Wankomycyna, Vancomycinum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o wankomycynie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1958
- Substancje aktywne
-
wankomycyna
- Działanie wankomycyny
-
bakteriobójcze, przeciwbakteryjne
- Postacie wankomycyny
-
proszek do sporządzania roztworu, proszek do sporządzania roztworu do infuzji
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ oddechowy, układ pokarmowy (trawienny), układ połączeń kości (stawy i jego elementy), układ krwionośny (sercowo-naczyniowy)
- Specjalności medyczne
-
Choroby płuc, Choroby wewnętrzne, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Gastroenterologia, Higiena i epidemiologia, Kardiologia, Medycyna rodzinna, Mikrobiologia lekarska
- Wzór sumaryczny wankomycyny
-
C66H75Cl2N9O24
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające wankomycynę
- Wskazania do stosowania wankomycyny
- Dawkowanie wankomycyny
- Przeciwskazania do stosowania wankomycyny
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania wankomycyny
- Przeciwwskazania wankomycyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje wankomycyny z innymi substancjami czynnymi
- Wpływ wankomycyny na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ wankomycyny na ciążę
- Wpływ wankomycyny na laktację
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania wankomycyny
- Mechanizm działania wankomycyny
- Wchłanianie wankomycyny
- Dystrybucja wankomycyny
- Metabolizm wankomycyny
- Wydalanie wankomycyny
Wskazania do stosowania wankomycyny
Wankomycyna może być stosowana we wszystkich grupach wiekowych w postaci infuzji (kroplówki) a także może być podawana doustnie. Wskazaniem do stosowania są ciężkie zakażenia gronkowcowe oraz paciorkowcowe oporne na antybiotyki β-laktamowe.
Roztwór wankomycyny podawany dożylnie stosowany jest w zakażeniach skóry i tkanki podskórnej, zakażeniach kości i stawów, szpitalnym i pozaszpitalnym zapaleniu płuc (w tym respiratorowe zapalenie płuc) oraz w zakażeniach krwi związanych z wymienionymi zakażeniami. Wankomycyna w skojarzeniu z antybiotykiem aminoglikozydowym stosowana jest w leczeniu zapalenia wsierdzia wywołanego przez paciorkowce Strptococcus viridans lub Streptococcus bovis. Wskazane jest również stosowanie wankomycyny w okołooperacyjnej profilaktyce przeciwbakteryjnej u pacjentów, u których istnieje ryzyko zapalenia wsierdzia w trakcie zabiegu chirurgicznego.
Wskazaniem do doustnego podania wankomycyny jest leczenie rzekomobłoniastego zapalenia jelit (zakażenia błony śluzowej jelita cienkiego i grubego) spowodowanego przez bakterie Clostridium difficile.
Dawkowanie wankomycyny
Wankomycynę podaję się doustnie oraz dożylnie w postaci infuzji (kroplówki).
Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała pacjenta, chorób towarzyszących (stan czynności nerek, stan słuchu pacjenta) oraz wszelkich innych leków stosowanych przez leczonego pacjenta.
Wankomycynę w postaci infuzji należy podawać powoli, przez co najmniej 1 godzinę, z szybkością nie większą niż 10mg/ml. Zalecana dawka dobowa u osób dorosłych wynosi 45-60 mg/kg masy ciała jednak nie więcej niż 6 g na dobę. U pacjentów w ciężkim stanie można zastosować dawkę nasycająca 75-90 mg/kg mc., aby szybko osiągnąć docelowe minimalne stężenie w surowicy. Zalecana dobowa dawka dożylna u niemowląt w wieku od pierwszego miesiąca życia i dzieci w wieku poniżej 12 lat wynosi 30-45 mg/ kg macy ciała. Noworodkom urodzonym o czasie (od urodzenia do 27 dnia życia) oraz wcześniakom schemat dawkowania powinien ustalić lekarz doświadczony w leczeniu noworodków (neonatolog).
Sugerowany czas trwania leczenia należy dostosować do rodzaju i ciężkości zakażenia oraz od indywidualnej odpowiedzi klinicznej. Leczenie może trwać od 7 do 14 dni w zakażeniach skóry i tkanek miękkich bez martwicy, w pozaszpitalnym i szpitalnym zapaleniu płuc ( w tym respiratorowe zapalenie płuc) oraz od 4 do 6 tygodni w zakażeniach kości i stawów, zakaźnym zapaleniu wsierdzia oraz zakażeniach skóry i tkanek miękkich z martwicą ( leczenie powinno być kontynuowane do czasu gdy niepotrzebne będzie dalsze usuwanie tkanek martwiczych, stan kliniczny pacjenta poprawi się i pacjent nie będzie gorączkować od 48 do 72h).
Doustnie osobom dorosłym podaje się wankomycynę zazwyczaj w dawce dobowej 500mg-2g natomiast zwykle stosowana dawka dobowa dla dzieci wynosi 40mg/kg mc. Odpowiednią dawkę leku można podać pacjentowi bezpośrednio do wypicia lub przez zgłębnik nosowo-żołądkowy. W celu poprawy smaku można dodać syrop.
Przeciwskazania do stosowania wankomycyny
Przeciwwskazaniem do stosowania wankomycyny jest nadwrażliwość na tą substancję, Nie należy podawać wankomcyny w postaci szybkiego wstrzyknięcia dożylnego (bolus) ani domięśniowo ze względu na ryzyko powstania martwicy w miejscu podania leku.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania wankomycyny
Dożylnie wankomycynę należy podawać powoli przez co najmniej 60 minut w przeciwnym wypadku może wywołać niedociśnienie tętnicze, zespół "czerwonego człowieka" ( wysypka plamkowo-grudkowa lub rumieniowa) lub wstrząs i zatrzymanie czynności serca. Wankomycyna działa silnie drażniąco na tkanki i powoduje martwicę w miejscu wstrzyknięcia dlatego nie podaje się jej domięśniowo.
Ze względu na działanie oto- i nefrotoksyczne, wankomycynę należy stosować ostrożnie u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek i słuchu. W pacjentów ze zmniejszoną wydolnością nerek (u wcześniaków, niemowląt, małych dzieci i pacjentów powyżej 60 roku życia) należy zmniejszyć dawkę wankomycyny lub wydłużyć odstępy pomiędzy dawkami. Zaleca się regularne kontrolowanie stężenie leku i czynności nerek. Należy unikać podawania wankomycyny pacjentom, u których w przeszłości występowała utrata słuchu. Szumy uszne podczas stosowania antybiotyku mogą być objawem poprzedzającym utratę słuchu. Ryzyko utraty słuchu jest większe u pacjentów w podeszłym wieku.
Należy zachować szczególną ostrożność podczas długotrwałęgo stosowania wankomycyny, gdyż może dojść do nadkażenia opornymi drobnoustrojami. U pacjentów w podeszłym wieku konieczne jest dostosowanie odpowiedniej dawki leki, gdyż zmniejsza się przesączanie kłębuszkowe, które może spowodować zwiększenie stężenia wankomycyny w surowicy.
Wankomycyna może nasilać hamujące działanie na pracę mięśnia sercowego leków znieczulających dlatego w trakcie znieczulenia należy odpowiednio rozcieńczyć lek i podawać go powoli przy ścisłej kontroli czynności serca. Do czasu zakończenia infuzji należy ograniczyć zmiany pozycji ciała pacjenta aby umożliwić odpowiednie rozmieszczenie leku w organizmie.
Przeciwwskazania wankomycyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Roztwory wankomycyny mają niskie pH, co może powodować brak stabilności chemicznej lub fizycznej po zmieszaniu z innymi substancjami. Wykazano niezgodność fizyczną mieszanin roztworów wankomycyny i antybiotyków beta-laktamowych. Nie zaleca się jednoczesnego stosowania i mieszania roztworów wankomycyny z kortykosteroidami, chloramfenikolem, metycyliną, aminofiliną, heparyną, fenobarbitalem oraz antybiotykami z grupy cefalosporyn.
Interakcje wankomycyny z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Teikoplanina (Teicoplanin) | antybiotyki glikopeptydowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Amfoterycyna B (Amphotericin b) | antybiotyki przeciwgrzybicze |
Amikacyna (Amikacin) | aminoglikozydy |
Bacytracyna (Bacitracin) | antybiotyki polipeptydowe |
Cisplatyna (Cisplatin) | inne leki przeciwnowotworowe |
Gentamycyna (Gentamicin) | aminoglikozydy |
Kolistyna (kolistymetat sodowy) (Colistin) | antybiotyki polipeptydowe |
Neomycyna (Neomycin) | aminoglikozydy |
Streptomycyna (Streptomycin) | aminoglikozydy |
Tobramycyna (Tobramycin) | aminoglikozydy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Detreomycyna (Chloramfenikol) (Chloramphenicol) | antybiotyki - INNE |
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Heparyna (Heparin) | leki przeciwzakrzepowe - heparyna, heparynoidy i pochodne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Ibuprofen (Ibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Wpływ wankomycyny na prowadzenie pojazdów
Wankomycyna nie wykazuje wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.
Inne rodzaje interakcji
Jednoczesne stosowanie wankomycyny z lekami znieczulającymi może zwiększać ryzyko spadku ciśnienia i wystąpienia zaczerwienienia skóry, świądu, pokrzywki i rumienia. Wankomycyna może wzmacniać i wydłużyć działanie leków stosowanych podczas operacji w celu zmniejszenia napięcia mięśniowego.
Podczas długotrwałego stosowania wankomycyny należy kontrolować morfologię krwi. Pacjenci, którzy otrzymują wankomycynę przez dłuższy czas lub jednocześnie z innymi lekami mogącymi powodować neutropenię lun agranulocytozę, powinni regularnie kontrolować liczbę leukocytów.
W każdego pacjenta przyjmującego wankomycynę powinno się przeprowadzać okresowe badania moczu oraz czynności wątroby i nerek.
Wpływ wankomycyny na ciążę
Nie zaleca się stosowania wankomycyny u kobiet w ciąży. Przenika ona przez łożysko i nie można wykluczyć nefrotoksycznego i ototoksycznego działania substancji na płód. Wankomycyna może być podawana kobietom w ciąży jedynie w przypadku bezwzględnej konieczności.
Wpływ wankomycyny na laktację
Wankomycyna przenika do mleka matki i może wywoływać reakcje niepożądane u dziecka takie jak biegunka, zaburzenia mikroflory jelitowej, zakażenia grzybicze czy alergie. Podczas stosowania leku przez kobietę w trakcie laktacji należy rozważyć przerwanie karmienia piersią.
Skutki uboczne
- zwiększenie stężenia azotu mocznikowego i kreatyniny
- duszność
- obniżenie ciśnienia tętniczego
- niewydolność nerek
- pokrzywka
- zapalenie żył
- bóle pleców
- świąd
- zaczerwienienie skóry twarzy
- wysypka
- utrata słuchu
- gorączka
- zapalenie naczyń
- zmniejszenie liczby czerwonych krwinek
- zmniejszenie liczby białych krwinek
- dreszcze
- zmniejszenie liczby płytek krwi
- szumy uszne
- śródmiąższowe zapalenie nerek
- agranulocytoza
- zawroty głowy
- trombocytopenia
- reakcje nadwrażliwości
- ostra niewydolność nerek
- nudności
- eozynofilia
- reakcja anafilaktyczna, w tym obrzęk alergiczny i obrzęk naczynioruchowy
- złuszczające zapalenie skóry
- Zatrzymanie akcji serca
- Zatrzymanie czynności serca
- łuszczenie się skóry
- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
- zespól Stevensa-Johnsona
- wymioty
- splątanie
- senność
- biegunka
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Wankomycyna podana domięśniowo powoduje martwicę w miejscu wstrzyknięcia. Podana dootrzewnowo podczas zabiegu ciągłej ambulatoryjnej dializy otrzewnowej powoduje wystąpienie zespołu chemicznego zapalenia otrzewnej,
Objawy przedawkowania wankomycyny
Wankomycyna wykazuje toksyczne działanie na skutek przedawkowania. Podana dożylnie w dawce 500mg 2-letniemu dziecku spowodowała śmiertelne zatrucie. U dorosłych podawanie dawki całkowitej 56g w ciągu 10 dni powoduje niewydolność nerek. Wankomycyna w szczególnych warunkach np. przy ciężkim zaburzeniu czynności nerek może osiągać duże stężenie w surowicy krwi i wykazywać działanie oto- i nefrotoksyczne.
Mechanizm działania wankomycyny
Wankomycyna wykazuje działanie bakteriobójcze wobec bakterii Gram-dodatnich (gronkowce, paciorkowce, enterokoki) oraz C. difficile, C. jeikeium, które polega na hamowaniu biosyntezy ściany komórkowej, co wiąże się z jej dużym powinowactwem do prekursora syntezy peptydoglikanów ściany: D-alanylo-D-alaniny. Dodatkowo wankomycyna zaburza przepuszczalność błon komórkowych bakterii oraz syntezę RNA.
Wchłanianie wankomycyny
Wankomycyna jako substancja o dużej polarności źle wchłania się z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym, Przyjmowana doustnie pojawia się w kale w postaci czynnej.
W zakażeniach ogólnoustrojowych podawana jest dożylnie. U dorosłych pacjentów z prawidłową pracą nerek okres półtrwania w surowicy wynosi około 4-6 (5-11) godzin a u dzieci od 2,2 do 3 godzin. Okres półtrwania wankomycyny może być znacząco wydłużony u osób z zaburzoną czynnością nerek (nawet do 7,5 doby). Po godzinnej dożylnej infuzji wankomycyny w dawce 1000 mg średnie jej stężenie w osoczu wynosi 63mg/l pod koniec infuzji, 23 mg/l po 2 godzinach i 8 mg/6 po 11 godzinach.
Dystrybucja wankomycyny
Wankomycyna w 30-55% wiąże się z białkami osocza. Po podaniu dożylnym jest rozmieszczana prawie we wszystkich tkankach. Łatwo przenika do opłucnej, do płynu osierdziowego a także do mięśnia sercowego i zastawek serca. Dobrze przenika do torebki stawowej, do płynu puchlinowego, do moczu i żółci. Wankomycyna również łatwo przenika przez łożysko i do krwi pępowinowej. Przez barierę krew-mózg przenika w niewielkim stopniu, jeśli nie występuje zapalenie opon mózgowych.
Metabolizm wankomycyny
Wankomycyna metabolizowana jest w bardzo małym stopniu. Podana pozajelitowo wydalane jest na drodze filtracji kłębuszkowej przez nerki, niemal wyłącznie jako substancja mikrobiologicznie czynna (około 75-90 % w ciągu doby).
Wydalanie wankomycyny
Po podaniu dożylnym w ciągu pierwszej doby wydalane jest w moczu około 80% podanej dawki na drodze przesączania kłębuszkowego. U pacjentów z zaburzoną czynnością nerek wydalanie wankomycyny jest opóźnione (średni okres półtrwania wynosi 7,5 dnia). Wydalanie z żółcią jest nieznaczne (mniej nuż 5% dawki). Po podaniu doustnym pojawia się ona w postaci czynnej w kale,