Antybiotyk – podział, działanie, skutki uboczne stosowania antybiotyków. Jak przyjmować antybiotyk?
Piotr Gmachowski

Antybiotyk – podział, działanie, skutki uboczne stosowania antybiotyków. Jak przyjmować antybiotyk?

Antybiotyki to środki powszechnie stosowane w leczeniu zakażeń bakteryjnych, które działają, zabijając lub hamując rozwój komórek bakteryjnych. Istnieje wiele klas antybiotyków i różne mechanizmy ich działania. Jakie są rodzaje antybiotyków? O czym należy pamiętać w trakcie antybiotykoterapii.

Antybiotyk – co to jest? 

Antybiotyki to leki zwalczające infekcje bakteryjne poprzez zabijanie bakterii (działanie bakteriobójcze) lub spowalnianie i wstrzymywanie ich wzrostu (działanie bakteriostatyczne). Mechanizm działania antybiotyków jest różny, może on polegać na atakowaniu ściany komórki bakteryjnej lub błony otaczającej bakterie, zakłócaniu rozmnażania bakterii czy blokowaniu produkcji białka przez bakterie. 

Antybiotyki są związkami, które wykorzystuje się w terapii leczenia zakażeń drobnoustrojami chorobotwórczymi, a także w sytuacjach, w których należy podjąć działanie profilaktyczne, aby nie dopuścić do zakażenia bakteryjnego, np. przed zabiegami chirurgicznymi, u chorych z grup wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań infekcyjnych.

Antybiotyki są lekami przepisywanymi na receptę. Warto pamiętać, iż recepta, na której przepisany jest antybiotyk do stosowania wewnętrznego (np. w tabletkach) lub parenteralnego (np. w postaci zastrzyku) ważna jest 7 dni od daty wystawienia lub od daty realizacji „od dnia”. 

Antybiotyki – podział 

Antybiotyki możemy podzielić ze względu na mechanizm działania. Na podstawie tego kryterium wyróżniamy: 

  • antybiotyki hamujące syntezę ściany komórki bakteryjnej (antybiotyki beta-laktamowe, antybiotyki glikopeptydowe, fosfomycyna, cykloseryna), 
  • antybiotyki hamujące syntezę białek bakteryjnych (aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy, linkozamidy, ketolidy),
  • antybiotyki uszkadzające funkcję oraz strukturę błon cytoplazmatycznych bakterii (polimyksyny, antybiotyki polienowe, daptomycyna).

Antybiotyki można także podzielić na antybiotyki bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Antybiotyki bakteriostatyczne hamują rozwój bakterii (hamują ich namnażanie), natomiast antybiotyki bakteriobójcze zabijają komórki bakteryjne. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż rodzaj aktywności antybiotyku może być zależny od osiągniętego stężenia leku. Istotnym jest także, iż niektóre antybiotyki mogą wykazywać działanie bakteriobójcze wobec jednych szczepów drobnoustrojów, natomiast działanie bakteriostatyczne wobec innych szczepów. 

Natomiast przyjmując kryterium budowy chemicznej, antybiotyki możemy podzielić m.in. na: 

  • antybiotyki beta-laktamowe,
  • aminoglikozydy, 
  • tetracykliny,
  • makrolidy,
  • linkozamidy, 
  • chloramfenikol, 
  • fusydany,
  • rifamycyny, 
  • antybiotyki peptydowe, 
  • antybiotyki glikopeptydowe, 
  • antybiotyki glikolipopeptydowe, 
  • antybiotyki glikolipodepsypeptydowe, 
  • ketolidy, 
  • streptograminy. 

Powiązane produkty

Antybiotyk – działanie. Po ilu dniach działa antybiotyk? 

Działanie antybiotyku oraz efekt jego działania może być zależny od wielu czynników. Literatura fachowa, podejmując temat skuteczności leczenia zwraca uwagę na następujące czynniki, np.: 

  • osiągnięte stężenie leku w organizmie, 
  • czas utrzymywania się odpowiedniego stężenia leku w organizmie (powyżej odpowiedniej granicy), 
  • rodzaj infekcji. 

Dla niektórych antybiotyków korzystne dla przebiegu terapii jest podawanie mniejszych dawek leku, lecz częściej, natomiast dla innej grupy antybiotyków lepsze efekty terapeutyczne i korzyści przyniesie podawanie większych dawek leku w dłuższych odstępach czasu. Warto także wspomnieć o efekcie poantybiotykowym, jest to utrzymanie się działania hamującego wzrost bakterii, pomimo obniżenia stężenia antybiotyku w organizmie poniżej wartości MIC (ang. minimal inhibitory concentration), czyli najmniejszego stężenia hamującego wzrost bakterii. Oczywiście działanie oraz wynik działania leku jest uzależniony od stanu chorego oraz ciężkości zakażenia. 

Przyjmuje się, iż efekt działania antybiotyków bakteriobójczych jest widoczny szybciej niż rezultat po zastosowaniu antybiotyków bakteriostatycznych. Dlatego biorąc pod uwagę wymienione czynniki, istotną kwestią podczas antybiotykoterapii jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz ustalonego dawkowania. 

Antybiotyk – działania niepożądane 

Po zastosowaniu antybiotyku mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęstszych skutków ubocznych antybiotyków zalicza się objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wymioty oraz mdłości) i wysypki skórne. Oprócz lekkich działań niepożądanych mogą wystąpić również: 

  • wysoka gorączka, 
  • bóle stawów,
  • upośledzenie czynności wątroby, 
  • rzekomobłoniaste zapalenie jelit, 
  • zaburzenia wchłaniania, 
  • wstrząs anafilaktyczny.

Poruszając temat działań niepożądanych antybiotyków, warto przytoczyć kilka przykładów. W niektórych przypadkach po podaniu antybiotyku z grupy penicylin półsyntetycznych w postaci preparatów domięśniowych może wystąpić działanie drażniące, natomiast po podaniu dożylnym tych leków – zakrzepowe zapalenie żył. Wankomycyna, będąca antybiotykiem glikopeptydowym, wykazuje działanie nefrotoksyczne (uszkadzające nerki) oraz ototoksyczne (uszkadzające słuch). Podobne działanie wykazują również antybiotyki aminoglikozydowe, oprócz działania uszkadzającego słuch oraz generującego zaburzenia czynności nerek, wykazują działanie toksyczne w stosunku do komórek wątroby oraz komórek nerwowych (generowanie bólów głowy). 

Antybiotyk – jak zażywać? 

Antybiotyk a probiotyki 

Podczas antybiotykoterapii warto pamiętać o przyjmowaniu probiotyków. Preparaty probiotyczne zaleca się stosować, zachowując odstęp (nawet kilkugodzinny) pomiędzy zażyciem antybiotyku. Bakterie probiotyczne są wykorzystywane w leczeniu i zapobieganiu ostrych biegunek, a także biegunek poantybiotykowych. O zażywaniu probiotyków podczas antybiotykoterapii powinny w szczególności pamiętać osoby, u których w przeszłości po zastosowaniu antybiotyków pojawiły się problemy ze strony przewodu pokarmowego. 

Antybiotyk a kawa, antybiotyk a alkohol – z czym nie łączyć antybiotyku? 

Stosując antybiotyki, powinno się je popijać wodą niegazowaną.

Antybiotyków nie zaleca się popijać kawą, sokiem, napojami gazowanymi, mlekiem czy kefirem. Zawarte w wymienionych produktach składniki, np. wapń oraz kofeina mogą wpływać niekorzystnie na proces wchłaniania antybiotyku oraz działanie leku.

Oczywiście podczas antybiotykoterapii nie należy spożywać alkoholu, między innymi ze względu na możliwość wystąpienia działań niepożądanych, np. drgawek, wymiotów oraz bólu głowy. 

  1. W. Janiec, Kompendium farmakologii, PZWL, Warszawa 2010, s.476-537. 
  2. W. Hryniewicz, Leki przeciwbakteryjne, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.11.1., [dostęp:] 28.11.2020. 
  3. Ł. R. Nowak, Wybrane zagadnienia antybiotykoterapii zakażeń bakteryjnych u chorych na nowotwory złośliwe, „NOWOTWORY Journal of Oncology” 2016, nr 66, s. 222-233.
  4. D. Tsai, J. Lipman, J. A. Roberts, Pharmacokinetic/pharmacodynamic considerations for the optimization of antimicrobial delivery in the critically ill, „Curr Opin Crit Care” 2015, nr 21, 412–420.
  5. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, „antybiotyki.edu.pl” [online] http://antybiotyki.edu.pl/pytania/pytania-dla-spoleczenstwa/, [dostęp:] 28.11.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – objawy ospy wietrznej, przebieg choroby, powikłania, szczepionka

    Ospa wietrzna, nazywana potocznie wiatrówką, jest wysoce zakaźną chorobą o etiologii wirusowej. Wywoływana jest przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV), który jest identyczny z wirusem półpaśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Jak rozpoznać chorobę, ile trwa, jak ją leczyć i jakie mogą być powikłania ospy?

  • Rwa kulszowa (ischialgia). Przyczyny, objawy i leczenie.

    Rwa kulszowa jest schorzeniem zaliczanym do tzw. „zespołów korzeniowych”, jej przyczyną jest podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych lub nerwu korzeniowego. Głównym objawem ischialgii jest ból dolnej części pleców promieniujący od okolicy lędźwiowo–krzyżowej do pośladka, a także dalej wzdłuż kończyny dolnej, sięgając nawet do stopy. Leczenie  obejmuje łagodzenie objawów bólowych przy pomocy metod farmakologicznych oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. 

  • Marihuana medyczna – na czym polega leczenie konopiami?

    U schyłku okresu PRL, w 1985 roku, wprowadzono przepisy karne, które zakazały używania w Polsce marihuany. Kontrowersje wywoływał pogląd, że wykorzystanie tej substancji do celów medycznych stało się również niedostępne, a wręcz karalne. Dopiero po 32 latach (w 2017 roku) stworzono przepisy, które formalnie zezwoliły na legalne wprowadzanie marihuany do obrotu jako surowca farmaceutycznego, a także na zastosowanie jej w leczeniu i łagodzeniu objawów towarzyszących określonym chorobom. Co warto wiedzieć o marihuanie medycznej?

  • Owsiki – przyczyny, objawy i leczenie owsicy u dorosłych i dzieci

    Owsica to choroba pasożytnicza, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Dotyka głównie dzieci w wieku przedszkolnym, żlobkowym i szkolnym, natomiast wśród dorosłych największe ryzyko zachorowania występuje u osób przebywających i pracujących w domach opieki lub zakładach karnych oraz opiekujących się dziećmi. Leczenie polega na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych oraz przestrzeganiu zasad higieny osobistej. 

  • Silikony w kosmetykach – czy są bezpieczne?

    Silikony to składniki zaliczające się do tych niesłusznie uznawanych za niebezpieczne. Przybliżamy fakty i obalamy mity z nimi związane. Podpowiadamy: jakie właściwości mają silikony? W których kosmetykach znajdziemy silikony? Czy są bezpieczne? Dla kogo kosmetyki z silikonami są wskazane, a kto powinien od nich stronić?

  • Kolagen w proszku – czym jest i jak stosować?

    Kolagen w proszku jest jedną z postaci suplementów diety zawierających hydrolizowany kolagen. Peptydy kolagenowe naturalnie występują w organizmie człowieka – w skórze, kościach, ścięgnach i tkankach łącznych. Kolagen pozyskiwany jest najczęściej ze źródeł zwierzęcych: skóry, kości, tkanek krów, świń, ryb. W procesie hydrolizy kolagen jest rozkładany do mniejszych peptydów, które są łatwiej wchłaniane i przyswajane przez organizm. Kolagen w proszku stanowi suplement diety rekomendowany zazwyczaj w celu poprawy stanu skóry, włosów, paznokci, stawów i kości.

  • Nadmiar antyoksydantów wywołuje raka?

    Nowe badanie wykazało, że przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, aktywują mechanizm stymulujący wzrost nowych naczyń krwionośnych w guzach nowotworowych, pomagając im rosnąć i dawać przerzuty. Naukowcy twierdzą, że ich odkrycia podkreślają potencjalne ryzyko przyjmowania suplementów przeciwutleniających wtedy, gdy nie są one potrzebne.

  • Jeden zastrzyk zamiast chemioterapii – nowa metoda leczenia raka

    Pierwszymi pacjentami na świecie, którzy skorzystają z terapii onkologicznej w formie zastrzyku, będą Anglicy. Jest to alternatywa dla klasycznego wlewu wykorzystywanego w leczeniu nowotworów. Na czym polega ten rodzaj leczenia? Czy pacjenci w Polsce także będą mogli uczestniczyć w takiej terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij