Zespół nerczycowy – czym jest? Jakie daje objawy?

Zespół nerczycowy (inaczej zespół nefrotyczny, z łac. syndroma nephroticum) to szereg zaburzeń klinicznych i odchyleń w badaniach laboratoryjnych, będących wynikiem nadmiernej utraty białek z moczem (białkomocz). Rozwija się najczęściej jako powikłanie chorób nerek.

Jak rozpoznać zespół nerczycowy? Zespół nerczycowy – objawy

Pierwszym wzbudzającym niepokój objawem zespołu nerczycowego są obrzęki. Pojawiają się głównie wokół oczu (krótko po przebudzeniu) oraz na podudziach (w porze wieczornej, nasilające się w pozycji stojącej). Początkowo mają charakter przemijający, po kilku dniach jednak narastają i prowadzą do zwiększenia masy ciała nawet o kilka kilogramów.

W badaniach laboratoryjnych u pacjentów z zespołem nerczycowym obserwuje się następujące nieprawidłowości:

• białkomocz (utrata wraz z moczem ponad 3,5 g, a w ciężkich przypadkach nawet kilkunastu gramów białka na dobę);
• obniżone stężenie białek we krwi (na skutek ich utraty z moczem);
• podwyższone stężenie lipidów we krwi (hiperlipidemia), przede wszystkim cholesterolu.

Objawem wskazującym na zespół nerczycowy może być również pienienie się moczu, bladość oraz wzmożone pragnienie. U chorych może również dojść do rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz przesięków do jam ciała: jamy brzusznej, czemu towarzyszy ból brzucha, oraz jamy opłucnej, co może powodować duszność.

Czy zespół nerczycowy jest groźny?

Zespół nerczycowy bezwzględnie wymaga interwencji lekarskiej. Nieleczony może zagrażać zdrowiu i życiu pacjenta. Najgroźniejszymi powikłaniami zespołu nerczycowego są obrzęki mózgu i płuc, a także zakrzepica. Rozwija się w wyniku zaburzeń w gospodarce białek uczestniczących w procesie krzepnięcia krwi. Pacjenci z zespołem nerczycowym są również bardziej podatni na infekcje i przeziębienia – z moczem tracone są immunoglobuliny, biorące udział w procesach odpornościowych.

Co powoduje zespół nerczycowy?

Bezpośrednią przyczyną zespołu nerczycowego jest uszkodzenie kłębuszków nerkowych, przez co stają się przepuszczalne dla cząsteczek białka. U pacjentów dorosłych czynniki powodujące zespół nerczycowy są zróżnicowane. W ok. 70% przypadków jest to pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerek, a w 30% przypadków inna choroba przewlekła, której powikłaniem jest uszkodzenie nerek (np. cukrzyca typu 2, toczeń układowy, amyloidoza czy układowe zapalenie naczyń). Mówimy wtedy o wtórnym zespole nerczycowym.

Warto wspomnieć o chorobie o podłożu genetycznym. Jest to tzw. wrodzony zespół nerczycowy typu fińskiego. Na skutek mutacji w organizmie nie powstaje nefryna – białko odpowiedzialne za prawidłowy przebieg filtracji kłębuszkowej.

Czy można wyleczyć zespół nerczycowy?

Najważniejszym etapem leczenia jest ustalenie choroby uszkadzającej kłębuszki nerkowe oraz wprowadzenie leczenia przyczynowego. Zarówno w pierwotnych, jak i wielu wtórnych zespołach nerczycowych stosuje się leki immunosupresyjne. Pacjentom podawany jest prednizon lub, w przypadku oporności, metyloprednizolon. W leczeniu zespołu nerczycowego stosuje się również leki alkilujące (cyklofosfamid, chlorambucyl), a jeśli nie przynoszą one oczekiwanych rezultatów, do terapii włączana jest cyklosporyna A. Ze względu na toksyczność określana jest jako lek ostatniej szansy.

Obrzęki łagodzi się, włączając do leczenia leki moczopędne, przede wszystkim furosemid. Należy dążyć do ustalenia dawki, umożliwiając zmniejszenie masy ciała o 1 kg na dobę. Niekiedy stosuje się również inhibitory konwertazy angiotensyny oraz blokery receptora angiotensynowego, które wykazują działanie nefroprotekcyjne i zmniejszają białkomocz.

Jaka dieta przy zespole nerczycowym? Jakie zioła na zespół nerczycowy?

Aby leczenie zespołu nerczycowego było skuteczne, należy uzupełnić je o prawidłową dietę. W postępowaniu żywieniowym konieczne jest ograniczenie spożycia soli do mniej niż 6 g na dobę. Posiłki powinny być wysokobiałkowe, aby rekompensować utratę białek wraz z moczem, oraz niskocholesterolowe w celu przeciwdziałania hipercholesterolemii. Do codziennego jadłospisu pacjenta z zespołem nerczycowym warto włączyć wielonienasycone kwasy tłuszczowe działające przeciwzapalnie oraz dążyć do wyeliminowania kawy i alkoholu. W procesie pielęgnowania chorego z zespołem nerczycowym, szczególnie dzieci, ważna jest nie tylko sama dieta, ale również regularna kontrola masy ciała.

W leczeniu wspomagającym zespołu nerczycowego wykorzystuje się również zioła. Dobre efekty u pacjentów z zespołem nerczycowym obserwowano po stosowaniu traganka błoniastego (Astragalus membranaceus). Stosowanie 80 g ekstraktu z traganka dziennie prowadziło do znaczącego ograniczenia białkomoczu. Pozytywne efekty obserwowano nawet u pacjentów opornych na standardowe metody leczenia. Traganek często kojarzony jest z inną rośliną leczniczą – Stephania tetrandra. W badaniu klinicznym, w którym udział wzięło blisko 600 pacjentów z kłębuszkowym zapaleniem nerek, wykazano synergizm działania między połączeniem tych ziół a inhibitorem konwertazy angiotensyny w zakresie ograniczenia białkomoczu i działania nefroprotekcyjnego.

Rokowania w przebiegu zespołu nerczycowego zarówno u dorosłych, jak i dzieci zależne są od przyczyny choroby. Całkowite wyleczenie jest możliwe, jeśli pierwotna choroba nerek zostanie wyleczona. W przypadku chorób ogólnoustrojowych, których powikłaniem jest uszkodzenie kłębuszków nerkowych, można uzyskać co najwyżej poprawę.