wymienionych produktach składniki, np. wapń oraz kofeina mogą wpływać niekorzystnie na proces wchłaniania antybiotyku oraz działanie leku.

Oczywiście podczas antybiotykoterapii nie należy spożywać alkoholu, między innymi ze względu na możliwość wystąpienia działań niepożądanych, np. drgawek, wymiotów oraz bólu głowy. 

  1. W. Janiec, Kompendium farmakologii, PZWL, Warszawa 2010, s.476-537. 
  2. W. Hryniewicz, Leki przeciwbakteryjne, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.11.1., [dostęp:] 28.11.2020. 
  3. Ł. R. Nowak, Wybrane zagadnienia antybiotykoterapii zakażeń bakteryjnych u chorych na nowotwory złośliwe, „NOWOTWORY Journal of Oncology” 2016, nr 66, s. 222-233.
  4. D. Tsai, J. Lipman, J. A. Roberts, Pharmacokinetic/pharmacodynamic considerations for the optimization of antimicrobial delivery in the critically ill, „Curr Opin Crit Care” 2015, nr 21, 412–420.
  5. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, „antybiotyki.edu.pl” [online] http://antybiotyki.edu.pl/pytania/pytania-dla-spoleczenstwa/, [dostęp:] 28.11.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

  • Łupież w ciąży – przyczyny. Jak sobie radzić? Czym myć głowę?

    W okresie ciąży następuje szereg zmian w organizmie kobiety, np. zmiany hormonalne czy stres, które mogą prowadzić do pojawienia się łupieżu. Wówczas można rozpocząć samodzielną terapię poprzez stosowanie delikatnych dermokosmetyków o działaniu przeciwłupieżowym lub naturalnych metod, które mogą okazać się skuteczne i wystarczające. Jednak niekiedy pomimo stosowanych preparatów i kuracji przeciwłupieżowych problem nie znika. Należy wtedy skonsultować się z dermatologiem, znaleźć przyczynę choroby i dobrać właściwe leczenie.

  • Arginina – działanie, właściwości i efekty stosowania

    Arginina to aminokwas endogenny, którego najważniejszą rolą jest udział w syntezie tlenku azotu. Ma właściwości rozszerzające naczynia krwionośne i usprawniające przepływ krwi. Z tego względu korzystnie wpływa na funkcjonowanie serca i układu krążenia. Chętnie sięgają po nią również sportowcy oraz pacjenci z zaburzeniami erekcji. W jakich pokarmach znajduje się arginina? Kto powinien rozważyć jej suplementację i z jakimi potencjalnymi skutkami ubocznymi wiąże się przyjmowanie argininy?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.