fT4 – normy, za wysokie, za niskie. Jak interpretować wyniki badania?
Barbara Sitek

fT4 – normy, za wysokie, za niskie. Jak interpretować wyniki badania?

Badanie poziomu FT4 (tyroksyny) jest oznaczeniem hormonalnym, które pozwala ocenić, czy tarczyca działa prawidłowo. Aby właściwie zinterpretować wyniki FT4, należy dokonać porównania jego wartości z FT3 – trójjodotyroniną i TSH – hormon tyreotropowy. Tyroksyna jest jednym z tzw. hormonów aktywności życiowej, ponieważ dociera do każdej komórki ciała, przez co wpływa na szereg procesów fizjologicznych determinujących stan zdrowia. Czy do badania FT4 trzeba być na czczo i które niepokojące objawy wynikające z zaburzeń pracy tarczycy powinny zostać poddane ocenie, poprzez badanie poziomu tyroksyny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Choroby tarczycy dotykają średnio co piątego Polaka, odbijając się niekorzystnie na funkcjonowaniu całego organizmu. Regularne monitorowanie poziomu hormonów tarczycy, powinno wchodzić w pakiet podstawowych badań profilaktycznych wykonywanych minimum raz do roku przez każdą dorosłą osobę, niezależnie od płci. Podczas badania FT4 oznaczany jest poziom wolnej frakcji tyroksyny, czyli jednego z dwóch najważniejszych hormonów produkowanych przez komórki tarczycy. Test ten warto wykonywać wraz z oznaczeniem poziomu dwóch innych parametrów, dokładnie TSH i FT3, ponieważ dopiero porównanie ich wzajemnych stosunków ilościowych pozwala na rozpoznanie niedoczynności i nadczynności tarczycy lub na wykluczenie tych zaburzeń.  

Co to jest FT4?

FT4 jest to wolna frakcja najważniejszego hormonu produkowanego przez tarczycę, czyli tyroksyny. Jej stężenie jest bezpośrednio powiązane ze stężeniem TSH  (hormonu tyreotropowego), uwalnianego przez przysadkę mózgową, który stymuluje tarczycę do wydzielania tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Hormony tarczycy pełnią bardzo wiele funkcji w organizmie człowieka. Związki te mają zdolność wnikania do wszystkich komórek ciała i regulowania ich metabolizmu. Choroby tarczycy prowadząc do nieprawidłowego stężenia FT3 i FT4, są przyczyną rozregulowania gospodarki hormonalnej oraz metabolizmu komórek, co prowadzi do nieprawidłowej pracy wielu układów, m.in. rozrodczego, nerwowego i pokarmowego.

Tyroksyna wpływa między innymi na prawidłowy przebieg przemiany materii, w tym na emulgację lipidów, czyli rozbiciu dużych cząsteczek tłuszczów oraz przyswajanie glukozy w przewodzie pokarmowym. Ponadto warunkuje prawidłowy rozwój układu nerwowego układu kostnego i mięśniowego, wpływa na funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej, stymuluje procesy utleniania w tkankach, reguluje laktację oraz działanie gruczołów płciowych.  Prawie cała pula (ok. 99%) tyroksyny jest związana z białkami osocza krwi i pozostaje nieaktywna. Pełni ona funkcję prohormonu, który w tkankach obwodowych ulega przekształceniu w trójjodotyroninę (T3), czyli drugi z hormonów tarczycy. Wolna frakcja tyroksyny, określana skrótem FT4, stanowi jedynie 1% z całej puli hormonu i to właśnie ona odpowiada za regulowanie metabolizmu.

Jakie są wskazania do badania FT4?

Badanie poziomu FT4 z jednoczesnym oznaczeniem stężenia TSH wykonuje się najczęściej u pacjentów zgłaszających objawy sugerujące niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Objawy wynikające z chorej tarczycy są zazwyczaj nieswoiste. Do najczęstszych objawów niedoczynności zalicza się męczliwość, senność, przewlekłe uczucie zimna (nawet w upalne dni), zaparcia, problemy z koncentracją, obrzęki szyi, problemy z regularnym rytmem menstruacyjnym, zatrzymywanie wody, obniżone libido, przybieranie na wadze. Z kolei objawy nadczynności to przede wszystkim szybka niezamierzona utrata wagi, pobudliwość, zwiększona potliwość i problemy z tolerancją wysokich temperatur, zaburzenia rytmu pracy serca, biegunki, zaburzenia cyklu miesiączkowego. 

Oznaczenie poziomu FT4 zalecane jest także osobom, u których stwierdzono „wole tarczycowe”, czyli powiększenie gruczołu tarczowego (zwłaszcza gdy stężenie TSH też znajduje się poza zakresem normy), ponadto pacjentom z chorobami autoimmunologicznymi (np. choroba Hashimoto), rakiem tarczycy, a także kobietom, które mają problem z zajściem w ciążę. Monitorowanie stężenia tyroksyny jest również wykorzystywane do oceny skuteczności terapii u pacjentów przyjmujących preparaty hamujące nadaktywność tarczycy.

Zależność między FT3 a FT4. Czy internetowe kalkulatory konwersji FT4 są wiarygodnym narzędziem oceny?

Do prawidłowego działania tarczycy niezbędne jest przekształcenie tyroksyny (FT4) w aktywną trójjodotyroninę (FT3). Proces ten nazywany jest konwersją i ma miejsce głównie w wątrobie i jelitach.

Porównanie stosunku stężeń FT3 i FT4 pozwala sprawdzić, czy konwersja hormonów przebiega prawidłowo i wykryć pierwsze symptomy zaburzeń pracy tarczycy. Jest to możliwe nawet w momencie, gdy wyniki badań poszczególnych parametrów mieszczą się jeszcze w zakresach referencyjnych. Choć w internecie łatwo znaleźć gotowe kalkulatory do obliczenia stosunku FT3 i FT4, warto jednak zachować ostrożność przy samodzielnym interpretowaniu uzyskanych w ten sposób wyników. Stężenia wolnych frakcji T3 i T4 mogą zmieniać się np. pod wpływem stresu lub obecności innych schorzeń, takich jak anemia czy niedobory cynku lub jodu. Analizę wyników warto powierzyć lekarzowi endokrynologowi, dermatologowi czy ginekologowi, który weźmie pod uwagę zarówno cały panel badań tarczycowych oraz innych biochemicznych, jak i historię leczenia pacjenta.

Powiązane produkty

FT4 – przebieg badania, cena/refundacja

Oznaczenie poziomu wolnej tyroksyny wykonuje się w próbce krwi, pobranej zazwyczaj z żyły łokciowej. Do badania warto zgłosić się rano i chociaż nie jest konieczne oddanie krwi, będąc na czczo, tak zaleca się unikanie picia kawy i herbaty, a także palenia papierosów przed badaniem. Produkty te mogą mieć niekorzystny wpływ na uzyskiwane wyniki. Warto również poinformować lekarza lub personel laboratorium o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich, np. heparyna, czy witamina B7 (biotyna), mogą wpłynąć na wyniki analizy hormonów, której ocena jest wówczas niewiarygodna. Skierowanie na badanie FT4 może wystawić zarówno specjalista (endokrynolog, dermatolog, ginekolog), jak i lekarz rodzinny z POZ. Badanie, które zostało zlecone, podlega refundacji przez NFZ. Koszt oznaczenia poziomu FT4 w ramach prywatnej inicjatywy nie powinien przekroczyć 20 zł.

FT4 – jak interpretować wyniki badania? Normy FT4 dla kobiet i mężczyzn

Prawidłowy poziom wolnej frakcji tyroksyny powinien mieścić się w przedziale od 10 do 35 pmol/l (od 8 do 28 ng/l).

Podwyższone stężenie FT4 może wskazywać na nadczynność tarczycy, w tym nadczynność indukowaną jodem, wczesną postać zapalenia tarczycy typu Hashimoto, chorobę Gravesa-Basedowa lub też być skutkiem leczenia niedoczynności tarczycy dużymi dawkami preparatów zawierających tyroksynę. Do wzrostu poziomu FT4 dochodzi także w trakcie ciąży oraz u osób zażywających heroinę, amiodaron, metadon lub poddane działaniu kontrastu radiologicznego.

Dowiedz się więcej o tym, czym jest i jakie ma objawy choroba Hashimoto?

Obniżony poziom FT4 może być skutkiem niedoczynności lub zapalenia tarczycy, stanu po jej wycięciu lub radioterapii, autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto), chorób przysadki mózgowej, niedoboru jodu lub zażywania leków, takich jak heparyna, betablokery, benzodiazepiny, czy preparaty hormonalne, zawierające androgeny. Warto pamiętać, że oznaczenie FT4 zyskuje większą wartość diagnostyczną, w zestawieniu z dwoma innymi hormonami tarczycowymi: FT3 i TSH.  

Obniżony poziom FT3 i FT4, przy podwyższonym TSH, wskazuje najczęściej na niedoczynność tarczycy. Natomiast sytuacja odwrotna, czyli podwyższone FT3 i FT4, przy obniżonym TSH na nadczynność.

Przy subklinicznej, czyli skąpoobjawowej niedoczynności lub nadczynności tarczycy, poziomy FT3 i FT4 mogą mieścić się jeszcze w granicach normy, przy podwyższonym lub obniżonym poziomie TSH. Wyniki badania powinny zawsze być skonsultowane z lekarzem prowadzącym.

Sprawdź, jakie szybkie domowe testy do badania poziomu TSH znajdziesz na DOZ.pl
  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, s. 450–451
  2. J. Karpińska i in., Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy, „Choroby Serca i Naczyń", 2007, tom 4, nr 1.
  3. A. Bossowski i in. Diagnostyka i leczenie chorób tarczycy dzieci i młodzieży, „Medical Tribune", 2020, s. 159–166
  4. C. Fileei in., Comparison of Three Free T4 (FT4) and Free T3 (FT3) Immunoassays in Healthy Subjects and Patients with Thyroid Diseases and Severe Non-Thyroidal Illnesses,„ Clinical Laboratory", nr 58 (7–8), 2012.
  5. E. Szczepańska i in., Współczesne zasady leczenia radiojodem nadczynności tarczycy, „Postępy Nauk Medycznych, nr XXIX (12), 2016.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij