Lęk separacyjny u kota lub psa. Jak pomóc swojemu zwierzakowi?

Lęk separacyjny stał się problemem wielu zwierząt i ich opiekunów w okresie popandemicznym. W czasie pandemii COVID-19 zwierzęta przyzwyczaiły się do stałej obecności opiekunów w domu ze względu na ich zdalną pracę czy naukę. W większości przypadków zwierzęta adoptowane lub urodzone w tym okresie nie znały innej rzeczywistości niż ta, w której opiekun ciągle był w zasięgu wzroku. Powrót do normalnego trybu życia był dla sporej części zwierząt szokiem skutkującym rozwojem lęku separacyjnego.

1. Czym jest lęk separacyjny u psów i kotów?
2. Kiedy może pojawić się lęk separacyjny u kota lub psa?
3. Objawy lęku separacyjnego u psów i kotów
4. Leczenie lęku separacyjnego u zwierząt
5. Lęk separacyjny u zwierząt – najczęściej zadawane pytania
6. Lęk separacyjny u psa lub kota – podsumowanie

Czym jest lęk separacyjny u psów i kotów?

Lęk separacyjny to nasilony niepokój podczas nieobecności opiekuna. Często może być błędnie interpretowany jako przejaw nudy lub „złośliwości” ze strony zwierzaka, ponieważ objawia się nieodpowiednim – w oczach opiekuna – zachowaniem.

Owszem, psy i koty potrafią przewidzieć konsekwencje swoich działań, np. wiedzą, że za konkretne zachowanie spotka je nagroda, ale robią to w sposób wyuczony i na zasadzie skojarzeń. Zachowania zwierzaka uznawane przez opiekuna za nieodpowiednie, takie jak głośna i uporczywa wokalizacja czy załatwianie potrzeb fizjologicznych w miejscach do tego nieprzeznaczonych, są po prostu wyrazem lęku lub złego samopoczucia – komunikowanym dostępnymi i znanymi zwierzęciu środkami.

Kiedy może pojawić się lęk separacyjny u kota lub psa?

Lęk separacyjny najczęściej pojawia się, kiedy zwierzę jest przyzwyczajone do ciągłej obecności opiekuna, np. gdy opiekun pracował zdalnie, a następnie przeszedł na tryb stacjonarny. Często też po adopcji młodego zwierzaka opiekun spędza z nim cały czas i pozwala towarzyszyć sobie na każdym kroku, ponieważ chce zapewnić zwierzęciu poczucie bezpieczeństwa. Kiedy w końcu przychodzi moment, w którym zwierzę musi zostać przez jakiś czas samo, okazuje się to niemożliwe, ponieważ nieobecność opiekuna budzi w nim paniczny lęk. W ekstremalnych przypadkach nawet wyjście do innego pokoju czy wizyta w toalecie bez obecności zwierzaka może być problemem.

Objawy lęku separacyjnego u psów i kotów

Do najczęstszych objawów lęku separacyjnego u zwierząt domowych zalicza się:

• oddawanie moczu i kału;
• wokalizacja (szczekanie, wycie, głośne i natarczywe miauczenie);
• żucie, drapanie i niszczenie przedmiotów, szczególnie tych, które mają silny zapach opiekuna (np. buty);
• próby ucieczki;
• krążenie po pomieszczeniu;
• zjadanie kału.

Wymienione objawy mogą występować pojedynczo lub nawet wszystkie naraz – nie ma tutaj reguły. Warto pamiętać, że liczba obserwowanych objawów nie świadczy o stopniu nasilenia lęku, który zależy od zwierzęcia, jego psychiki i sposobu wyrażania emocji. Przykładowo, u jednego zwierzaka silny lęk może objawiać się niszczeniem przedmiotów, oddawaniem moczu i kału oraz wokalizacją, podczas gdy u innego taki sam poziom lęku będzie manifestował się jedynie przez wokalizację lub krążenie po pomieszczeniu.

Lęk separacyjny czy nuda?

Również nuda może objawiać się na wyżej wymienione sposoby. Najlepszą metodą na rozróżnienie nudy i lęku separacyjnego jest obserwacja nagrań z kamer, które warto pozostawić w domu na czas swojej nieobecności. Sporadyczne szczekanie na odgłosy z klatki schodowej czy ulicy oraz normalna aktywność zwierzaka poprzeplatana niepożądanymi zachowaniami mogą świadczyć o okazjonalnym lęku lub nudzie. Natomiast jeśli wymienione zachowania występują od momentu opuszczenia mieszkania przez opiekuna aż do jego powrotu, może być to przejaw lęku separacyjnego. Warto oczywiście skonsultować swoje podejrzenia z lekarzem weterynarii lub behawiorystą.

Leczenie lęku separacyjnego u zwierząt

Najskuteczniejszym sposobem na poradzenie sobie z lękiem separacyjnym u zwierząt jest praca z behawiorystą. Terapia najczęściej polega na stopniowym oswajaniu zwierzęcia z nieobecnością opiekuna – zaczynając od krótkiej rozłąki przez zostawianie pupila np. samego w pokoju, przez krótkie wyjścia, np. przed budynek, aż do zupełnie wolnego od stresu pozostawienia pupila samego w domu. Warto zapewnić zwierzakowi rutynę i ustalić, kiedy jest czas na zabawę i spacery, a kiedy opiekun ma czas dla siebie. Na czas nieobecności dobrze jest zapewnić zwierzakowi bezpieczne miejsce, np. wygodne legowisko w cichym i spokojnym miejscu, oraz zajęcie, które pozwoli pupilowi się wyciszyć. Dla psa może być to mata węchowa lub kong do wylizywania z ulubionym smakołykiem, ponieważ te dwie czynności działają na psy wyciszająco. Mata węchowa sprawdzi się również u kotów. Koty także uspokaja czynność wylizywania, ale zamiast smakołyków zajmują się pielęgnacją swojego futra. Warto pamiętać, aby nie zostawiać kota samego z zabawkami takimi jak wędki czy sznurki, ponieważ istnieje ryzyko zaplątania, zjedzenia i zadławienia się zabawką.

Poza pracą z behawiorystą leczenie lęku separacyjnego można dodatkowo wspomóc farmakoterapią – oczywiście po konsultacji z weterynarzem. Odpowiednie suplementy diety pomogą zwierzęciu wyciszyć się i zapaść w głębszy sen, bez powodowania otępienia.

Lęk separacyjny u zwierząt – najczęściej zadawane pytania

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia lęku separacyjnego?

Do grup psów i kotów szczególnie narażonych na wystąpienie lęku separacyjnego należą:

• psy i koty ras towarzyszących (np. maltańczyki, buldożki francuskie, papillony; spośród kotów: ragdolle, maine coony, koty birmańskie, koty syjamskie, bengalskie), które uwielbiają towarzystwo człowieka;
• psy i koty zbyt wcześnie zabrane od matki (w wieku młodszym niż 8–9 tygodni), przez co nie zdążyły nauczyć się samodzielności;
• zwierzęta okresu lockdownu, czyli te, które zostały zaadoptowane lub kupione podczas pracy/nauki zdalnej w czasie pandemii COVID-19;
• psy, które nie mają zaspokojonych podstawowych potrzeb – brak długich spacerów, brak treningów, brak wyciszania, brak zmęczenia fizycznego oraz umysłowego. Odnosi się to również do kotów, jednak u nich podstawowe potrzeby to zabawa z zachowaniem ciągu łowieckiego, potrzeba wspinania się i eksploracji przestrzeni, potrzeba posiadania swojego terytorium oraz spokojny, niezakłócony sen.

Czy lękowi separacyjnemu u zwierząt można zapobiec?

Tak, w przypadku kociąt i szczeniąt od pierwszych dni w nowym domu należy przyzwyczajać je do czasowej (krótszej bądź dłuższej) nieobecności opiekuna w domu. W przypadku zwierząt ze schroniska warto przeprowadzić konsultację behawioralną niezależnie od tego, czy występują objawy lęku separacyjnego, czy nie. Takie zwierzę ma często traumatyczną przeszłość, co może się objawiać na różne sposoby, w tym nawet agresją.

Jak pomóc psu ze schroniska cierpiącemu na lęk separacyjny?

Pies, który pochodzi ze schroniska, poza lękiem separacyjnym może zmagać się z innymi, często bardzo silnymi lękami. W takim przypadku praca z behawiorystą jest wręcz konieczna, ponieważ specjalista będzie w stanie najlepiej zidentyfikować źródła lęku – lęk separacyjny czy również inne niezaspokojone potrzeby zwierzęcia – i pokazać sposoby na radzenie sobie z nimi.

Kiedy mija lęk separacyjny u psa?

Lęk separacyjny nie mija samoczynnie – jedynym sposobem na poradzenie sobie z nim jest praca behawioralna z ewentualnym wsparciem farmakologicznym. Postępy w terapii i ustępowanie lęku można poznać po tym, że zwierzę nie wykazuje oznak frustracji czy zaniepokojenia, gdy widzi, że opiekun ma zamiar wyjść z domu. Przy braku problemów behawioralnych pupil zostawiony sam w domu najczęściej drzemie lub obserwuje otoczenie. Trudno powiedzieć, kiedy można spodziewać się pierwszych efektów terapii – wiele zależy od poziomu lęku u zwierzęcia, jego charakteru, od pracy, którą opiekun wkłada w poprawę stanu pupila, oraz od samej relacji pupila z opiekunem.

Czy warto wziąć kolejnego kota, jeśli pierwszy kot cierpi na lęk separacyjny?

Na pewno nie warto decydować się na taki krok bez konsultacji z behawiorystą. Wiele osób uważa, że jeśli kot boi się zostawać sam w domu, to obecność drugiego kota odciągnie jego uwagę od nieobecności opiekuna. W rzeczywistości sytuacja może ulec znacznemu pogorszeniu. Koty to zwierzęta terytorialne, dlatego pojawienie się nowego osobnika na ich terenie jest dodatkowym czynnikiem stresogennym, szczególnie jeśli socjalizacja jest przeprowadzana nagle, bez uprzedniej wymiany zapachów i możliwości obserwowania się z daleka (tzw. socjalizacja z izolacją). Najpierw należy zaadresować problem, jakim jest lęk separacyjny, i skupić całą uwagę na kocie dotkniętym tą przypadłością, a dopiero później pomyśleć, czy dodatkowe towarzystwo dla niego to dobry pomysł.

Lęk separacyjny u psa lub kota – podsumowanie

Lęk separacyjny u psów i kotów jest problemem, z którym zmaga się wielu opiekunów zwierząt. Polega na manifestowaniu przez zwierzę strachu podczas nieobecności opiekuna – przez wokalizację, niszczenie rzeczy w domu, oddawanie kału i moczu czy bezcelowe, nerwowe krążenie po pomieszczeniu. Jest to zaburzenie, z którym warto zwrócić się do behawiorysty i lekarza weterynarii w celu dobrania wspomagającej farmakoterapii w postaci łagodnie działających suplementów diety. Lęk separacyjny nie ustępuje samoistnie, a jego nasilenie i objawy zależą od charakteru zwierzęcia.