Tężyczka – objawy, przyczyny, leczenie
Paulina Brożek

Tężyczka – objawy, przyczyny, leczenie

Tężyczka jest zespołem objawów będących wynikiem nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Charakterystyczne objawy tężyczkowe obejmują skurcze i drżenia poszczególnych grup mięśniowych z towarzyszącymi objawami sensorycznymi. Za wystąpienie objawów odpowiedzialne są zaburzenia elektrolitowe, najczęściej związane z niedoborem wapnia i magnezu. Choć w większości przypadków tężyczka ma łagodny przebieg, niekiedy może dojść do skurczu krtani, co może stanowić zagrożenie dla życia.

Tężyczka – co to za choroba?

Tężyczka (ang. tetany, łac. tetania) dotyka ludzi głównie młodych, aktywnych zawodowo, bez związku z płcią. Objawia się niekontrolowanymi, symetrycznymi, bolesnymi skurczami mięśni z towarzyszącymi parestezjami (uczucie mrowienia), o różnym czasie trwania. Zwiększona szybkość przekazywania sygnałów między nerwami a mięśniami związana najczęściej z zaburzeniami elektrolitycznymi lub zasadowicą jest przyczyną tężyczki.

Pierwiastkiem wpływającym w dużym stopniu na pobudliwość nerwowo-mięśniową jest wapń. Najczęstszą przyczyną tężyczki jest obniżenie stężenia wapnia zjonizowanego <1,0 mmol/l. Zmniejszeniu stężenia wapnia we krwi (hipokalcemii) często towarzyszy spadek stężenia magnezu (hipomagnezemii) i potasu (hipokaliemii), co predysponuje do wystąpienia tężyczki.

Czytaj więcej: Normy wapnia we krwi.

Gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie reguluje hormon wydzielany przez przytarczyce – parathormon (PTH). Fizjologicznie, kiedy stężenie wapnia w organizmie obniża się, parathormon uwalnia jego zapasy zgromadzone w kościach, zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego oraz zwrotne wchłanianie wapnia przez nerki. W przypadku niedoczynności przytarczyc spowodowanej np. stanem zapalnym dochodzi do zahamowania syntezy parathormonu, czego następstwem jest zmniejszenie stężenia wapnia we krwi i tym samym: pojawienie się objawów tężyczkowych.

Tężyczka jawna i utajona – przyczyny i objawy

Możemy wyróżnić dwa rodzaje tężyczki: jawną (tężyczka hipokalcemiczna) i utajoną (tężyczka normokalcemiczna).

Tężyczka jawna manifestuje się drętwieniem i parestezjami w zakresie ust, języka, dłoni i stóp oraz napadowymi skurczami mięśni twarzy, rąk i stóp. Objawom tym mogą towarzyszyć stany przedomdleniowe lub omdlenia. Wśród najczęstszych przyczyn prowadzących do wystąpienia tężyczki jawnej wymienia się:

  • chirurgiczne uszkodzenie przytarczyc w trakcie operacji tarczycy ( tężyczka pojawia się w drugiej lub trzeciej dobie po operacji),
  • zniszczenie gruczołów przytarczycznych w wyniku radioterapii bądź leczenia jodem promieniotwórczym,
  • schorzenia wywołujące niedobór wapnia (hipoalbuminemia w przebiegu niewydolności nerek, zaburzenia wchłaniania jelitowego, niedobór witaminy D, ostre zapalenie trzustki),
  • niewrażliwość narządów docelowych na parathormon (rzekoma niedoczynność przytarczyc),
  • stany przebiegające z wyniszczeniem (alkoholizm, choroba nowotworowa),
  • niewystarczająca podaż wapnia w diecie,
  • stosowane leki (leki moczopędne, inhibitory pompy protonowej, leki przeciwpadaczkowe).
Jak wygląda atak tężyczki? Napad tężyczkowy charakteryzuje się drętwieniem i symetrycznymi kurczami mięśni rąk (tzw. ręka położnika – zgięcie wszystkich stawów 4 i 5 palca z jednoczesnym wyprostem kciuka, palca wskazującego i środkowego), następnie przedramion i ramion, twarzy (skurcz powiek, usta karpia – skurcz mięśni wokół ust), klatki piersiowej i kończyn dolnych (ustawienie końsko-szpotawe). U części chorych skurcze mięśni mogą przypominać atak padaczki. Współwystępująca często hiperwentylacja (zbyt szybki i głęboki oddech) dodatkowo nasila objawy, zaburzając równowagę kwasowo-zasadową.

Tężyczka utajona (normokalcemiczna, zwana spazmofilią) ma łagodniejszy przebieg. Objawy nie są charakterystyczne i mogą mieć związek z niedoborem magnezu i potasu. Ten rodzaj tężyczki dotyczy głównie młodych kobiet, współistnieje często z zaburzeniami lękowymi, lękiem napadowym (tężyczka nerwicowa). Spazmofilię rozpoznaje się zazwyczaj przypadkowo u osób zgłaszających skargi na różne nietypowe dolegliwości.

Symptomami sugerującymi tężyczkę utajoną są:

  • objaw Trousseau (charakterystyczne zaciśnięcie dłoni: tzw. ręka położnika – po uciśnięciu ramienia przez 3 minuty mankietem do mierzenia ciśnienia tętniczego),
  • objaw Chwostka (skurcz mięśni twarzy wywołany uderzeniem młoteczka neurologicznego w nerw twarzowy, ok. 2 cm do przodu od płatka ucha, poniżej wyrostka jarzmowego),
  • możliwość wywołania napadu tężyczkowego przez hiperwentylację.
Niekiedy występują tzw. równoważniki tężyczki obejmujące: skurcz mięśni krtani, skurcz oskrzeli (napad astmy), skurcz naczyń wieńcowych (dławica piersiowa), skurcz powiek, światłowstręt, podwójne widzenie, napad migreny, chwilowa utrata świadomości.

Polecane dla Ciebie

Tężyczka – diagnostyka

Istotnym elementem w diagnostyce tężyczki jest szczegółowo zebrany wywiad lekarski. Wskazane jest wykonanie badań biochemicznych krwi z oznaczeniem stężenia wapnia całkowitego, magnezu, parathormonu.

Ponieważ niedobór witaminy D upośledza wchłanianie wapnia, pomocne bywa oznaczenie jej metabolitu 25(OH)D (25-hydroksy witaminy D) w surowicy.

W zapisie EKG obserwowane jest wydłużenie odcinka QT i ST. Najczulszym testem potwierdzającym rozpoznanie tężyczki jest elektromiografia (EMG), tzw. próby tężyczkowe, które oceniają potencjały elektryczne w mięśniach oraz nerwach. Badanie obejmuje dwie próby: hiperwentylacyjną i ischemiczną. Na ramię pacjenta zakładana jest na 10 minut opaska uciskowa, generująca niedokrwienie kończyny. Po upływie wyznaczonego czasu pacjent wykonuje serię szybkich i głębokich oddechów przez 2 minuty. Zarówno wywołane niedokrwienie, jak i hiperwentylacja sprawiają, że w przypadku tężyczki w zapisie EMG uwidaczniają się charakterystyczne zmiany. Warto wykonać dodatkowe badania w celu wykluczenia innych chorób przypominających napad tężyczki np. EEG (różnicowanie objawów tężyczki z padaczką), EKG (wykluczenie kardiologicznych przyczyn zgłaszanych dolegliwości).

Leczenie tężyczki

Podstawą terapii jest rozpoznanie i odpowiednie leczenie choroby podstawowej będącej przyczyną hipokalcemii. Celem jest zwiększenie stężenia wapnia w surowicy krwi i jego utrzymanie na stałym poziomie.

W przypadku współistniejących niedoborów magnezu i potasu stosuje się suplementację odpowiednimi preparatami. Optymalne stężenie witaminy D to 30–50 ng/ml. Z uwagi na duże niedobory w populacji szczególnie w okresie jesienno-zimowym wymaga przyjmowania preparatów witaminowych z witaminą D.

Zmniejszenie dokuczliwych objawów tężyczki zauważalne jest zwykle po kilku tygodniach leczenia. U chorych, u których nie stwierdza się poprawy pomocna może okazać się konsultacja z psychologiem lub psychiatrą.

Wyleczenie tężyczki uzależnione jest od przyczyny jej wystąpienia. W przypadku hipokalcemii spowodowanej stosowaniem leków moczopędnych możliwe jest jej całkowite ustąpienie po modyfikacji leczenia. Także u większości pacjentów z niedoczynnością przytarczyc możliwe jest normalne funkcjonowanie pod warunkiem przestrzegania zaleceń lekarskich i stosowania odpowiedniej diety. Dieta dla osób z tężyczką powinna zawierać produkty bogate w wapń, zapewniające odpowiednią podaż tego pierwiastka organizmowi.

Należy unikać produktów o wysokim stopniu przetworzenia, napojów typu cola, wędliny, gdyż zawarte w nich fosforany wiążą wapń, zmniejszając tym samym jego biodostępność.

