Sód – właściwości i zastosowanie w lecznictwie. Niedobór i nadmiar sodu w organizmie
Ewa Pakuła

Sód – właściwości i zastosowanie w lecznictwie. Niedobór i nadmiar sodu w organizmie

Sól kuchenna była niegdyś cenniejsza niż złoto. Dziś dostępna jest dla każdego. Bez soli czyli chlorku sodowego nie ma życia. Sód jest bowiem najważniejszym kationem płynu pozakomórkowego organizmu ludzkiego.

Właściwości sodu

Sód, wraz z jonem chlorkowym, utrzymuje prawidłowe stężenie osmotyczne tego płynu i osocza. Odgrywa również podstawową rolę w regulacji gospodarki wodnej i kwasowo-zasadowej oraz wpływa na stan pobudliwości komórek nerwowych i kurczliwość mięśni.

Sód przyjmujemy wraz z pożywieniem. Głównymi źródłami tego pierwiastka oprócz soli kuchennej są: wołowina, wieprzowina, wędzone mięso, konserwy, ser, zielone oliwki, chleb żytni, chipsy ziemniaczane, słone paluszki, solone orzeszki, ketchup oraz kiszona kapusta i ogórki. W celu poprawy walorów smakowych do wielu potraw dodaje się sól kuchenną.

Sód w diecie

Jak wszystko w nadmiarze, zbyt duże spożycie chlorku sodowego jest niekorzystne dla zdrowia. A większość ludzi spożywa znacznie więcej soli niż potrzebuje. Nadmiar soli kuchennej w diecie może wpływać na zatrzymanie wody w organizmie i podwyższać w ten sposób ciśnienie tętnicze krwi. W efekcie może dojść do rozwoju nadciśnienia tętniczego lub nasilenia nadciśnienia już istniejącego. Spostrzeżenie to jest oparte na obserwacji, że w krajach o wysokim spożyciu soli kuchennej, nadciśnienie tętnicze występuje szczególnie często. Tymczasem można się odzwyczaić od słonego smaku w ciągu kilku tygodni.

Zgodnie z zaleceniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) dobowa podaż sodu u osób dorosłych nie powinna być większa niż 3 gramy. Aby spożywać mniej soli, wystarczy do potraw dodawać zamiast soli przypraw ziołowych, jak również ograniczyć ilość artykułów spożywczych wysoko przetworzonych i gotowych.

Powiązane produkty

Zawartość soli kuchennej w produktach spożywczych

Należy pamiętać, że surowe produkty spożywcze zawierają mało chlorku sodowego, natomiast jest jej dużo w konserwach i daniach gotowych. W poniższej tabeli przedstawione są ilości produktów surowych i przetworzonych zawierających mniej więcej po 100 mg sodu.

Ilość świeżego produktu zawierającego 100 mg sodu Ilość przetworzonego produktu zawierającego 100 mg sodu
1300 g świeżych pomidorów 25 g zupy pomidorowej z puszki
2500 g warzyw strączkowych suszonych 25 g zielonego groszku konserwowego z puszki
5000 g świeżych warzyw 35 g warzyw konserwowych
3100 g surowych ziemniaków  20 g chipsów
4700 g orzeszków ziemnych w łuskach  25 g orzeszków ziemnych solonych
135 g steku surowego 1 kęs bułki typu hamburger
160 g mięsa wieprzowego surowego 8 g salami
125 g świeżej ryby 4 g śledzia typu matjas
200 ml mleka 8 g sera brie

Sól zawierają także: woda morska, sole warzywne, sól czosnkowa, kostki rosołowe, ekstrakty sosów, musztarda, ketchup, maggi, majonez i sosy do przyprawiania potraw.

Pamiętaj: 1 łyżeczka soli kuchennej = 5 g NaCl = 2 g sodu

Przemiana sodu w organizmie zależy nie tylko od wielkości spożycia tego pierwiastka, ale również od wielu czynników hormonalnych i sprawnej czynności nerek. Nadmiar spożytego sodu wydalany jest prawie wyłącznie przez nerki.

Niedobór i nadmiar sodu w organizmie

Do obniżenia stężenia sodu we krwi może dojść m. in. w następstwie:

  • wymiotów,
  • biegunki,
  • ciężkich chorób przewodu pokarmowego (zapalenie trzustki, niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej),
  • oparzenia,
  • stosowania tiazydowych leków moczopędnych,
  • zaburzeń hormonalnych,
  • różnych chorób nerek,
  • niewydolności krążenia,
  • marskości wątroby.Gdy stężenie sodu w osoczu spada poniżej 136 mEq/l, to rozpoznaje się wówczas hiponatremię. Objawy jej mogą być różnorodne: nadwrażliwość nerwowa, drgawki, częściowy lub całkowity bezruch. W rzadkich przypadkach może wystąpić spiączka prowadząca do śmierci. Leczenie uzależnione jest od przyczyny i stopnia nasilenia niedoboru sodu.

Do wzrostu stężenia sodu we krwi może dojść m. in. w przebiegu.:

  • gorączki i nadmiernych potów,
  • biegunki,
  • wymiotów,
  • oparzeń,
  • stosowania pętlowych leków moczopędnych,
  • chorób miąższu nerek,
  • zaburzeń hormonalnych,
  • braku dostępu do wody.

Gdy stężenie sodu w osoczu wzrasta powyżej 145 mEq/l jest to tzw. hipernatremia. Dochodzi do niej wówczas gdy straty wody związane z procesami chorobowymi nie są dostatecznie wyrównywane. Jest to bardzo groźne zaburzenie, obarczone 40-60 % śmiertelnością. Często sama choroba uniemożliwia po prostu picie płynów. Głównym objawem hipernatremii jest uczucie pragnienia, a także: zmniejszenie wydzielania śliny oraz łez, osłabienie, spadek ciśnienia krwi i przyspieszenie akcji serca. Inne objawy są następstwem odwodnienia komórek mózgowych np. drżenia mięśni, bóle i zawroty głowy, drgawki, śpiączka. Leczenie ma na celu uzupełnienie niedoborów wody doustnie lub dożylnie.

Zastosowanie sodu w medycynie

Choć najczęściej chlorek sodowy kojarzy się nam z solniczką, to jednak najważniejsze zastosowanie znalazł w lecznictwie. Najczęściej jako 0,9% roztwór chlorku sodowego zwany inaczej solą fizjologiczną lub roztworem fizjologicznym soli. Roztwór chlorku sodowego o takim stężeniu podawany dożylnie działa nawadniająco i słabo moczopędnie. Stosuje się go w celu uzupełniania niedoborów płynów ustrojowych np. po zabiegach chirurgicznych i w stanach odwodnienia w wyniku obfitych wymiotów, biegunki, wstrząsu pourazowego lub oparzeń. Jałowy roztwór fizjologiczny soli zalecany jest przez okulistów do przemywania i przepłukiwania oczu.

Chlorek sodowy występuje w różnych gotowych preparatach farmaceutycznych. Są to:

  1. Preparaty chlorku sodowego do nosa w postaci 0,65 % kropli lub 0,9 % żelu, które przywracają właściwą wilgotność wysuszonej błonie śluzowej nosa, poprawiają drożność przewodów nosowych, upłynniają gęstą wydzielinę i ułatwiają usunięcie jej z nosa i zatok.
  2. Doustne preparaty uzupełniające niedobory wodno-elektrolitowe powstające w wyniku wymiotów lub biegunki (elektrolity). Są to tabletki lub saszetki z proszkiem zawierającym określone ilości chlorku sodowego, chlorku potasowego, wodorowęglanu sodowego i glukozy, które rozpuszcza się przez użyciem w wodzie. Taki roztwór można podawać niemowlętom, dzieciom i osobom dorosłym. Należy pić go małymi porcjami, ale często.
  3. Gotowe płyny z solą fizjologiczną lub płyny wieloelektrolitowe do podawania dożylnego.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Witamina B6 (pirydoksyna) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Witamina B6 jest związkiem, który wzmaga przyswajalność magnezu w organizmie. Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, reguluje pracę układu nerwowego, a jej optymalny poziom wpływa na pozytywny nastrój. Pirydoksyna przyczynia się także do powstawania przeciwciał chroniących organizm przed infekcjami. Witamina B6 jest składnikiem zarówno produktów zwierzęcych, jak i roślinnych. Który suplement z wit. B6 wybrać, jaka jest jej optymalna dawka dobowa i jakie są skutki zaburzeń jej ilości w organizmie? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Szczepionka na grypę 2024/2025 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    Grypa to bardzo zakaźna choroba wirusowa. Przyjmuje się, że jedna chora osoba zaraża cztery kolejne. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi. WHO szacuje, że każdego roku na grypę choruje 10% dorosłej populacji i nawet 30% dzieci. Czym się szczepić na grypę w sezonie 2024/2025?

  • Przeciwdziałanie samobójstwom – gdzie szukać pomocy?

    Samobójstwa stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, w tym także w Polsce. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku życie odbiera sobie około 700 tysięcy osób, co oznacza, że co 40 sekund ktoś umiera w wyniku samobójstwa.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.