Odwodnienie psa i kota. Jak rozpoznać objawy i jak pomóc zwierzakowi?

Podobnie jak u ludzi, odwodnienie u zwierząt jest niebezpiecznym, ale stosunkowo łatwym do zapobiegnięcia stanem. Szczególnie narażone na nie są zwierzęta bardzo młode, przewlekle chore, w zaawansowanym wieku. Długa ekspozycja na wysoką temperaturę również może prowadzić do odwodnienia, a w konsekwencji do udaru cieplnego. Jest to to nic innego jak stan przegrzania organizmu do tego stopnia, iż nie jest on w stanie odprowadzić nadmiaru ciepła za pomocą naturalnych mechanizmów fizjologicznych i behawioralnych. Koty są szczególnie narażone na niego podczas upałów ze względu na zamiłowanie do wygrzewania się na słońcu oraz słabsze możliwości odprowadzania nadmiaru ciepła. Szczególną uwagę trzeba zwrócić także na psy, szczególnie te aktywne bez względu na pogodę. 

1. Kiedy zwierzęta są najbardziej narażone na odwodnienie?
2. Jak rozpoznać odwodnienie u psa lub kota?
3. W jaki sposób pomóc odwodnionemu psu lub kotu?
4. Jak zapobiegać odwodnieniu u kota lub psa?
5. Odwodnienie u kota i psa – najczęściej zadawane pytania
6. Odwodnienie u psa lub kota – podsumowanie

Kiedy zwierzęta są najbardziej narażone na odwodnienie?

Zewnętrznym czynnikiem najbardziej sprzyjającym wystąpieniu udaru cieplnego jest wysoka temperatura. Długotrwała ekspozycja na nią, przebywanie w zamkniętym pomieszczeniu o słabej wentylacji, nagła zmiana temperatury otoczenia z niskiej na wysoką i brak dostępu do wody prowadzą do odwodnienia organizmu, czego następstwem jest udar cieplny.

Grupa zwiększonego ryzyka:

• kocięta, szczenięta (do ok. 4 miesiąca życia) oraz koty i psy starsze,
• zwierzęta przewlekle chore,
• zwierzęta cierpiące od dłuższego czasu z powodu wymiotów lub biegunki (1–2 dni bez wyraźnej poprawy).

Jakie są przyczyny odwodnienia u psów lub kotów?

• brak dostępu do świeżej wody,
• choroby, które powodują utratę płynów, np. silne wymioty, biegunka,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• przebywanie w słabo wentylowanym pomieszczeniu.

Jak rozpoznać odwodnienie u psa lub kota?

Objawy odwodnienia:

• zapadnięte, „smutne” oczy,
• brak elastyczności skóry – jeśli fałd skóry na karku, uniesiony przez delikatne uszczypnięcie, powraca bardzo powoli lub nie powraca wcale do swojego pierwotnego położenia, wskazuje to na odwodnienie,
• zmniejszona częstotliwość oddawania moczu, mocz o ciemniejszej niż zwykle barwie i intensywniejszym zapachu,
• lepkie błony śluzowe,
• suchość w jamie ustnej,
• apatia i osłabienie,
• zaburzenia apetytu,
• zmętniałe rogówki.

Objawy przegrzania:

• niepokój, „szukanie miejsca”,
• nietypowa ospałość, brak ruchu lub reakcji na bodźce,
• wokalizacja (głównie u kotów – miauczenie),
• dyszenie (objaw występujący zarówno u psów, jak kotów),
• mokre, spocone opuszki łap,
• nadmierne i intensywne wylizywanie się w celu schłodzenia się,
• ślinienie się, ślinotok.

W momencie wystąpienia udaru cieplnego, można zaobserwować następujące objawy:

• utrata przytomności,
• wzrost temperatury ciała powyżej 40˚C (Uwaga, temperatura ciała dochodząca do 42˚C to stan zagrożenia życia!),
• wybroczyny na małżowinach usznych i skórze,
• przekrwione śluzówki (dziąsła, spojówki),
• ślinotok, lepka i gęsta ślina,
• objawy pseudopadaczkowe – drgawki, niekontrolowane oddawanie kału lub moczu.

Co robić w razie wystąpienia udaru cieplnego?

Przede wszystkim, nie należy panikować. Trzeba niezwłocznie udzielić pupilowi pomocy, jednak nie wolno wrzucać go do zimnej wody! Szok termiczny prowadzi wówczas do obkurczania się naczyń krwionośnych, zaburzenia wydajności krążenia obwodowego krwi, co znacznie utrudni dalsze oddawanie ciepła przez organizm.

1. Jeśli zwierzę jest nieprzytomne, ale oddycha lub jest przytomne, z zachowanym oddechem, ale niereagujące na bodźce, przenieś je w chłodne i dobrze wentylowane miejsce.
2. Ułóż zwierzę na boku i upewnij się, że może swobodnie oddychać (nie ma przyciągniętej brody do klatki piersiowej). Psom ras brachycefalicznych można delikatnie wyciągnąć język, aby ułatwić im oddychanie.
3. Zacznij stopniowo schładzać zwierzę, przez np. ułożenie na macie chłodzącej lub chłodnej powierzchni, takiej jak podłoga z płytek. Następnie zmoczony w letniej wodzie ręcznik przykładaj w okolice pachwin, opuszków łap. Stopniowo schładzaj wodę, w której moczysz ręcznik – od letniej do chłodnej, nie zimnej! Możesz użyć icepacków lub mrożonek, ale koniecznie owiń je w izolator w postaci ręcznika lub kawałka materiału, żeby nie doprowadzić do szoku termicznego.
4. Zapewnij pupilowi dostęp do świeżej wody. Może być chłodna, ale nie zimna. Nie dodawaj do wody kostek lodu. Jeśli zwierzę jest przytomne i chce pić, asekuruj je. Jeśli nie chce, delikatnie zwilżaj pyszczek kroplami wody, ale nie dopajaj go na siłę (np. strzykawką), ponieważ może się zachłysnąć.
5. Koniecznie skontaktuj się z lekarzem weterynarii i poinformuj o zaistniałej sytuacji. Nawet jeśli pupil poczuje się znacznie lepiej, wizyta w lecznicy w celu uzyskania dalszej pomocy jest niezbędna. 
6. Jeśli zwierzę jest stabilne i oddycha, zabezpiecz je w nienagrzewającym się i przewiewnym transporterze, a następnie przewieź do lekarza weterynarii.

Jak przeprowadzić reanimację u zwierzęcia?

• ułóż zwierzę na boku,
• połóż na płasko otwartą dłoń na wysokości serca (na klatce piersiowej tuż za przednią łapą),
• płaską częścią dłoni wykonaj 15 uciśnięć w tempie 100–120 na minutę,
• zamknij pyszczek zwierzaka, obejmij jego nos ustami i wdmuchaj powietrze 2 razy,
• powtarzaj uciśnięcia i oddechy aż do odzyskania akcji serca.

Skontaktuj się z lekarzem weterynarii lub poproś o to drugą osobę w celu uzyskania dalszych instrukcji.

W jaki sposób pomóc odwodnionemu psu lub kotu?

W momencie, gdy nie ma możliwości udania się do weterynarza, najlepszym rozwiązaniem byłoby podanie zwierzęciu elektrolitów do picia.

Jeśli zwierzę nie chce samo pić, delikatnie zwilżaj jego pyszczek wodą, można też spróbować ostrożnie dopajać je strzykawką, ale tylko w momencie, gdy jest przytomne i świadome. W przeciwnym razie może dojść do zachłyśnięcia. Kiedy tylko pojawi się możliwość udania się do weterynarza, należy koniecznie to zrobić, nawet jeśli nastąpiła wyraźna poprawa stanu pupila. 

Odwodnienie u pupila – kiedy do weterynarza?

W przypadku zaobserwowania objawów odwodnienia, kiedy tylko jest taka możliwość, od razu należy udać się do lekarza weterynarii. W gabinecie zwierzę będzie miało możliwość otrzymania płynoterapii dożylnej, która jest znacznie bardziej skuteczna i działa szybciej, niż podanie płynów doustnie czy podskórnie. Oprócz tego, na miejscu lekarz będzie mógł przeprowadzić dodatkową diagnostykę, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Jak zapobiegać odwodnieniu u kota lub psa?

Przede wszystkim, należy zapewnić mu stały dostęp do świeżej wody, najlepiej w kilku miejscach w domu. Można również dolewać wodę do karmy, w ilości 1–2 łyżek stołowych na porcję jedzenia. Mowa szczególnie o kotach, które rzadko piją wodę. Warto zapewnić pupilowi dostęp do chłodnych i dobrze wentylowanych pomieszczeń i chłodnych powierzchni, jak np. podłoga z kafli w łazience. Jeśli nie ma do niej dostępu na co dzień, warto udostępnić mu to pomieszczenie na czas największych upałów. Należy jednak pamiętać, aby dobrze schować i zabezpieczyć wszelkie detergenty i inne potencjalnie niebezpieczne przedmioty (np. przedmioty małych rozmiarów, które mogą zostać połknięte). 

Niektóre zwierzaki chętnie korzystają z mat chłodzących – są to cienkie materace wypełnione żelem, który pod wpływem nacisku przyjemnie chłodzi. Istnieje tu niestety pewne ryzyko, że np. bawiąc się, pies czy kot przegryzie matę i zje niewielką ilość wypełniającego ją żelu. Jest on rzecz jasna szkodliwy i jeśli taka sytuacja wystąpi, konieczna będzie wizyta u lekarza weterynarii. Rozwiązaniem może być zakup brezentowego pokrowca na matę. W przypadku zwierząt notorycznie gryzących różne obiekty, zakup maty będzie raczej ryzykowny. 

Nie zaleca się podawania kotom i psom zamrożonego mięsa lub „lodów” z zamrożonego bulionu. Zbyt duża różnica temperatur może doprowadzić do przeziębienia i infekcji – nie warto narażać zwierzęcia na tego typu dolegliwości. Natomiast miska lub wanienka wypełniona niewielką ilością wody i kostkami lodu lub zabawkami może być świetną rozrywką dla tych pupili, które przepadają na kontaktem z wodą. Oczywiście, trzeba liczyć się z dużą ilością sprzątania po takiej zabawie.

W przypadku psów, które przepadają za pływaniem, należy zachować ostrożność i nie pozwalać psu wbiegać do wody (np. po rzuceniu mu patyka lub piłki) – może to skutkować szokiem termicznym a nawet utonięciem. Powinno się stopniowo schłodzić psa i dopiero pozwolić mu na pełne zanurzenie. 

W kwestii klimatyzacji lub zostawiania zwierzęcia samego w domu z włączonym wiatrakiem – należy zachować szczególną ostrożność. Zbyt duża ekspozycja na chłód z klimatyzatora może prowadzić do przeziębień. Urządzenia elektryczne takie jak wiatraki, wentylatory, działające pod nieobecność opiekuna, stwarzają ryzyko porażenia prądem lub pożaru.

Pozostaje jeszcze kwestia futra. Część opiekunów wpada na pomysł ogolenia pupila, aby było mu chłodniej podczas upałów. Niestety, takie działanie przynosi więcej szkody niż pożytku. Podszerstek i włos okrywowy spełnia rolę termoizolacji. Zimą grzeje, a latem izoluje od wysokich temperatur i zapobiega poparzeniom skóry. Zwierzak pozbawiony sierści jest wystawiony na bezpośrednie działanie promieni słonecznych i nagrzanych od słońca powierzchni. Może to doprowadzić do poważnych poparzeń. Jak najbardziej zaleca się częstsze wyczesywanie, jednak golenie nie jest dobrym pomysłem.

W przypadku psów, w gorące dni spacery najlepiej ograniczyć do minimum aby nie doprowadzić do przegrzania. Najbardziej odpowiednimi porami na spacer są wczesny poranek i późny wieczór, kiedy temperatura jest niższa. 

Odwodnienie u kota i psa – najczęściej zadawane pytania

Jak nawodnić psa, jeśli nie chce pić?

Jeśli pies nie chce pić, a wcześniej nie stanowiło to problemu, należy upewnić się, czy miska jest czysta, a woda świeża. Na niechęć do pobierania wody (lub pokarmu) może wpływać też stres lub złe samopoczucie (np. problemy trawienne, zły stan uzębienia, choroby jamy ustnej i dziąseł itp). Jeśli przyczyną nie są problemy zdrowotne, należy spróbować zmienić miskę (np. z plastikowej na metalową, ceramiczną lub szklaną), położenie miski z wodą lub zastanowić się, czy w otoczeniu psa nie pojawił się ostatnio czynnik stresogenny.

Co dawać psu do picia oprócz wody?

Najlepszym źródłem płynów, zarówno dla zwierząt, jak i dla ludzi, jest woda. Można wzbogacić ją o elektrolity w upalne dni (są dostępne w sklepach zoologicznych lub gabinetach weterynaryjnych). Od czasu do czasu można podać psu do picia wywar z gotowanego mięsa z dodatkiem warzyw – należy jednak pamiętać aby nie dodawać do gotowania pora, cebuli czy czosnku – powodują one u zwierząt anemię hemolityczną. W przypadku zwierząt otyłych czy z nadwagą zaleca się ostrożność, ponieważ taki wywar jest dodatkowym źródłem kalorii.

Jak długo kot może nie pić?

Kot jako zwierzę, które wywodzi się z terenów pustynnych, może nie pić dość długo, jednak zbyt długi czas bez pobierania wody może szybko doprowadzić do odwodnienia, udaru cieplnego a nawet uszkodzenia nerek. Stan odwodnienia u kota może wystąpić już niecałe 24 h bez pobierania wody. Koty niechętnie piją w tym samym miejscu, w którym jedzą, dlatego warto zapewnić w domu kilka różnych miejsc, gdzie kot będzie mógł się napić. Dobrze jest również napełnić wodą kilka różnych rodzajów miseczek, np. szklane, ceramiczne, metalowe, ponieważ koty często mają swoje określone preferencje, jeśli chodzi o wybór naczynia, z którego piją. Spora ilość kocich pupili lubi korzystać ze specjalnych poidełek w postaci fontanny, które zapewniają dostęp do bieżącej wody.  

Jak nawodnić kota, który nie chce pić?

Podobnie jak w przypadku psa, jeśli zostały wyeliminowane problemy zdrowotne i behawioralne, naczynia z wodą są czyste, a woda świeża, można próbować zachęcać kota do picia, zmieniając położenie naczyń z wodą lub wymieniając je na zrobione z innego materiału (np. cermiaczne na szklane). Można również spróbować wprowadzić poidełko z fontanną. Nie należy dopajać kota na siłę, ponieważ może w ten sposób powiązać czynność picia z czymś nieprzyjemnym i w ogóle zniechęcić się do pobierania wody. Jeśli wszystkie sposoby zawodzą, konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii.

Odwodnienie u psa lub kota – podsumowanie

Odwodnienie u psa i kota to stan, który może mieć poważne konsekwencje, dlatego nie wolno go lekceważyć. Objawia się zapadniętymi oczami, suchością w jamie ustnej (ślina staje się lepka, gęsta) czy utratą elastyczności skóry. Aby przeciwdziałać odwodnieniu należy zapewnić pupilowi dostęp do świeżej i czystej wody, dobrze wentylowanej przestrzeni i unikać nadmiernego wysiłku fizycznego w upalne dni.

Zwierzęta bardzo młode, starsze i przewlekle chore są szczególnie narażone na odwodnienie w wyniku wymiotów lub biegunki, dlatego należy udać się do weterynarza jak najszybciej, gdy podane stany chorobowe wystąpią. W przypadku, gdy pies lub kot nie chce pić, najpierw dobrze jest upewnić się, czy naczynie, z którego korzysta jest czyste, a woda świeża. Jeśli wszystkie czynniki zewnętrzne, takie jak stan miski lub poidełka, ich umiejscowienie lub ewentualne czynniki stresogenne (np. hałas, obecność dzieci lub innych zwierząt) nie stanowią przeszkody, wówczas należy zwrócić szczególna uwagę na stan zdrowia zwierzęcia - może być konieczna wizyta i diagnostyka w gabinecie weterynaryjnym.

W przypadku wystąpienia objawów odwodnienia, wizyta u weterynarza jest konieczna bez względu na to, czy nastąpiła poprawa stanu zwierzęcia – najskuteczniejsza w przypadku odwodnienia jest płynoterapia dożylna. Nawet jeśli zwierzę czuje się lepiej, to lekarz powinien ocenić stan jego zdrowia i zdecydować o dalszym postępowaniu.