Aducanumab – kontrowersyjny lek na Alzheimera zatwierdzony. Czy słusznie?

Liczba osób, u których zdiagnozowano objawy choroby Alzheimera szybko rośnie. Zastosowanie ludzkich przeciwciał monoklonalnych, które usuwają złogi beta-amyloidu z mózgu, jest opisywane jako pierwsze leczenie modyfikujące przebieg choroby. Skuteczność stosowana terapii z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych nie jest jednak pozbawiona kontrowersji. Kilka tygodni temu FDA (ang. Food and Drug Administration, Agencja Żywności i Leków) zatwierdziła Adukanumab pomimo braku ostatecznych dowodów na jego skuteczność, a także pomimo wielu obaw związanych z działaniami niepożądanymi.

Jak poważny jest problem związany z chorobą Alzheimera?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) co najmniej 55 milionów ludzi na całym świecie cierpi obecnie na demencję. Demencja najczęściej dotyka osoby w wieku powyżej 65. roku życia, a ponieważ ludzie żyją dłużej niż kiedyś, WHO spodziewa się, że liczba ta osiągnie około 140 milionów do 2050 roku. 60–70% przypadków demencji dotyczy osób, u których rozwinęła się choroba Alzheimera. Charakterystyczne dla tego schorzenia jest gromadzenie się tzw. blaszek amyloidowych w mózgu, o których myślano, że zakłócają przekazywanie impulsów nerwowych i wywołują objawy tej choroby. Kwesta roli blaszek ameloidowych w tym procesie jest jednak wciąż bardzo dyskusyjna.

Co wiadomo o lekach na Alzheimera?

Większość metod leczenia choroby Alzheimera łagodzi objawy i pomaga pacjentom funkcjonować sprawniej dłużej niż w przypadku braku wdrożenia terapii. Dwa nowe leki, które ostatnio wzbudziły duże zainteresowanie – Adukanumab i Lekanemab, to ludzkie przeciwciała monoklonalne (hMabs, ang. human Monoclonal antibodies). Są to (według ich producentów) pierwsze leki „modyfikujące przebieg choroby” Alzheimera.

Nie zmienia to jednak faktu, że jak dotąd nie pojawiły się jednoznaczne dowody na to, że usuwanie blaszek beta-amyloidowych chroni pacjentów z Alzheimerem przed pogorszeniem umiejętności poznawczych czy funkcjonalnych. Dotychczas tylko kilka badań, pomimo wykazania zmniejszenia liczby blaszek, wykazało niewielką lub też żadną różnicę w połączeniu tej obserwacji ze zmniejszeniem objawów choroby Alzheimera. Dotyczyło to pacjentów, którzy otrzymywali przeciwciała monoklonalne w porównaniu do grupy kontrolnej, która otrzymywała placebo.

Aducanumab i lecanemab – przeciwciała monoklonalne na Alzheimera

Dotychczas przebadano kilka przeciwciał monoklonalnych, które często nie przechodziły testów i badań klinicznych. Wiele z nich jest wciąż poddawanych analizie w kilku ośrodkach naukowych na całym świecie. Aducanumab i Lecanemab to przeciwciała, które Agencja ds. Leków i Żywności dopuściła jednak do stosowania. Mają one swoje nazwy handlowe – kolejno Aduhelm (dopuszczony w styczniu 2023 roku) i Leqembi (dopuszczony  w 2021 roku).

Konrowersje wokół przeciwciała Aducanumab – czy rejestracja była zbyt pochopna?

Aducanumab został zatwierdzony pomimo sprzeciwu panelu niezależnych doradców FDA, którzy nie wierzyli, że lek przynosi korzyści kliniczne. Niektórzy kwestionowali, dlaczego FDA przyspieszyła zatwierdzenie Adukanumabu, zamiast czekać na wyniki dalszych badań. Sugerowano dość odważnie, że współpraca między firmą Biogen (gigant farmaceutyczny prowadzący badania) a FDA była zbyt duża.

Udowodniono, że zarówno Adukanumab, jak i Lekanemab usuwają blaszki beta-amyloidowe z mózgów osób z chorobą Alzheimera. Problem polega jednak na tym, czy preparaty te prowadzą do faktycznej poprawy stanu pacjentów. Do czasu zakończenia dalszych badań nie przedstawiono dowodów na poprawę funkcji poznawczych u osób ze wczesną chorobą Alzheimera (w tym z pacjentami, u których objawy są jeszcze niewielkie), a których poddawano terapii z którymkolwiek z tych leków.