Lekarz z sercem zajmujący się układem renina–angiotensyna–aldosteron (RAA)
Barbara Bukowska

Czym jest i jak działa układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAA)?

Układ renina–angiotensyna–aldosteron, w skrócie nazywany RAA, jest układem hormonalno-enzymatycznym odpowiedzialnym za regulację ciśnienia krwi oraz gospodarki wodno-elektrolitowej. Działa zarówno ogólnoustrojowo (w krwiobiegu), jak i miejscowo (w mięśniu sercowym, ścianach naczyń krwionośnych i nerkach).

Co to jest układ renina–angiotensyna–aldosteron?

Układ renina–angiotensyna–aldosteron to kaskadowy łańcuch reakcji kontrolujących ciśnienie krwi i gospodarkę wodno-elektrolitową. Układ RAA jest jednym z kluczowych elementów w rozwoju nadciśnienia tętniczego. Jego wpływ jest wielokierunkowy: zarówno poprzez bezpośrednie oddziaływanie na układ sercowo-naczyniowy, jak również pobudzanie włóknienia serca i naczyń krwionośnych oraz działanie prozapalne.

Jak działa układ RAA? Schemat działania

Schemat działania układu renina–angiotensyna–aldosteron oparty jest na mechanizmie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Początkowy etap reakcji zachodzi w nerkach, w komórkach przykłębuszkowych. Rano, krótko po przebudzeniu, struktury te uwalniają reninę. Zwiększone stężenie reniny prowadzi do przekształcenia angiotensynogenu (prohormonu) w angiotensynę I. Angiotensyna I jest przekształcana przez enzym konwertujący do angiotensyny II. Angiotensyna II działa wazokonstrykcyjnie – prowadzi do skurczu naczyń krwionośnych. W konsekwencji ciśnienie tętnicze rośnie. Angiotensyna II pobudza również korę nadnerczy do uwalniania aldosteronu. Hormon ten, zatrzymując sód w organizmie, zapobiega jego nadmiernej utracie, co mogłoby wiązać się z odwodnieniem i spadkiem ciśnienia tętniczego.

W sytuacji spożycia nadmiernej ilości soli lub wzrostu ciśnienia tętniczego w nerkach zmniejsza się uwalnianie reniny, a w konsekwencji angiotensyny i aldosteronu. Dzięki temu organizm może wydalić większe ilości sodu i przywrócić prawidłowe ciśnienie tętnicze.

Zarówno angiotensyna II, jak i aldosteron prowadzą do wzrostu ciśnienia tętniczego. Różnica polega na tym, że działanie angiotensyny II jest bardzo szybkie, ale krótkoterminowe, aldosteronu zaś wolne, ale długoterminowe.

Powiązane produkty

Co aktywuje układ RAA?

Kluczowym etapem aktywacji układu renina–angiotensyna–aldosteron jest wydzielenie reniny. Jest to proces ściśle kontrolowany – w przypadku nadmiernej aktywacji uruchamiane są procesy ograniczające uwalnianie reniny.

Powstawanie reniny kontrolowane jest przez cztery niezależne mechanizmy:

  • za pośrednictwem baroreceptorów (receptorów odpowiedzialnych za utrzymanie stałego ciśnienia krwi);
  • poprzez układ współczulny;
  • na podstawie kontroli zmian stężenia jonów chlorkowych;
  • na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego (oddziaływanie aldosteronu na komórki przykłębuszkowe).

Jak działa renina? Co uwalnia reninę?

Dzięki swojej aktywności katalitycznej renina odłącza N-koniec angiotensynogenu, przekształcając go w angiotensynę I, która następnie przechodzi w angiotensynę II. Renina uwalniana jest przez aparat przykłębuszkowy, czyli narząd receptorowo-wydzielniczy nerki, a dokładniej przez komórki przykłębuszkowe.

Czynnikami zwiększającymi wydzielanie reniny są:

  • obniżone stężenie sodu;
  • spadek ciśnienia krwi w tętnicy doprowadzającej krew do nerek (np. na skutek zwężenia tętnicy nerkowej);
  • zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego (np. w wyniku wstrząsu hipowolemicznego);
  • podwyższony poziom potasu we krwi.

Wśród czynników hamujących uwalnianie reniny znajduje się m.in. działanie wazopresyny, przedsionkowego peptydu natriuretycznego czy angiotensyny II.

Leki hamujące układ renina–angiotensyna–aldosteron

Leki hamujące układ renina–angiotensyna–aldosteron wykorzystywane są w leczeniu nadciśnienia. Pierwszym z nich są antagoniści receptora angiotensyny II (AT1). Ta grupa leków nazywana jest potocznie sartanami. Należą do nich m.in. walsartan, telimisartan czy losartan. Mechanizm działania sartanów polega na zablokowaniu receptora AT1, a w konsekwencji zahamowaniu rozwoju objawów zależnych od działania angiotensyny. W wyniku ich stosowania dochodzi więc do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia przerostu mięśnia sercowego, działają również nefroprotekcyjnie. Ze względu na możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych sartany rekomenduje się pacjentom, u których inne metody leczenia okazały się nieskuteczne.

Drugą grupą leków wpływających na układ renina–angiotensyna–aldosteron są inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), m.in. kaptopryl, ramipryl czy perindopryl. Są stosowane w leczeniu nie tylko nadciśnienia tętniczego, ale również innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Mechanizm ich działania polega na zahamowaniu aktywności konwertazy angiotensyny – enzymu odpowiedzialnego za przekształcenie angiotensyny I w II. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia poziomu angiotensyny II w organizmie, a więc do rozszerzenia naczyń krwionośnych i spadku ciśnienia tętniczego. Najczęstszym działaniem niepożądanym ACEI jest suchy, przewlekły kaszel, występujący nawet u 20% pacjentów. Jest wynikiem wzrostu stężenia bradykininy na skutek zmniejszenia aktywności konwertazy angiotensyny. Tradycyjne leki przeciwkaszlowe są w tej sytuacji nieskuteczne. Gdy kaszel jest na tyle uporczywy, że pogarsza jakość życia pacjenta, sugeruje się zmianę leczenia na sartany. ACEI ze względu na działanie teratogenne są przeciwwskazane kobietom w ciąży.

Ostatnią grupą leków oddziałujących na układ renina–angiotensyna–aldosteron są blokery receptora aldosteronowego, zwane również diuretykami oszczędzającymi potas. Blokując receptor dla aldosteronu, zmniejszają efekty jego działania, przede wszystkim wzmożoną retencję sodu i wody oraz utratę potasu z moczem. Najczęściej stosowanym przedstawicielem tej grupy jest spironolakton.

  1. M. Chaszczewska-Markowska, M. Sagan, K. Bogunia-Kubik, Układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA) – fizjologia i molekularne mechanizmy funkcjonowania, „Postępy Hig Med Dosw” (online) 70, 2016.
  2. J. Jasiczek, A. Doroszko, Inhibitory konwertazy angiotensyny i sartany we współczesnej terapii – czy dowolność wyboru zawsze jest zasadna?, „Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce” 7(1), 2021.
  3. J. Kasprzak, Jak i czym blokować układ renina-angiotensyna-aldosteron, Termedia [online], https://www.termedia.pl/mz/Jak-i-czym-blokowac-uklad-renina-angiotensyna-aldosteron,40200.html [dostęp:] 16.08.2022.
  4. J. Kasprzak, Inhibitory konwertazy angiotensyny i sartany, Termedia [online], https://www.termedia.pl/nadcisnienietetnicze/Inhibitory-konwertazy-angiotensyny-i-sartany,41221.html [dostęp:] 16.08.2022.
  5. T. Pizoń, M. Rajzer, T. Kameczura, Rola układu renina–angiotensyna–aldosteron w etiologii i patogenezie nadciśnienia tętniczego oraz jego powikłań narządowych – co pozostało z koncepcji Laragha i Aldermana?,Arterial Hypertension” 15(6), 2011.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  • Suplementacja przy insulinooporności

    Insulinooporność jest zaburzeniem metabolizmu, które może zamienić się w poważną chorobę, która obecnie może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków. Przyczynia się do tego przede wszystkim siedzący tryb życia, przetworzona, wysokoenergetyczna żywność, a także przewlekły stres wpływający na nasze zachowania żywieniowe – „zajadanie” problemów. Insulinooporność nie musi być leczona, niemniej jeśli na czas nie zareagujemy zmianą dotychczasowego stylu życia, może przerodzić się w pełnoobjawowe schorzenie – cukrzycę. Cennym elementem uzupełniającym dietoterapię może być racjonalna, przemyślana suplementacja. Jakie składniki szczególnie wspierają zdrowie metaboliczne?

  • Suplementacja w Hashimoto – jak wpływają na to nutraceutyki?

    Hashimoto, a raczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest coraz powszechniej diagnozowanym schorzeniem. Mówimy o nim wtedy, gdy nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę. W chorobie tej może dojść zarówno do podwyższonej czynności gruczołu, jak i normalnej lub obniżonej czynności. Hashimoto dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn. Wsparciem działania tarczycy, jak i całej terapii, może być racjonalna suplementacja w oparciu o składniki, których skuteczność potwierdzają wyniki badań naukowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij