Antybiotyk – podział, działanie, skutki uboczne stosowania antybiotyków. Jak przyjmować antybiotyk?
Piotr Gmachowski

Antybiotyk – podział, działanie, skutki uboczne stosowania antybiotyków. Jak przyjmować antybiotyk?

Antybiotyki to środki powszechnie stosowane w leczeniu zakażeń bakteryjnych, które działają, zabijając lub hamując rozwój komórek bakteryjnych. Istnieje wiele klas antybiotyków i różne mechanizmy ich działania. Jakie są rodzaje antybiotyków? O czym należy pamiętać w trakcie antybiotykoterapii.

Antybiotyk – co to jest? 

Antybiotyki to leki zwalczające infekcje bakteryjne poprzez zabijanie bakterii (działanie bakteriobójcze) lub spowalnianie i wstrzymywanie ich wzrostu (działanie bakteriostatyczne). Mechanizm działania antybiotyków jest różny, może on polegać na atakowaniu ściany komórki bakteryjnej lub błony otaczającej bakterie, zakłócaniu rozmnażania bakterii czy blokowaniu produkcji białka przez bakterie. 

Antybiotyki są związkami, które wykorzystuje się w terapii leczenia zakażeń drobnoustrojami chorobotwórczymi, a także w sytuacjach, w których należy podjąć działanie profilaktyczne, aby nie dopuścić do zakażenia bakteryjnego, np. przed zabiegami chirurgicznymi, u chorych z grup wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań infekcyjnych.

Antybiotyki są lekami przepisywanymi na receptę. Warto pamiętać, iż recepta, na której przepisany jest antybiotyk do stosowania wewnętrznego (np. w tabletkach) lub parenteralnego (np. w postaci zastrzyku) ważna jest 7 dni od daty wystawienia lub od daty realizacji „od dnia”. 

Antybiotyki – podział 

Antybiotyki możemy podzielić ze względu na mechanizm działania. Na podstawie tego kryterium wyróżniamy: 

  • antybiotyki hamujące syntezę ściany komórki bakteryjnej (antybiotyki beta-laktamowe, antybiotyki glikopeptydowe, fosfomycyna, cykloseryna), 
  • antybiotyki hamujące syntezę białek bakteryjnych (aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy, linkozamidy, ketolidy),
  • antybiotyki uszkadzające funkcję oraz strukturę błon cytoplazmatycznych bakterii (polimyksyny, antybiotyki polienowe, daptomycyna).

Antybiotyki można także podzielić na antybiotyki bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Antybiotyki bakteriostatyczne hamują rozwój bakterii (hamują ich namnażanie), natomiast antybiotyki bakteriobójcze zabijają komórki bakteryjne. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż rodzaj aktywności antybiotyku może być zależny od osiągniętego stężenia leku. Istotnym jest także, iż niektóre antybiotyki mogą wykazywać działanie bakteriobójcze wobec jednych szczepów drobnoustrojów, natomiast działanie bakteriostatyczne wobec innych szczepów. 

Natomiast przyjmując kryterium budowy chemicznej, antybiotyki możemy podzielić m.in. na: 

  • antybiotyki beta-laktamowe,
  • aminoglikozydy, 
  • tetracykliny,
  • makrolidy,
  • linkozamidy, 
  • chloramfenikol, 
  • fusydany,
  • rifamycyny, 
  • antybiotyki peptydowe, 
  • antybiotyki glikopeptydowe, 
  • antybiotyki glikolipopeptydowe, 
  • antybiotyki glikolipodepsypeptydowe, 
  • ketolidy, 
  • streptograminy. 

Powiązane produkty

Antybiotyk – działanie. Po ilu dniach działa antybiotyk? 

Działanie antybiotyku oraz efekt jego działania może być zależny od wielu czynników. Literatura fachowa, podejmując temat skuteczności leczenia zwraca uwagę na następujące czynniki, np.: 

  • osiągnięte stężenie leku w organizmie, 
  • czas utrzymywania się odpowiedniego stężenia leku w organizmie (powyżej odpowiedniej granicy), 
  • rodzaj infekcji. 

Dla niektórych antybiotyków korzystne dla przebiegu terapii jest podawanie mniejszych dawek leku, lecz częściej, natomiast dla innej grupy antybiotyków lepsze efekty terapeutyczne i korzyści przyniesie podawanie większych dawek leku w dłuższych odstępach czasu. Warto także wspomnieć o efekcie poantybiotykowym, jest to utrzymanie się działania hamującego wzrost bakterii, pomimo obniżenia stężenia antybiotyku w organizmie poniżej wartości MIC (ang. minimal inhibitory concentration), czyli najmniejszego stężenia hamującego wzrost bakterii. Oczywiście działanie oraz wynik działania leku jest uzależniony od stanu chorego oraz ciężkości zakażenia. 

Przyjmuje się, iż efekt działania antybiotyków bakteriobójczych jest widoczny szybciej niż rezultat po zastosowaniu antybiotyków bakteriostatycznych. Dlatego biorąc pod uwagę wymienione czynniki, istotną kwestią podczas antybiotykoterapii jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz ustalonego dawkowania. 

Antybiotyk – działania niepożądane 

Po zastosowaniu antybiotyku mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęstszych skutków ubocznych antybiotyków zalicza się objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wymioty oraz mdłości) i wysypki skórne. Oprócz lekkich działań niepożądanych mogą wystąpić również: 

  • wysoka gorączka, 
  • bóle stawów,
  • upośledzenie czynności wątroby, 
  • rzekomobłoniaste zapalenie jelit, 
  • zaburzenia wchłaniania, 
  • wstrząs anafilaktyczny.

Poruszając temat działań niepożądanych antybiotyków, warto przytoczyć kilka przykładów. W niektórych przypadkach po podaniu antybiotyku z grupy penicylin półsyntetycznych w postaci preparatów domięśniowych może wystąpić działanie drażniące, natomiast po podaniu dożylnym tych leków – zakrzepowe zapalenie żył. Wankomycyna, będąca antybiotykiem glikopeptydowym, wykazuje działanie nefrotoksyczne (uszkadzające nerki) oraz ototoksyczne (uszkadzające słuch). Podobne działanie wykazują również antybiotyki aminoglikozydowe, oprócz działania uszkadzającego słuch oraz generującego zaburzenia czynności nerek, wykazują działanie toksyczne w stosunku do komórek wątroby oraz komórek nerwowych (generowanie bólów głowy). 

Antybiotyk – jak zażywać? 

Antybiotyk a probiotyki 

Podczas antybiotykoterapii warto pamiętać o przyjmowaniu probiotyków. Preparaty probiotyczne zaleca się stosować, zachowując odstęp (nawet kilkugodzinny) pomiędzy zażyciem antybiotyku. Bakterie probiotyczne są wykorzystywane w leczeniu i zapobieganiu ostrych biegunek, a także biegunek poantybiotykowych. O zażywaniu probiotyków podczas antybiotykoterapii powinny w szczególności pamiętać osoby, u których w przeszłości po zastosowaniu antybiotyków pojawiły się problemy ze strony przewodu pokarmowego. 

Antybiotyk a kawa, antybiotyk a alkohol – z czym nie łączyć antybiotyku? 

Stosując antybiotyki, powinno się je popijać wodą niegazowaną.

Antybiotyków nie zaleca się popijać kawą, sokiem, napojami gazowanymi, mlekiem czy kefirem. Zawarte w wymienionych produktach składniki, np. wapń oraz kofeina mogą wpływać niekorzystnie na proces wchłaniania antybiotyku oraz działanie leku.

Oczywiście podczas antybiotykoterapii nie należy spożywać alkoholu, między innymi ze względu na możliwość wystąpienia działań niepożądanych, np. drgawek, wymiotów oraz bólu głowy. 

  1. W. Janiec, Kompendium farmakologii, PZWL, Warszawa 2010, s.476-537. 
  2. W. Hryniewicz, Leki przeciwbakteryjne, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.11.1., [dostęp:] 28.11.2020. 
  3. Ł. R. Nowak, Wybrane zagadnienia antybiotykoterapii zakażeń bakteryjnych u chorych na nowotwory złośliwe, „NOWOTWORY Journal of Oncology” 2016, nr 66, s. 222-233.
  4. D. Tsai, J. Lipman, J. A. Roberts, Pharmacokinetic/pharmacodynamic considerations for the optimization of antimicrobial delivery in the critically ill, „Curr Opin Crit Care” 2015, nr 21, 412–420.
  5. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, „antybiotyki.edu.pl” [online] http://antybiotyki.edu.pl/pytania/pytania-dla-spoleczenstwa/, [dostęp:] 28.11.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Domowe sposoby na wzmocnienie odporności – jak w prosty sposób wzmocnić organizm?

    Stosowanie domowych sposobów na odporność może okazać się bardzo dobrym rozwiązaniem, które z jednej strony pomoże w uniknięciu rozwoju infekcji, a z drugiej wspomoże terapię lekami, poprzez pobudzenie układu immunologicznego. W poprawie kondycji układu odporności istotne jest przestrzeganie kilku zasad, zaczynając od codziennego obowiązku zjedzenia pożywnego śniadania, kończąc na suplementacji żelaza i kwasów omega-3, których być może w pełni nie dostarczamy wraz z posiłkami. Dbając o naszą odporność niezmiernie istotne jest dbanie o nasz układ pokarmowy. Jakie suplementy przyjmować, czego unikać, a nad czym popracować w trosce o odporności? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Dlaczego profilaktyczne picie płynu Lugola jest niebezpieczne dla zdrowia?

    W ostatnich dniach bardzo wzrosło zainteresowanie płynem Lugola. Niektórzy próbują stosować go profilaktycznie, a nie z powodu wyraźnych wskazań zdrowotnych. Wprawdzie płyn Lugola wykazuje działanie antyseptyczne, a znajdujący się w nim jod wpływa korzystnie na pracę tarczycy, ale zażywanie go na „własną rękę” może mieć bardzo negatywne, a wręcz tragiczne w skutkach konsekwencje. Dlaczego nie powinniśmy stosować płynu Lugola bez wyraźnych wskazań lekarskich i czym jest trądzik jodowy? 

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij