hiponatremia
Paulina Brożek

Hiponatremia – czym jest? Jak ją leczyć?

Hiponatremia to stan charakteryzujący się niskim poziomem sodu we krwi. Sód jest elektrolitem, który pomaga regulować równowagę płynów w komórkach i wokół nich. Objawy hiponatremii mogą obejmować bóle głowy, nudności, wymioty, zamieszanie, senność, utratę przytomności i kurcze mięśni. Może być spowodowana przez różne czynniki, takie jak choroby nerek, choroby hormonalne, leki i nadmierne spożycie płynów.

Hiponatremię definiuje się jako zmniejszenie stężenia sodu w surowicy poniżej 135 mmol/l. W diagnostyce należy uwzględnić wiele chorób somatycznych oraz działanie niepożądane stosowanych leków. Niedobór sodu może prowadzić do odwodnienia, osłabienia, zawrotów głowy, spowolnienia psychoruchowego. Ciężka hiponatremia jest stanem zagrożenia życia i wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia.

Hiponatremia – co to takiego? Przyczyny

Sód jest jednym z głównych elektrolitów w przestrzeni pozakomórkowej ciała człowieka. Mniejsze ilości tego pierwiastka znajdują się w płynach wewnątrzkomórkowych i w szkielecie.

Do głównych funkcji sodu należy:

  • utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej,
  • kontrola objętości płynów pozakomórkowych,
  • udział w transporcie składników odżywczych do komórek,
  • przewodzenie impulsów nerwowych.

Organizm reguluje stężenie sodu poprzez szereg skomplikowanych mechanizmów z udziałem wielu hormonów:

  • aldosteron (hormon sterydowy wytwarzany przez warstwę kłębkowatą kory nadnerczy) powoduje wymianę potasu na sód w cewkach dystalnych;
  • wazopresyna (hormon wytwarzany przez podwzgórze i uwalniany przez tylny płat przysadki mózgowej) umożliwia resorpcję wody w cewkach zbiorczych, powodując zagęszczenie moczu;
  • angiotensyna II (hormon peptydowy wchodzący w skład układu hormonalnego renina–angiotensyna–aldosteron RAA, którego zadaniem jest kontrola stężenia jonów sodowych i potasowych w organizmie) wywołuje resorpcję sodu w cewkach bliższych;
  • przedsionkowy peptyd natriuretyczny (hormon peptydowy wytwarzany przez ściany przedsionka serca pod wpływem wysokiego stężenia jonów sodu) hamuje układ renina–angiotensyna–aldosteron i wydalanie sodu w kanalikach zbiorczych.
Hiponatremia oznacza obniżenie poziomu sodu w surowicy krwi poniżej 135 mmol/l i jest najczęściej obserwowanym zaburzeniem wodno-elektrolitowym.

Ze względu na stężenie Na+ hiponatremię dzieli się na:

  • łagodną – 130–134 mmol/l,
  • umiarkowaną – 125–129 mmol/l,
  • ciężką <125 mmol/l.

Ze względu na czas rozwijania się hiponatremii wyróżniono:

  • hiponatremię ostrą – o udokumentowanym czasie trwania <48 h,
  • hiponatremię przewlekłą – o udokumentowanym czasie trwania ≥48 h oraz każdą hiponatremię o nieudokumentowanym czasie trwania, jeżeli dane kliniczne i informacje z wywiadu nie wskazują na hiponatremię ostrą.

Ponieważ jony sodowe są najważniejszym jonem przestrzeni pozakomórkowej, mają największy wpływ na osmolarność osocza.

Ze względu na osmolarność osocza hiponatremię dzieli się na:

  • pseudohiponatremię (hiponatremia rzekoma) – to fałszywie małe stężenie sodu w surowicy będące wynikiem dużego stężenia lipidów, w tym wypadku osmolarność osocza jest prawidłowa;
  • hiponatremię niehipotoniczną (izotoniczna lub hipertoniczna) – wywołana hiperglikemią, zwiększone stężenie glukozy w osoczu powoduje przemieszczenie wody z przestrzeni śródkomórkowej do pozakomórkowej i rozwój hiponatremii z rozcieńczenia;
  • hiponatremię hipotoniczną – zmniejszeniu stężenia jonów sodowych towarzyszy hipotonia płynu pozakomórkowego i przesunięcie wody pozakomórkowej do przestrzeni śródkomórkowej, co prowadzi do obrzęku komórek.

Na podstawie stanu nawodnienia organizmu hiponatremię hipotoniczną dzieli się na euwolemiczną, hipowolemiczną i hiperwolemiczną:

  • Hiponatremia hipotoniczna z izowolemią – to najczęstsza postać hiponatremii, powstaje na tle upośledzonego wydalania wolnej wody przez nerki w wyniku nieadekwatnie zwiększonego wydzielania wazopresyny, co następuje pod wpływem bodźców nieosmotycznych. Do innych przyczyn należą: niedobór glikokortykosteroidów, ciężki długotrwały wysiłek fizyczny, polidypsja pierwotna, długotrwała dieta ubogosodowa, niedoczynność tarczycy.
  • Hiponatremia hipotoniczna z hipowolemią – spowodowana utratą sodu i wody z częściowym uzupełnieniem strat płynami bezelektrolitowymi. Do utraty wody i sodu może dojść przez skórę w przebiegu oparzeń czy nadmiernego pocenia się, przez przewód pokarmowy w wyniku wymiotów i biegunek oraz przez nerki, np. hiponatremia polekowa z powodu nadużywania leków moczopędnych.
  • Hiponatremia hipotoniczna z hiperwolemią – ta postać hiponatremii jest spotykana u osób z przewlekłą niewydolnością serca, marskością wątroby z wodobrzuszem, obrzękami nerczycowymi, w przebiegu ostrego uszkodzenia i przewlekłej choroby nerek.

Objawy hiponatremii

Objawy hiponatremii w głównej mierze zależą od szybkości zmniejszania się sodu w osoczu organizmu. Nagły spadek stężenia sodu do 125–130 mmol/l prowadzi do obrzęku mózgu, objawiając się nudnościami i złym samopoczuciem. Dalszy spadek sodu <110–115 mmol/l skutkuje objawami neurologicznymi – bólami głowy, splątaniem, drgawkami, śpiączką, prowadząc tym samym do zgonu. Przewlekła rozwijająca się powoli hiponatremia (poziom sodu >120 mmol/l) zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Do dyskretnych objawów mogących ją sugerować należą zawroty głowy, nadmierna senność, zaburzenia koncentracji i funkcji poznawczych.

Do objawów wskazujących na odwodnienie i hipowolemię należą: suchość błon śluzowych, wiotkość skóry, niskie ciśnienie tętnicze, przyspieszone bicie serca, zmniejszenie ilości wydalanego moczu.

Powiązane produkty

Diagnostyka i leczenie hiponatremii

Hiponatremię rozpoznaje się na podstawie badania krwi, gdy stężenie sodu w surowicy wynosi <135 mmol/l. Kolejnym krokiem w diagnostyce hiponatremii jest oznaczenie osmolarności osocza i poziomu glukozy, które pozwalają na wykluczenie hiponatremii rzekomej i niehipotonicznej.

Sprawdź, jak zbadać poziom sodu w organizmie, wykonując badanie krwi. Czy trzeba być na czczo i ile kosztuje badanie?

Hiponatremia objawowa przebiegająca z obrzękiem mózgu wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia, nawet jeśli stężenie sodu wynosi 125–129 mmol/l. W przypadku hiponatremii bez obecnych objawów klinicznych pierwszym krokiem przed włączeniem leczenia powinno być ustalenie przyczyny zaburzeń elektrolitowych. Leczenie polega na powolnym zwiększaniu stężenia sodu do 130 mmol/l. Zazwyczaj stosuje się dożylne wlewy roztworów NaCl: 0,9% i 3%. Po osiągnięciu tej wartości dalsze leczenie prowadzące do normalizacji stężenia sodu w organizmie polega na ograniczeniu podaży wody, odstawieniu leków mogących przyczyniać się do spadku poziomu sodu, stosowaniu diety z normalną zawartością sodu i białka.

Jak uzupełnić sód w organizmie?

Ponieważ głównym źródłem sodu w diecie jest sól kuchenna (chlorek sodu), której duże ilości znajdują się w produktach spożywczych (np. w wędlinach, serach, słonych przekąskach), zazwyczaj nie obserwuje się niedoborów tego pierwiastka na tle żywieniowym. W przypadku zaburzeń wodno-elektrolitowych spowodowanych nadmiernym poceniem się, intensywnym wysiłkiem fizycznym czy krótkotrwałymi wymiotami i biegunką warto uzupełnić utracone elektrolity aptecznymi preparatami nawadniającymi.

  1. Stompór T., Hiponatremia, „Med. Prakt.” 2017; 6: 105–107.
  2. Kang S.K., Kim W., Oh M.S., Pathogenesis and treatment of hypernatremia, „Nephron” 2002;92(Suppl 1):14-7.
  3. Adrogue H.J., Madias N.E., Hyponatremia, „N. Engl. J. Med.” 2000; 342: 1581–1589.
  4. Spasovski G., Vanholder R., Allolio B., Annane D., Ball S., Bichet D., Decaux G., Fenske W., Hoorn E., Ichai C., Joannidis M., Soupart A., Zietse R., Haller M., van der Veer S., Van Biesen W., Nagler E., Wytyczne rozpoznawania i leczenia hiponatremii, „Med. Prakt.” 2015; 1: 51–66.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Kaszel alergiczny – objawy. Jak odróżnić go od przeziębienia?

    Kaszel często pojawia się jako reakcja organizmu na alergeny. Może towarzyszyć mu nieżyt nosa, dlatego bywa mylony z kaszlem spowodowanym przeziębieniem. Jak odróżnić kaszel alergiczny od kaszlu występującego przy przeziębieniu? Jak leczyć kaszel alergiczny?

  • Test na HPV i cytologia płynna na NFZ. Nowy standard profilaktyki raka szyjki macicy

    Minister Zdrowia Izabela Leszczyna podpisała rozporządzenie poszerzające program profilaktyki raka szyjki macicy o dwa badania – test na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka (HPV HR) oraz cytologię na podłożu płynnym (LBC). Od 26 marca NFZ finansuje te badania, co ma na celu zwiększenie skuteczności wykrywania i zapobiegania rakowi szyjki macicy w Polsce. Czy program w całym kraju ruszył równolegle?

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl