hiponatremia
Paulina Brożek

Hiponatremia – czym jest? Jak ją leczyć?

Hiponatremia to stan charakteryzujący się niskim poziomem sodu we krwi. Sód jest elektrolitem, który pomaga regulować równowagę płynów w komórkach i wokół nich. Objawy hiponatremii mogą obejmować bóle głowy, nudności, wymioty, zamieszanie, senność, utratę przytomności i kurcze mięśni. Może być spowodowana przez różne czynniki, takie jak choroby nerek, choroby hormonalne, leki i nadmierne spożycie płynów.

Hiponatremię definiuje się jako zmniejszenie stężenia sodu w surowicy poniżej 135 mmol/l. W diagnostyce należy uwzględnić wiele chorób somatycznych oraz działanie niepożądane stosowanych leków. Niedobór sodu może prowadzić do odwodnienia, osłabienia, zawrotów głowy, spowolnienia psychoruchowego. Ciężka hiponatremia jest stanem zagrożenia życia i wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia.

Hiponatremia – co to takiego? Przyczyny

Sód jest jednym z głównych elektrolitów w przestrzeni pozakomórkowej ciała człowieka. Mniejsze ilości tego pierwiastka znajdują się w płynach wewnątrzkomórkowych i w szkielecie.

Do głównych funkcji sodu należy:

  • utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej,
  • kontrola objętości płynów pozakomórkowych,
  • udział w transporcie składników odżywczych do komórek,
  • przewodzenie impulsów nerwowych.

Organizm reguluje stężenie sodu poprzez szereg skomplikowanych mechanizmów z udziałem wielu hormonów:

  • aldosteron (hormon sterydowy wytwarzany przez warstwę kłębkowatą kory nadnerczy) powoduje wymianę potasu na sód w cewkach dystalnych;
  • wazopresyna (hormon wytwarzany przez podwzgórze i uwalniany przez tylny płat przysadki mózgowej) umożliwia resorpcję wody w cewkach zbiorczych, powodując zagęszczenie moczu;
  • angiotensyna II (hormon peptydowy wchodzący w skład układu hormonalnego renina–angiotensyna–aldosteron RAA, którego zadaniem jest kontrola stężenia jonów sodowych i potasowych w organizmie) wywołuje resorpcję sodu w cewkach bliższych;
  • przedsionkowy peptyd natriuretyczny (hormon peptydowy wytwarzany przez ściany przedsionka serca pod wpływem wysokiego stężenia jonów sodu) hamuje układ renina–angiotensyna–aldosteron i wydalanie sodu w kanalikach zbiorczych.
Hiponatremia oznacza obniżenie poziomu sodu w surowicy krwi poniżej 135 mmol/l i jest najczęściej obserwowanym zaburzeniem wodno-elektrolitowym.

Ze względu na stężenie Na+ hiponatremię dzieli się na:

  • łagodną – 130–134 mmol/l,
  • umiarkowaną – 125–129 mmol/l,
  • ciężką <125 mmol/l.

Ze względu na czas rozwijania się hiponatremii wyróżniono:

  • hiponatremię ostrą – o udokumentowanym czasie trwania <48 h,
  • hiponatremię przewlekłą – o udokumentowanym czasie trwania ≥48 h oraz każdą hiponatremię o nieudokumentowanym czasie trwania, jeżeli dane kliniczne i informacje z wywiadu nie wskazują na hiponatremię ostrą.

Ponieważ jony sodowe są najważniejszym jonem przestrzeni pozakomórkowej, mają największy wpływ na osmolarność osocza.

Ze względu na osmolarność osocza hiponatremię dzieli się na:

  • pseudohiponatremię (hiponatremia rzekoma) – to fałszywie małe stężenie sodu w surowicy będące wynikiem dużego stężenia lipidów, w tym wypadku osmolarność osocza jest prawidłowa;
  • hiponatremię niehipotoniczną (izotoniczna lub hipertoniczna) – wywołana hiperglikemią, zwiększone stężenie glukozy w osoczu powoduje przemieszczenie wody z przestrzeni śródkomórkowej do pozakomórkowej i rozwój hiponatremii z rozcieńczenia;
  • hiponatremię hipotoniczną – zmniejszeniu stężenia jonów sodowych towarzyszy hipotonia płynu pozakomórkowego i przesunięcie wody pozakomórkowej do przestrzeni śródkomórkowej, co prowadzi do obrzęku komórek.

Na podstawie stanu nawodnienia organizmu hiponatremię hipotoniczną dzieli się na euwolemiczną, hipowolemiczną i hiperwolemiczną:

  • Hiponatremia hipotoniczna z izowolemią – to najczęstsza postać hiponatremii, powstaje na tle upośledzonego wydalania wolnej wody przez nerki w wyniku nieadekwatnie zwiększonego wydzielania wazopresyny, co następuje pod wpływem bodźców nieosmotycznych. Do innych przyczyn należą: niedobór glikokortykosteroidów, ciężki długotrwały wysiłek fizyczny, polidypsja pierwotna, długotrwała dieta ubogosodowa, niedoczynność tarczycy.
  • Hiponatremia hipotoniczna z hipowolemią – spowodowana utratą sodu i wody z częściowym uzupełnieniem strat płynami bezelektrolitowymi. Do utraty wody i sodu może dojść przez skórę w przebiegu oparzeń czy nadmiernego pocenia się, przez przewód pokarmowy w wyniku wymiotów i biegunek oraz przez nerki, np. hiponatremia polekowa z powodu nadużywania leków moczopędnych.
  • Hiponatremia hipotoniczna z hiperwolemią – ta postać hiponatremii jest spotykana u osób z przewlekłą niewydolnością serca, marskością wątroby z wodobrzuszem, obrzękami nerczycowymi, w przebiegu ostrego uszkodzenia i przewlekłej choroby nerek.

Objawy hiponatremii

Objawy hiponatremii w głównej mierze zależą od szybkości zmniejszania się sodu w osoczu organizmu. Nagły spadek stężenia sodu do 125–130 mmol/l prowadzi do obrzęku mózgu, objawiając się nudnościami i złym samopoczuciem. Dalszy spadek sodu <110–115 mmol/l skutkuje objawami neurologicznymi – bólami głowy, splątaniem, drgawkami, śpiączką, prowadząc tym samym do zgonu. Przewlekła rozwijająca się powoli hiponatremia (poziom sodu >120 mmol/l) zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Do dyskretnych objawów mogących ją sugerować należą zawroty głowy, nadmierna senność, zaburzenia koncentracji i funkcji poznawczych.

Do objawów wskazujących na odwodnienie i hipowolemię należą: suchość błon śluzowych, wiotkość skóry, niskie ciśnienie tętnicze, przyspieszone bicie serca, zmniejszenie ilości wydalanego moczu.

Powiązane produkty

Diagnostyka i leczenie hiponatremii

Hiponatremię rozpoznaje się na podstawie badania krwi, gdy stężenie sodu w surowicy wynosi <135 mmol/l. Kolejnym krokiem w diagnostyce hiponatremii jest oznaczenie osmolarności osocza i poziomu glukozy, które pozwalają na wykluczenie hiponatremii rzekomej i niehipotonicznej.

Sprawdź, jak zbadać poziom sodu w organizmie, wykonując badanie krwi. Czy trzeba być na czczo i ile kosztuje badanie?

Hiponatremia objawowa przebiegająca z obrzękiem mózgu wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia, nawet jeśli stężenie sodu wynosi 125–129 mmol/l. W przypadku hiponatremii bez obecnych objawów klinicznych pierwszym krokiem przed włączeniem leczenia powinno być ustalenie przyczyny zaburzeń elektrolitowych. Leczenie polega na powolnym zwiększaniu stężenia sodu do 130 mmol/l. Zazwyczaj stosuje się dożylne wlewy roztworów NaCl: 0,9% i 3%. Po osiągnięciu tej wartości dalsze leczenie prowadzące do normalizacji stężenia sodu w organizmie polega na ograniczeniu podaży wody, odstawieniu leków mogących przyczyniać się do spadku poziomu sodu, stosowaniu diety z normalną zawartością sodu i białka.

Jak uzupełnić sód w organizmie?

Ponieważ głównym źródłem sodu w diecie jest sól kuchenna (chlorek sodu), której duże ilości znajdują się w produktach spożywczych (np. w wędlinach, serach, słonych przekąskach), zazwyczaj nie obserwuje się niedoborów tego pierwiastka na tle żywieniowym. W przypadku zaburzeń wodno-elektrolitowych spowodowanych nadmiernym poceniem się, intensywnym wysiłkiem fizycznym czy krótkotrwałymi wymiotami i biegunką warto uzupełnić utracone elektrolity aptecznymi preparatami nawadniającymi.

  1. Stompór T., Hiponatremia, „Med. Prakt.” 2017; 6: 105–107.
  2. Kang S.K., Kim W., Oh M.S., Pathogenesis and treatment of hypernatremia, „Nephron” 2002;92(Suppl 1):14-7.
  3. Adrogue H.J., Madias N.E., Hyponatremia, „N. Engl. J. Med.” 2000; 342: 1581–1589.
  4. Spasovski G., Vanholder R., Allolio B., Annane D., Ball S., Bichet D., Decaux G., Fenske W., Hoorn E., Ichai C., Joannidis M., Soupart A., Zietse R., Haller M., van der Veer S., Van Biesen W., Nagler E., Wytyczne rozpoznawania i leczenia hiponatremii, „Med. Prakt.” 2015; 1: 51–66.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wiosenna depresja – jak ją rozpoznać i jak sobie pomóc?

    Depresja sezonowa, wcześniej znana jako sezonowe zaburzenie afektywne SAD (ang. Seasonal Affective Disorder), obejmuje objawy, które pojawiają się i znikają wraz ze zmianą pór roku. W najnowszej publikacji dotyczącej klasyfikacji zaburzeń psychicznych Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) oficjalnie uznaje się ten stan za zaburzenie depresyjne MDD (ang. Major Depressive Disorder), ale z tak zwaną sezonowością.

  • Jaka dieta przy odleżynach? Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z odleżynami

    Odleżyny to częsty problem dotyczący przede wszystkim osób długotrwale leżących, nieprzytomnych, z cukrzycą czy chorobami naczyniowymi. Pojawiają się w wyniku przewlekłego ucisku lub tarcia skóry. Powstawaniu odleżyn sprzyja także nieprawidłowa pielęgnacja oraz zły stan odżywienia pacjentów. Jaką dietę stosować u pacjentów z odleżynami? O jakie składniki odżywcze szczególnie zadbać?

  • Alergeny w domu – objawy i skuteczne sposoby na usunięcie alergenów z otoczenia

    W każdym domu występują alergeny, które mogą niekorzystnie oddziaływać na zdrowie mieszkańców. Wśród domowych alergenów znajdują się: roztocza kurzu domowego, pleśnie, karaluchy i sierść zwierząt. Na jakie objawy zwrócić uwagę? Jak usunąć alergeny z domu?

  • Zakażenie rany – jak rozpoznać? Zapobieganie i leczenie

    Zakażenie rany może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, dlatego niezwykle istotne jest szybkie rozpoznanie objawów oraz wdrożenie skutecznych metod leczenia. Jak rozpoznać zakażenie rany i jak je leczyć?

  • Zapalenie spojówek – jak je rozpoznać i leczyć?

    Zapalenie spojówek stanowi jedno z najczęściej występujących schorzeń narządu wzroku w populacji ogólnej. Choć zazwyczaj nie zagraża bezpośrednio narządowi wzroku, może wywoływać szereg niezwykle uciążliwych objawów, które w znaczącym stopniu obniżają komfort codziennego funkcjonowania. Prawidłowe rozpoznanie zapalenia spojówek i wdrożenie odpowiedniego leczenia mają kluczowe znaczenie dla szybkiego ustąpienia objawów oraz zapobiegania potencjalnym powikłaniom.

  • Reakcja alergiczna – objawy, rodzaje, postępowanie

    Reakcja alergiczna stanowi złożoną odpowiedź układu immunologicznego na kontakt z niegroźnymi substancjami, które są postrzegane przez organizm jako zagrożenie. Zjawisko to charakteryzuje się nadmierną aktywacją mechanizmów obronnych, co może prowadzić do rozmaitych manifestacji – od łagodnych do potencjalnie zagrażających życiu. W tym artykule przyjrzymy się reakcji alergicznej z różnych perspektyw, analizując jej podstawy biologiczne, objawy, klasyfikację oraz zasady postępowania.

  • Przewlekła pokrzywka idiopatyczna – jak ją rozpoznać? Objawy, przyczyny i leczenie

    Pokrzywka idiopatyczna to schorzenie dermatologiczne manifestujące się występowaniem na skórze swędzących bąbli, które mogą mieć charakter ostry lub przewlekły i znacząco wpływają na jakość życia pacjentów. Pomimo zaawansowanych metod diagnostycznych u większości chorych mechanizm powstawania zmian skórnych pozostaje niewyjaśniony. Jak wygląda przewlekła pokrzywka idiopatyczna? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Kaszel alergiczny – objawy. Jak odróżnić go od przeziębienia?

    Kaszel często pojawia się jako reakcja organizmu na alergeny. Może towarzyszyć mu nieżyt nosa, dlatego bywa mylony z kaszlem spowodowanym przeziębieniem. Jak odróżnić kaszel alergiczny od kaszlu występującego przy przeziębieniu? Jak leczyć kaszel alergiczny?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl