Lekarz z sercem zajmujący się układem renina–angiotensyna–aldosteron (RAA)
Barbara Bukowska

Czym jest i jak działa układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAA)?

Układ renina–angiotensyna–aldosteron, w skrócie nazywany RAA, jest układem hormonalno-enzymatycznym odpowiedzialnym za regulację ciśnienia krwi oraz gospodarki wodno-elektrolitowej. Działa zarówno ogólnoustrojowo (w krwiobiegu), jak i miejscowo (w mięśniu sercowym, ścianach naczyń krwionośnych i nerkach).

Co to jest układ renina–angiotensyna–aldosteron?

Układ renina–angiotensyna–aldosteron to kaskadowy łańcuch reakcji kontrolujących ciśnienie krwi i gospodarkę wodno-elektrolitową. Układ RAA jest jednym z kluczowych elementów w rozwoju nadciśnienia tętniczego. Jego wpływ jest wielokierunkowy: zarówno poprzez bezpośrednie oddziaływanie na układ sercowo-naczyniowy, jak również pobudzanie włóknienia serca i naczyń krwionośnych oraz działanie prozapalne.

Jak działa układ RAA? Schemat działania

Schemat działania układu renina–angiotensyna–aldosteron oparty jest na mechanizmie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Początkowy etap reakcji zachodzi w nerkach, w komórkach przykłębuszkowych. Rano, krótko po przebudzeniu, struktury te uwalniają reninę. Zwiększone stężenie reniny prowadzi do przekształcenia angiotensynogenu (prohormonu) w angiotensynę I. Angiotensyna I jest przekształcana przez enzym konwertujący do angiotensyny II. Angiotensyna II działa wazokonstrykcyjnie – prowadzi do skurczu naczyń krwionośnych. W konsekwencji ciśnienie tętnicze rośnie. Angiotensyna II pobudza również korę nadnerczy do uwalniania aldosteronu. Hormon ten, zatrzymując sód w organizmie, zapobiega jego nadmiernej utracie, co mogłoby wiązać się z odwodnieniem i spadkiem ciśnienia tętniczego.

W sytuacji spożycia nadmiernej ilości soli lub wzrostu ciśnienia tętniczego w nerkach zmniejsza się uwalnianie reniny, a w konsekwencji angiotensyny i aldosteronu. Dzięki temu organizm może wydalić większe ilości sodu i przywrócić prawidłowe ciśnienie tętnicze.

Zarówno angiotensyna II, jak i aldosteron prowadzą do wzrostu ciśnienia tętniczego. Różnica polega na tym, że działanie angiotensyny II jest bardzo szybkie, ale krótkoterminowe, aldosteronu zaś wolne, ale długoterminowe.

Powiązane produkty

Co aktywuje układ RAA?

Kluczowym etapem aktywacji układu renina–angiotensyna–aldosteron jest wydzielenie reniny. Jest to proces ściśle kontrolowany – w przypadku nadmiernej aktywacji uruchamiane są procesy ograniczające uwalnianie reniny.

Powstawanie reniny kontrolowane jest przez cztery niezależne mechanizmy:

  • za pośrednictwem baroreceptorów (receptorów odpowiedzialnych za utrzymanie stałego ciśnienia krwi);
  • poprzez układ współczulny;
  • na podstawie kontroli zmian stężenia jonów chlorkowych;
  • na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego (oddziaływanie aldosteronu na komórki przykłębuszkowe).

Jak działa renina? Co uwalnia reninę?

Dzięki swojej aktywności katalitycznej renina odłącza N-koniec angiotensynogenu, przekształcając go w angiotensynę I, która następnie przechodzi w angiotensynę II. Renina uwalniana jest przez aparat przykłębuszkowy, czyli narząd receptorowo-wydzielniczy nerki, a dokładniej przez komórki przykłębuszkowe.

Czynnikami zwiększającymi wydzielanie reniny są:

  • obniżone stężenie sodu;
  • spadek ciśnienia krwi w tętnicy doprowadzającej krew do nerek (np. na skutek zwężenia tętnicy nerkowej);
  • zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego (np. w wyniku wstrząsu hipowolemicznego);
  • podwyższony poziom potasu we krwi.

Wśród czynników hamujących uwalnianie reniny znajduje się m.in. działanie wazopresyny, przedsionkowego peptydu natriuretycznego czy angiotensyny II.

Leki hamujące układ renina–angiotensyna–aldosteron

Leki hamujące układ renina–angiotensyna–aldosteron wykorzystywane są w leczeniu nadciśnienia. Pierwszym z nich są antagoniści receptora angiotensyny II (AT1). Ta grupa leków nazywana jest potocznie sartanami. Należą do nich m.in. walsartan, telimisartan czy losartan. Mechanizm działania sartanów polega na zablokowaniu receptora AT1, a w konsekwencji zahamowaniu rozwoju objawów zależnych od działania angiotensyny. W wyniku ich stosowania dochodzi więc do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia przerostu mięśnia sercowego, działają również nefroprotekcyjnie. Ze względu na możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych sartany rekomenduje się pacjentom, u których inne metody leczenia okazały się nieskuteczne.

Drugą grupą leków wpływających na układ renina–angiotensyna–aldosteron są inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), m.in. kaptopryl, ramipryl czy perindopryl. Są stosowane w leczeniu nie tylko nadciśnienia tętniczego, ale również innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Mechanizm ich działania polega na zahamowaniu aktywności konwertazy angiotensyny – enzymu odpowiedzialnego za przekształcenie angiotensyny I w II. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia poziomu angiotensyny II w organizmie, a więc do rozszerzenia naczyń krwionośnych i spadku ciśnienia tętniczego. Najczęstszym działaniem niepożądanym ACEI jest suchy, przewlekły kaszel, występujący nawet u 20% pacjentów. Jest wynikiem wzrostu stężenia bradykininy na skutek zmniejszenia aktywności konwertazy angiotensyny. Tradycyjne leki przeciwkaszlowe są w tej sytuacji nieskuteczne. Gdy kaszel jest na tyle uporczywy, że pogarsza jakość życia pacjenta, sugeruje się zmianę leczenia na sartany. ACEI ze względu na działanie teratogenne są przeciwwskazane kobietom w ciąży.

Ostatnią grupą leków oddziałujących na układ renina–angiotensyna–aldosteron są blokery receptora aldosteronowego, zwane również diuretykami oszczędzającymi potas. Blokując receptor dla aldosteronu, zmniejszają efekty jego działania, przede wszystkim wzmożoną retencję sodu i wody oraz utratę potasu z moczem. Najczęściej stosowanym przedstawicielem tej grupy jest spironolakton.

  1. M. Chaszczewska-Markowska, M. Sagan, K. Bogunia-Kubik, Układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA) – fizjologia i molekularne mechanizmy funkcjonowania, „Postępy Hig Med Dosw” (online) 70, 2016.
  2. J. Jasiczek, A. Doroszko, Inhibitory konwertazy angiotensyny i sartany we współczesnej terapii – czy dowolność wyboru zawsze jest zasadna?, „Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce” 7(1), 2021.
  3. J. Kasprzak, Jak i czym blokować układ renina-angiotensyna-aldosteron, Termedia [online], https://www.termedia.pl/mz/Jak-i-czym-blokowac-uklad-renina-angiotensyna-aldosteron,40200.html [dostęp:] 16.08.2022.
  4. J. Kasprzak, Inhibitory konwertazy angiotensyny i sartany, Termedia [online], https://www.termedia.pl/nadcisnienietetnicze/Inhibitory-konwertazy-angiotensyny-i-sartany,41221.html [dostęp:] 16.08.2022.
  5. T. Pizoń, M. Rajzer, T. Kameczura, Rola układu renina–angiotensyna–aldosteron w etiologii i patogenezie nadciśnienia tętniczego oraz jego powikłań narządowych – co pozostało z koncepcji Laragha i Aldermana?,Arterial Hypertension” 15(6), 2011.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – objawy ospy wietrznej, przebieg choroby, powikłania, szczepionka

    Ospa wietrzna, nazywana potocznie wiatrówką, jest wysoce zakaźną chorobą o etiologii wirusowej. Wywoływana jest przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV), który jest identyczny z wirusem półpaśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Jak rozpoznać chorobę, ile trwa, jak ją leczyć i jakie mogą być powikłania ospy?

  • Rwa kulszowa (ischialgia). Przyczyny, objawy i leczenie.

    Rwa kulszowa jest schorzeniem zaliczanym do tzw. „zespołów korzeniowych”, jej przyczyną jest podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych lub nerwu korzeniowego. Głównym objawem ischialgii jest ból dolnej części pleców promieniujący od okolicy lędźwiowo–krzyżowej do pośladka, a także dalej wzdłuż kończyny dolnej, sięgając nawet do stopy. Leczenie  obejmuje łagodzenie objawów bólowych przy pomocy metod farmakologicznych oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. 

  • Marihuana medyczna – na czym polega leczenie konopiami?

    U schyłku okresu PRL, w 1985 roku, wprowadzono przepisy karne, które zakazały używania w Polsce marihuany. Kontrowersje wywoływał pogląd, że wykorzystanie tej substancji do celów medycznych stało się również niedostępne, a wręcz karalne. Dopiero po 32 latach (w 2017 roku) stworzono przepisy, które formalnie zezwoliły na legalne wprowadzanie marihuany do obrotu jako surowca farmaceutycznego, a także na zastosowanie jej w leczeniu i łagodzeniu objawów towarzyszących określonym chorobom. Co warto wiedzieć o marihuanie medycznej?

  • Owsiki – przyczyny, objawy i leczenie owsicy u dorosłych i dzieci

    Owsica to choroba pasożytnicza, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Dotyka głównie dzieci w wieku przedszkolnym, żlobkowym i szkolnym, natomiast wśród dorosłych największe ryzyko zachorowania występuje u osób przebywających i pracujących w domach opieki lub zakładach karnych oraz opiekujących się dziećmi. Leczenie polega na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych oraz przestrzeganiu zasad higieny osobistej. 

  • Silikony w kosmetykach – czy są bezpieczne?

    Silikony to składniki zaliczające się do tych niesłusznie uznawanych za niebezpieczne. Przybliżamy fakty i obalamy mity z nimi związane. Podpowiadamy: jakie właściwości mają silikony? W których kosmetykach znajdziemy silikony? Czy są bezpieczne? Dla kogo kosmetyki z silikonami są wskazane, a kto powinien od nich stronić?

  • Kolagen w proszku – czym jest i jak stosować?

    Kolagen w proszku jest jedną z postaci suplementów diety zawierających hydrolizowany kolagen. Peptydy kolagenowe naturalnie występują w organizmie człowieka – w skórze, kościach, ścięgnach i tkankach łącznych. Kolagen pozyskiwany jest najczęściej ze źródeł zwierzęcych: skóry, kości, tkanek krów, świń, ryb. W procesie hydrolizy kolagen jest rozkładany do mniejszych peptydów, które są łatwiej wchłaniane i przyswajane przez organizm. Kolagen w proszku stanowi suplement diety rekomendowany zazwyczaj w celu poprawy stanu skóry, włosów, paznokci, stawów i kości.

  • Nadmiar antyoksydantów wywołuje raka?

    Nowe badanie wykazało, że przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, aktywują mechanizm stymulujący wzrost nowych naczyń krwionośnych w guzach nowotworowych, pomagając im rosnąć i dawać przerzuty. Naukowcy twierdzą, że ich odkrycia podkreślają potencjalne ryzyko przyjmowania suplementów przeciwutleniających wtedy, gdy nie są one potrzebne.

  • Jeden zastrzyk zamiast chemioterapii – nowa metoda leczenia raka

    Pierwszymi pacjentami na świecie, którzy skorzystają z terapii onkologicznej w formie zastrzyku, będą Anglicy. Jest to alternatywa dla klasycznego wlewu wykorzystywanego w leczeniu nowotworów. Na czym polega ten rodzaj leczenia? Czy pacjenci w Polsce także będą mogli uczestniczyć w takiej terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij