Rzekoma niedoczynność przytarczyc – przyczyny, objawy i leczenie

1. Jaki jest przebieg choroby i jak się objawia rzekoma niedoczynność przytarczyc?
2. Jakie są przyczyny pseudohypoparatyroidyzmu?
3. Jak przebiega diagnostyka rzekomej niedoczynności przytarczyc i czy istnieje leczenie tej choroby?

Pseudohypoparatyroidyzm ma dobre rokowania, jednak bez odpowiedniego leczenia może stać się ciężkim zaburzeniem, ponieważ parathormon wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Całkowite wyleczenie przyczyny nie jest możliwe, ale dobra suplementacja składników niweluje niedobory i pacjent może żyć normalnie.

Jaki jest przebieg choroby i jak się objawia rzekoma niedoczynność przytarczyc?

Przebieg kliniczny pseudohypoparatyroidyzmu zależy od stopnia oporności komórek oraz od ilości wydzielanego parathormonu. Jest on produkowany przez przytarczyce, czyli niewielkie gruczoły dokrewne znajdujące się przy płatach tarczycy. Hormon ten wpływa na obrót wapnia w organizmie człowieka, a także kontroluje poziomy fosforanów i witaminy D, które potrzebne są do prawidłowej budowy kości oraz uczestniczą w mechanizmie kurczenia się mięśni.

W przypadku niedoboru jonów wapnia rozwija się stan hipokalcemii, który objawia się m.in depresją, tężyczką, podatnością na złamania kości, zaburzeniami rytmu serca, złą kondycją włosów i paznokci. Brak reakcji na parathormon powoduje także hiperfosfatemię, która długo pozostaje bezobjawowa, ale przy wysokich wartościach może manifestować się bólami kostnymi lub świądem skóry.

Rzekoma niedoczynność przytarczyc w literaturze medycznej określana jest także jako zespół Albrighta. Schorzenie to dziedziczy się autosomalnie dominująco (wystarczy dostać od rodzica tylko jeden wadliwy gen, aby zachorować) i najczęściej diagnozowane jest u małych dzieci z powodu charakterystycznego wyglądu dziecka – niski wzrost, krępa budowa ciała, zaburzenia w układzie kostnym – oraz współistniejących problemów ginekologicznych u matek jeszcze w trakcie ciąży (z powodu rozpoczynających się odchyleń w poziomach wapnia i fosforu). Pseudohypoparatyroidyzm z racji szerokiego spektrum objawów i prezentacji klinicznych dzieli się na kilka typów:

• typ Ia (pełnoobjawowa osteodystrofia Albrighta) – występuje typowy wygląd, czyli niski wzrost, krótka szyja, okrągła twarz oraz skrócone kości śródręcza (głównie 4 i 5.), ponadto upośledzenie umysłowe oraz hipokalcemia; dodatkowo stwierdza się oporność receptorów dla TSH, glukagonu i gonadotropin;
• typ Ib – wygląd i budowa ciała są prawidłowe, typowe jest nadmiernie wysokie stężenie parathormonu, hiperkalcemia i zmniejszone wydzielanie fosforanów z moczem;
• typ Ic – morfologicznie podobny do typu Ia, dodatkowo występują zaburzenia wydzielania gruczołów endokrynnych;
• typ II – odpowiedź receptorów dla TSH, glukagonu i gonadotropin jest prawidłowa; występują niskie stężenia witaminy D, obserwuje się także współistnienie dystrofii miotonicznej.

Jakie są przyczyny pseudohypoparatyroidyzmu?

Główne zaburzenie polega na mutacji genu receptora dla parathormonu, która dodatkowo uszkadza ten receptor i w efekcie prowadzi do jego dysfunkcji. Przyczyny pseudohypoparatyroidyzmu są związane z defektem genu GNAS, który koduje białko Gsα znajdujące się na receptorze dla parathormonu. W zależności od tego, czy gen GNAS1 dotyczy allelu matczynego lub ojcowskiego, rozwija się odmienny typ rzekomej niedoczynności przytarczyc. W przypadku mutacji uszkadzających allel matczyny rozwija się pełnoobjawowy pseudohypoparatyroidyzm typu Ia, natomiast mutacje w allelu ojcowskim powodują rozwój symptomów kostnych.

Jak przebiega diagnostyka rzekomej niedoczynności przytarczyc i czy istnieje leczenie tej choroby?

Diagnostyka rzekomej niedoczynności przytarczyc opiera się głównie na badaniach laboratoryjnych. Sprawdzany jest poziom wapnia, który w przypadku choroby jest obniżony (mniej niż 2,25 mmol/l), i fosforu, który jest zawyżony i wynosi ponad 1,4 mmol/l. Inną stosowaną metodą jest oznaczanie wydalania wapnia w moczu. Przydatne są również pomiary stężeń hormonów tarczycowych, płciowych oraz kalcytoniny, która jest odpowiedzialna za gospodarkę wapniową organizmu. Badanie genetyczne stanowi ostateczne potwierdzenie rozpoznania choroby.

Leczeniem pseudohypoparatyroidyzmu zajmują się głównie endokrynolodzy i polega ono na suplementacji witaminy D, wapnia (doustnie albo dożylnie w zależności od ciężkości stanu pacjenta), suplementacji hormonalnej (głównie estrogen lub hormon wzrostu w przypadku niskorosłości) oraz stosowaniu diety ubogofosforanowej. Pacjenci mogą też wymagać przewlekłego leczenia parathormonem lub preparatami magnezu.