Niebezpiecznym stanem w przypadku napadu tężyczki jest możliwość wystąpienia skurczu mięśni krtani, co skutkuje zaburzeniami oddychania. Jest to stan mogący zagrażać życiu chorego. Wskazane jest wezwanie pogotowia lub pilne zgłoszenie się do szpitala. Innymi objawami towarzyszącymi tężyczce, a wymagającymi pilnej interwencji lekarskiej, są: zaburzenia świadomości, drgawki, niedowłady, silny ból głowy, utrata pamięci, zaburzenia mowy.

  1. Choroby wewnętrzne, pod redakcją prof.dr.hab. Andrzeja Szczeklika, Wydawnictwo MP, Kraków 2005.
  2. K. Popławska, K. Rychlik, K. Omidi, A. Będzichowska, A. Wawrzyniak, B. Kalicki, Tetany as the cause underlying the loss of consciousness, Pediatria i Medycyna Rodzinna, nr 14 (2) 2018.
  3. D. K. O’Donovan, The diagnosis of chronic latent tetany in adults, „Irish Journal of Medical Science”, nr 20 (5) 1945.
  4. J. W. Guzek, Patofizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2002.
  5. A. Gryglas, R. Dudkowiak, R. Śmigiel, Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze – etiologia, objawy chorobowe i leczenie, „Prace Poglądowe”, nr 72 2015.
  6. A. Williams, D. Liddle, V. Abraham, Tetany: A diagnostic dilemma, „Journal of Anaesthesiology Clinical Pharmacology”, nr 27 2011.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Znieczulenie ogólne a miejscowe – różnice

    Jeszcze sto lat temu pacjenci byli poddawani wszystkim operacjom bez żadnego rodzaju znieczulenia i w złych warunkach sanitarnych. Nic więc dziwnego, że większość z nich nie przeżywała spotkania z chirurgiem. Na szczęście dzisiaj komfort pacjenta jest znacznie wyższy, a podczas drobnych zabiegów, jak i poważniejszych operacji można skorzystać ze znieczulenia – ogólnego i miejscowego. Czym się różnią i jak działają?

  • Egzema – przyczyny i objawy. Leczenie egzemy na dłoniach i twarzy. Które preparaty wybrać, a których unikać?

    Egzema, inaczej wyprysk lub atopowy wyprysk skóry, to niezakaźna choroba, którą nie można się zarazić od drugiej osoby poprzez kontakt bezpośredni lub korzystanie z tych samych kosmetyków czy ręczników i pościeli. Leczenie egzemy jest niezwykle uporczywe, ponieważ zazwyczaj ciężko jest wytypować czynnik wywołujący bolesne, swędzące, pękające i suche plamy na skórze dłoni i twarzy (czasem występujące na całym ciele). Leczenie egzemy z użyciem najlepszych dermokosmetyków i pod opieką najlepszego dermatologa lub alergologa może być nieskuteczne, jeśli pacjent będzie miał stały kontakt z czynnikiem drażniącym.

  • Mocznica – objawy, przyczyny, leczenie

    Mocznica to krańcowe stadium niewydolności nerek cechujące się dużymi stężeniami mocznika i kreatyniny we krwi, niewyrównaną kwasicą nieoddechową oraz powikłaniami przewlekłej choroby nerek (PChN). PChN jest bardzo częstym schorzeniem internistycznym, w którym dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerek, a co za tym idzie – spadku ich wydolności.

  • Choroba popromienna – jak ją leczyć?

    Katastrofa w Czarnobylu uświadomiła nam, jak tragiczne w skutkach może być działanie promieniowania jonizującego. W ostatnim czasie, ze względu na trwającą wojnę na Ukrainie, temat zagrożenia promieniotwórczego powrócił. Czym zatem jest choroba popromienna? Kto jest na nią narażony i czy można się przed nią uchronić?

  • Skurczowe, czynnościowe bóle brzucha – przyczyny, objawy, leczenie

    Dolegliwości związanych z nadmiernym napięciem mięśni gładkich w obrębie narządów w jamie brzusznej, potocznie nazywanych skurczami, uciskiem czy kolką, może doświadczyć każdy z nas. I każdy może odczuwać taki ból nieco inaczej. Pewne jest, że dla poprawy komfortu i własnego zdrowia warto działać, aby sobie z nim poradzić.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Nocna napadowa hemoglobinuria – co to za choroba? Objawy, leczenie

    Nocna napadowa hemoglobinuria (NNH) zaliczana jest do rzadkich chorób. Diagnozę NNH słyszy od 1 do 2 osób na milion rocznie. Schorzenie rozwija się najczęściej między 25. a 45. rokiem życia. Niestety rokowanie nie jest korzystne, a główną przyczyną zgonów jest zakrzepica. Jakie są jej objawy? Jak wygląda leczenie?

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij