Wole tarczycy – przyczyny i leczenie powiększonej tarczycy
Katarzyna Makos

Wole tarczycy – przyczyny i leczenie powiększonej tarczycy

Terminem wole określa się nieprawidłowe powiększenie tarczycy. Może ono oznaczać niedoczynność tarczycy, schorzenie autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa, lecz może również świadczyć o niedoborze jodu  czy niektórych witamin i minerałów (selenu, żelaza, witaminy A). Jakie rodzaje wola tarczycy się wyróżnia? Czym jest wole guzkowe? 

Czym jest wole tarczycy? Powiększona tarczyca – klasyfikacja WHO

Wolem tarczycy określa się powiększenie objętościowe tarczycy (u kobiet >20 ml, u mężczyzn >25 ml, u dzieci – w zależności od wieku i płci). Częściej obserwowane jest ono u płci żeńskiej. 

Definicja wola, oprócz powiększenia tarczycy, może także obejmować także: ektopię tarczycy (brak tarczycy w typowej lokalizacji i występowanie tkanki tarczycy w niefizjologicznym miejscu, np. wole językowe), odszczepienie tarczycy (tkanka gruczołowa obecna zarówno w typowej i niefizjologicznej lokalizacji, np. wole zamostkowe, wole śródpiersiowe) oraz występowanie guzków tarczycy (>1 cm w USG lub wyczuwalnych palpacyjnie). 

Klasyfikacja WHO pod względem wielkości wola w badaniu przedmiotowym wyróżnia 3 stopnie:

  • 0 – brak wola
  • 1 – przy zwykłym ułożeniu głowy wole jest niewidoczne, ale jest wyczuwalne w badaniu palpacyjnym,
  • 2 – wole widoczne przy zwykłym ułożeniu głowy.
Czy wiesz, że na DOZ.pl znajdziesz leki hormonalne na receptę, które przepisał Ci lekarz?

Wole tarczycy – co może oznaczać?

Istnieje kilka mechanizmów prowadzących do powstania wola tarczycy. Przerost komórek może wystąpić na skutek stymulacji TSH (hormon tyreotropowy produkowany przez przysadkę, pobudzający komórki tarczycy do produkcji hormonów) – pod wpływem miejscowych czynników wzrostu (EGF, IGF) dochodzi do zwiększenia liczby tyreocytów (komórek tkanki gruczołowej tarczycy). Wytworzeniu wola sprzyja także zmniejszenie się czynnika TGFβ mającego działanie antyproliferacyjne. Ma to najczęściej związek z niedoborem jodu. Działanie wolotwórcze ma również nadmiar jodu, substancje goitrogenne w żywności i środowisku (naturalnie występujące w roślinach flawonoidy i glikozylany, zanieczyszczenia tiocyjankami, nadchloranami itp.), a także promieniowanie jonizujące (po radioterapii okolic szyi i głowy). 

Powstawaniu wola sprzyja niedobór selenu, żelaza, witaminy A. Powiększenie tarczycy może występować w przebiegu chorób autoimmunologicznych: w chorobie Hashimoto rolę odgrywa głównie zwiększone stężenie TSH, a w chorobie Gravesa-Basedowa pod wpływem działania autoprzeciwciał dochodzi do pobudzenia tyreocytów do wzrostu. Rodzinne występowanie wola może wskazywać na przyczynę genetyczną.

Powiązane produkty

Wole tarczycy – rodzaje

Wole tarczycowe – częstość występowania

Ze względu na częstość występowania wola w populacji dzieli się je na:

  • endemiczne – wole u >10% ludności danego obszaru lub u dzieci 6-14 r.ż. >5 % ,
  • sporadyczne – <10% populacji osób dorosłych zaopatrzonych w jod lub z częstością występowania wola u dzieci 6-14 r.ż. <5%.

Wole tarczycy – budowa

Ze względu na budowę wyróżnia się: 

  • wole proste (miąższowe, rozlane) – tarczyca powiększona jest równomiernie; powstaje najczęściej na tle niedoboru jodu oraz chorób autoimmunologicznych,
  • wole guzkowe – występują ogniskowe zaburzenia w budowie w postaci guzków (rozrost, zwłóknienie, zwyrodnienie); na obszarach dotkniętych w przeszłości niedoborem jodu może rozwinąć się z wola rozlanego.

Wole tarczycy – czynność hormonalna

Ze względu na czynność hormonalną wyróżnia się:

  • wole nadczynne (wole toksyczne) – zmianom morfologicznym tarczycy towarzyszą zaburzenia produkcji hormonów w postaci nadmiaru tyroksyny i trijodotyroniny. Rozwija się powoli, w ciągu kilkunastu lat z wola prostego (niedobór jodu) przez wole guzkowe nietoksyczne do wola guzkowego toksycznego, może też wystąpić w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa; początkowo wole nadczynne może być skąpoobjawowe, a do nagłego wzrostu nadprodukcji hormonów dochodzi pod wpływem podania dużej dawki jodu (np. w środkach kontrastowych, amiodaronie),
  • wole obojętne (nietoksyczne) – najczęstsza postać początkowa wola, tarczyca jest w stanie eutyreozy – poziom T3 i T4, a także TSH są w normie,
  • wole niedoczynne – współtowarzyszy mu niedobór hormonów tarczycy, występuje rzadko. 

Wole tarczycy – objawy towarzyszące powiększeniu tarczycy

Objawy współtowarzyszące wolom tarczycy zależą od ich wielkości (objawy miejscowe) i czynności hormonalnej tkanki gruczołowej. W przypadku dużego wola może występować ucisk na drogi oddechowe i przełyk, powodując duszność, świsty oddechowe, kaszel, chrypkę, zaburzenia połykania. Przy masywnym powiększeniu tarczycy może pojawić się zespół żyły górnej (zaburzenie spływu żylnego: poszerzenie naczyń żylnych powyżej szyi, z towarzyszącym zaczerwienieniem i obrzękiem twarzy), co sprzyja zakrzepicy. W przypadku nadczynnego wola będą występować objawy nadczynności tarczycy (tachykardia, nerwowość, nadpotliwość, nadciśnienie tętnicze, uczucie gorąca, spadek masy ciała).

Wole tarczycy – diagnostyka

Podstawowym obrazowym badaniem diagnostycznym jest USG tarczycy. Pozwala ono na dokładne określenie wielkości tarczycy, położenia i struktury tkanki gruczołowej oraz wykrycie zmian ogniskowych. Inne badania obrazowe, przydatne np. w przypadku wola zamostkowego, to tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Do oceny czynnościowej gruczołu wykorzystywana jest scyntygrafia, w której określa się wychwyt radioznacznika przez komórki tarczycy. Jest to bardzo przydatne w przypadku podejrzenia wola zamostkowego, guzków autonomicznych z eutyreozą, ektopii lub odszczepów tkanki tarczycy. 

W każdym przypadku wola konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych pod kątem czynności wydzielniczej (TSH, T3 i T4), a przy podejrzeniu chorób autoimmunologicznych oznacza się przeciwciała anty-Tg, anty-TPO, anty-TSHR. Zmiany guzkowe ocenia się w biopsji cienkoigłowej.

Wole tarczycy – leczenie 

Konieczność leczenia i rodzaj wdrożonej terapii uzależnione są od typu wola, jego rozmiaru i przyczyny jego powstania. Wole miąższowe obojętne najczęściej nie wymaga leczenia. W większości przypadków spowodowane jest niedoborem jodu – skuteczna zatem będzie w tym przypadku suplementacja jodu, często w skojarzeniu z L-tyroksyną. W wolu guzkowym nietoksycznym leczenie jodem jest niezalecane, ponieważ może wyidukować nadczynność tarczycy. W przypadku wola nadczynnego (np. w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa) stosuje się tyreostatyki, ale mogą one przejściowo, na skutek supresji tarczycy, powodować wzrost TSH i powiększenie się wola. 

Zabieg chirurgiczny konieczny jest w sytuacji istotnego ucisku na drogi oddechowe, który zagraża życiu pacjenta, w przypadku braku efektu po leczeniu farmakologicznym, przy podejrzeniu nowotworu lub pojawieniu się zmian guzkowych. Zazwyczaj jest to wycięcie subtotalne (z pozostawieniem ok. 10 g miąższu tarczycy). Jeśli operacja jest niemożliwa lub wole nawraca, włącza się leczenie jodem promieniotwórczym, które zmniejsza wole średnio o 30-60%. 

  1. M. Kochman, H. Jastrzębska, Powiększenie tarczycy, „Medycyna po Dyplomie” 2014, nr 10.
  2. A. Szczeklik, Interna Szczeklina, MP, Kraków 2016, s. 1284-1285, 1303-1306.
  3. Niedziela M., Pathogenesis, Diagnosis and management of thyroid nodules in children, “Endocr Relat Cancer” 2006, t. 13 s. 427–453.
  4. Hegedüs L., Brix T.H., Paschke R., Etiology of simple goiter, "Thyroid" 2009, nr 19 s. 209–211.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Depresja poporodowa – skąd się bierze? Jak sobie z nią radzić?

    Powitanie na świecie nowego członka rodziny wiąże się nie tylko z radością, ale i nowymi, dotąd nieznanymi obowiązkami, które mogą wywołać stres, przeciążenie oraz wiele innych negatywnych emocji. Szacuje się, że depresja poporodowa dotyka od 5 do 25 proc. kobiet na całym świecie. Co to jest depresja poporodowa? Jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć?

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij