kobieta leżąca na łóżku szpitalnym
Marta Pietroń

Odleżyny – przyczyny, leczenie, zapobieganie

Odleżyny powstają w wyniku miejscowego niedokrwienia tkanek spowodowanego zbyt długim uciskiem bądź tarciem. Pierwszym symptomem odleżyny jest zaczerwieniona skóra, niezanikająca po zwolnieniu ucisku. Niestety, odleżyny są trudno gojącymi się ranami, niemniej dzięki odpowiednim działaniom można im zapobiec. W jaki sposób? Co stosować, kiedy się pojawią? Podpowiadamy.

Odleżyny potrafią w znaczący sposób obniżyć jakość życia osoby unieruchomionej czasowo lub na stałe, przez co są one ogromnym wyzwaniem pielęgnacyjnym dla każdego opiekuna. Ich powstanie wiąże się z długotrwałym i dość trudnym procesem leczenia, koniecznie przebiegającym pod okiem specjalisty. Dlatego też niezwykle istotna jest profilaktyka przeciwodleżynowa, wymagająca nie tylko wiedzy odnośnie postępowania i pielęgnacji, ale przede wszystkim systematyczności. Zatem co można zrobić, aby zapobiec powstaniu odleżyn? 

Czym są odleżyny? Jakie są przyczyny ich powstawania?

Odleżyny, czyli miejscowe uszkodzenie skóry spowodowane jej martwicą lub ubytkiem, sięgającym aż do głębszych tkanek, dotyczą przede wszystkim osób obłożnie chorych, osób po operacji lub urazie, które są tymczasowo lub na stale unieruchomione w łóżku bądź na wózku inwalidzkim. Powstają one w wyniku zaburzonego krążenia, czego efektem jest niedożywienie i niedotlenienie tkanek skutkujące martwicą.

Nie bez przyczyny najczęstszymi miejscami występowania odleżyn są pośladki, okolice kości krzyżowej i stawu biodrowego, pięty, łokcie, łopatki oraz kolana. Jest to wynik ucisku oraz działania zewnętrznych sił mechanicznych na tkanki, znajdujące się nad kostnymi elementami i długotrwale dotykającymi podłoża.  

Dodatkowo powstawaniu odleżyn sprzyjają czynniki takie jak:  

  • pozostawanie w jednej pozycji powyżej 4h,
  • zaburzenia masy ciała: niedowaga lub nadwaga,
  • nieprawidłowe zabiegi pielęgnacyjne,  
  • nietrzymanie moczu i/lub kału,
  • choroby: miażdżyca, cukrzyca, anemia,  
  • zaburzenia w odczuwaniu bodźców bólowych.

Odleżyny – stopnie. Klasyfikacja odleżyn

Prawidłowe rozpoznanie oraz ocena stanu zaawansowania odleżyny odgrywa ogromną rolę w jej leczeniu, bowiem pozwala wdrożyć pielęgnację oraz leczenie dostosowane do stanu zdrowia pacjenta i stopnia rozwoju rany. Dokonując oceny odleżyny, należy zwrócić szczególną uwagę na miejsce jej występowania, rozległość, głębokość oraz wygląd rany, rodzaj i ilość wysięku, a także na stan skóry wokół niej. Żeby to ułatwić stworzono kilka systemów klasyfikacji odleżyn, z czego w Polsce najczęściej stosowana jest pięciostopniowa skala Torrance’a i/lub czterostopniowa skala kolorowa.  

Pięciostopniowa skala Torrance’a pozwala ocenić stopień zaawansowania rany:

  • odleżyna I stopnia – zaczerwienienie skóry, które blednie pod wpływem ucisku (nie doszło jeszcze do uszkodzenia mikrokrążenia),
  • odleżyna II stopnia – zaczerwienienie skóry, które nie blednie pod wpływem ucisku (doszło do uszkodzenia mikrokrążenia), mogą zacząć pojawiać się nadżerki, pęcherze z towarzyszącym im obrzękiem,
  • odleżyna III stopnia – owrzodzenie, czyli uszkodzenie skóry obejmujące naskórek aż do tkanek podskórnych; na dnie rany widoczna jest czerwona ziarnina – tkanka powstająca podczas gojenia się rany lub widoczne są żółte masy rozpadających się tkanek; wokół brzegów rany występują obrzęk i zaczerwienienie,
  • odleżyna IV stopnia – uszkodzona zostaje tkanka podskórna; na dnie rany widoczna jest brunatnoczarna martwica, zaś brzegi rany pozostają wyraźnie odgraniczone,
  • odleżyna V stopnia – uszkodzenie obejmuje mięśnie, czasami także ścięgna, stawy i kości; na dnie rany widoczne są czarne masy martwych tkanek.  

Czterostopniowa skala kolorowa służy do oceny stanu gojenia rany, biorąc pod uwagę kolor tkanki, który przeważa w owrzodzeniu. Wyróżnia się:

  • rany czarne z przeważającą ilością czarnej lub brunatnej masy tkanki martwiczej,  
  • rany żółte z przeważającą ilością rozpadającej się podskórnej tkanki tłuszczowej,
  • rany czerwone (rany ziarninujące) z przeważającą ilością nowo tworzonych naczyń krwionośnych,
  • rany różowe będące ostatnim etapem gojenia się odleżyny; środek pozostaje jeszcze intensywnie czerwony, natomiast brzegi rany pokrywają się nowym, różowym naskórkiem.  

Polecane dla Ciebie

Odleżyny – leczenie i pielęgnacja

Pielęgnacja i leczenie odleżyn ma zapobiegać powstawaniu nowych, powiększaniu się już istniejących ran i o ile jest to możliwe – umożliwić ich całkowite wygojenie. Odleżyny w początkowych stadiach rozwoju mogą być leczone w warunkach domowych zgodnie z zaleceniami lekarza, natomiast bardzo zaawansowane przypadki najczęściej wymagają interwencji chirurgicznej i leczenia szpitalnego. Obecnie w leczeniu odleżyn stosowane są standardowe opatrunki z jałowych kompresów gazowych, maści na odleżyny, jak i nowoczesne opatrunki specjalistyczne, które zapewniają ranie wilgotne, sterylne środowisko, umożliwiając przyśpieszony i prawidłowy proces gojenia.  

Maści na odleżyny – co zawierają i jak je stosować?

Stosowanie maści na odleżyny jest jednym z etapów prawidłowej pielęgnacji skóry osoby unieruchomionej. Ich działanie polega na łagodzeniu podrażnień, nawilżanie, niwelowanie uczucia suchości i napięcia skóry, odżywianie, aby maksymalnie chronić skórę przed powstawaniem stanów zapalnych prowadzących do odleżyn. W składzie takich maści znajdziemy: alantoinę, witaminę E, witaminę A, argininę, olej canola, panthenol, ekstrakt z kwiatu rumianku, tlenek cynku czy betainę.

W przypadku już istniejących odleżyn lekarz może zalecić stosowanie maści zawierających antybiotyk, nakładanych pod jałowy opatrunek, aby nie dopuścić do rozwinięcia zakażeń bakteryjnych.    

Plastry na odleżyny – jak działają?

Plastry na odleżyny zapewniają wilgotne leczenie ran, co w praktyce oznacza utrzymanie wilgotnego środowiska pomiędzy raną a plastrem, dzięki czemu znacząco skraca się czas gojenia rany. Możliwe jest to również dzięki użyciu w plastrach specjalnych, półprzepuszczalnych materiałów, które dodatkowo mogą pochłaniać nadmiar wysięku i toksycznych cząstek, a także umożliwiają utrzymanie odpowiedniej temperatury i wymiany gazowej w obszarze odleżyny. Ponadto plastry na odleżyny nie przylegają bezpośrednio do rany, dzięki czemu nie dochodzi do uszkodzenia skóry podczas jego wymiany, zachowana jest czystość oraz nieprzepuszczalność dla drobnoustrojów, odpowiedzialnych za ewentualne zakażenia ran. Plastry na odleżyny są w pełni sterylne, nietoksyczne i niealergizujące.

Obecnie na rynku dostępne są opatrunki hydrokoloidowe, hydrożelowe, poliuretanowe (błony, gąbki), alginianiowe oraz hydrowłókniste. Mogą być stosowane do leczenia odleżyn we wszystkich stopniach zaawansowania, przy czym wybór odpowiedniego opatrunku należy do lekarza lub pielęgniarki, ze względu na różnice w budowie i właściwościach plastrów.   

Domowe sposoby na odleżyny. Odleżyny a dieta i higiena

Pośród domowych sposób na odleżyny kluczową rolę odgrywają odpowiednia dieta oraz higiena chorej osoby. W przypadku diety należy unikać zarówno niedożywienia, jak i nadwagi, które traktowane są jako czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia odleżyn. Dieta dla osób unieruchomionych powinna być lekkostrawna, wysokobiałkowa, wysokokaloryczna i pełnowartościowa, dzięki czemu będą dostarczane wszystkie niezbędne składniki do regeneracji i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Posiłki powinny być podawane regularnie – 4-5 razy dziennie, tutaj zwłaszcza należy pamiętać o dostarczaniu odpowiedniej ilości płynów, których niedobór znacznie utrudnia gojenie się ran. Przygotowując posiłki, należy unikać pokarmów ciężkostrawnych, wzdymających i tłustych, mogących przyczynić się do problemów trawiennych. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek niedoborów witamin czy też składników mineralnych, zalecana jest suplementacja uzgodniona wcześniej z lekarzem prowadzącym.

 W kwestii higieny kluczowe jest:

  • utrzymywanie rany i jej okolicy w czystości i nawilżeniu (mycie oraz płukanie ran antyseptykiem, regularne oczyszczanie rany, pielęgnacja brzegów rany), co umożliwi prawidłowe gojenie się odleżyny,
  • do codziennego mycia skóry warto stosować wodę z szarym mydłem lub specjalistyczne preparaty dedykowane osobom unieruchomionym, które pozbawione są konserwantów i substancji zapachowych, aby nie podrażniać i wysuszać skóry,
  • po umyciu należy dokładnie osuszyć skórę i zabezpieczyć preparatami natłuszczającymi i nawilżającymi (zwłaszcza jeśli występuję duże ryzyko powstania odleżyn),  
  • masowanie ciała, w celu poprawienia krążenia,
  • w przypadku nietrzymania moczu i/lub kału należy regularnie zmieniać środki higieniczne (wkładki chłonne, pieluchomajtki czy majtki chłonne),  
  • unikać długotrwałego kontaktu skóry z mokrą bielizną lub ubraniem
Sprawdź na DOZ.pl: Produkty na nietrzymanie moczu.

Profilaktyka przeciwodleżynowa

O wiele łatwiej jest zapobiec powstaniu odleżyn niż później je leczyć, dlatego też dzięki odpowiedniej pielęgnacji i profilaktyce pacjent unieruchomiony przez lata może całkowicie uniknąć problemu odleżyn. Profilaktyka przeciwodleżynowa obejmuje:  

  • regularne zmienianie pozycji, maksymalnie co 4 godziny,
  • prawidłowa i regularna pielęgnacja skóry, utrzymywanie czystej i suchej skóry,
  • dokładne oczyszczanie skóry po wypróżnieniu, stosowanie maści ochronnych,
  • regularne sprawdzanie skóry w poszukiwaniu zmian zwiastujących powstawanie odleżyny,
  • odpowiednio dobrana dieta: wysokobiałkowa, wysokokaloryczna, bogata w odpowiednie dawki witamin i minerałów,
  • regularne dostarczanie odpowiedniej ilości płynów w celu nawadniania,
  • wprowadzenie aktywności fizycznej dostosowanej do stanu zdrowia i możliwości ruchowych,
  • stosowanie bawełnianych, miękkich i przewiewnych ubrań,
  • zapewnienie miękkiej (niekrochmalonej) suchej pościeli,
  • stosowanie poduszek zmniejszających ucisk oraz piankowych wyściółek,
  • korzystanie ze specjalistycznych materaców przeciwodleżynowych (w zależności od modelu materaca w bąbelkach lub rurach dochodzi do zmian ciśnienia, umożliwiając tym samym stałą zmianę nacisku). 
  1. M. Sopata, E. Tomaszewska, J. Łuczak, Aktualne sposoby zachowawczego leczenia odleżyn, „Nowiny Lekarskie”, nr 77 2008.
  2. M. Sopata, J.Łuczak, Profilaktyka i leczenie zachowawcze odleżyn, „Zakażenia”, nr 4 2003.
  3. G. Kruk-Kupiec, Profilaktyka przeciwodleżynowa. Poradnik dla pacjentów i ich rodzin, Piekary Śląskie 2009.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak powstaje nowotwór?

    Nowotwory są główną przyczyną zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce choruje na nie ponad milion osób, a ok. 100 tys. umiera. Niestety, statystyki te z roku na rok są coraz mniej optymistyczne. Jak powstaje nowotwór? Czy da się zapobiec jego rozwojowi?

  • Jaki jest prawidłowy kolor moczu?

    Oddawanie moczu jest naturalną potrzebą, którą realizujemy kilka razy dziennie. Kolor moczu może być także wyznacznikiem stanu naszego zdrowia, rodzaju spożywanych leków oraz składu naszej diety. Co więc może oznaczać zmiana jego barwy?

  • Odma opłucnowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Odmą opłucnową nazywamy obecność powietrza w jamie opłucnej, która spowodowana jest uszkodzeniem płuca lub klatki piersiowej. Czy ten stan zawsze jest niebezpieczny dla życia? Z jakimi objawami się wiąże?

  • Krwawienie z odbytu – przyczyny, leczenie, powikłania

    Krwawienie z odbytu jest najczęściej objawem schorzeń, takich jak hemoroidy, szczeliny odbytu, nieswoiste zapalenie jelit, wrzody i rak jelita grubego. Zwykle krwawienie z odbytu można zauważyć na papierze toaletowym, w wodzie w muszli klozetowej lub w stolcu. Ważne jest, aby w momencie zauważenia problemu skontaktować się z lekarzem, ponieważ może to być oznaką poważnej choroby, która rozwija się w organizmie.

  • Czy można od urodzenia nie czuć bólu? Co to jest analgezja?

    Ból jest wpisany w ludzkie istnienie. Wbrew pozorom to zjawisko pozytywne, ponieważ informuje nas o zagrożeniach zdrowia, a nawet życia. Jednakże są ludzie, którzy nie są zdolni do odczuwania bólu, cierpią bowiem na analgezję wrodzoną.

  • Gorączka plamista Gór Skalistych – przyczyny, objawy, leczenie

    Dla przeciętnego Polaka gorączka plamista Gór Skalistych brzmi niezwykle egzotycznie. Nie da się ukryć, że choroba w Polsce jest bardzo rzadko spotykana. Zagrożenie jest jednak realne, zwłaszcza dla osób, które podróżują do Stanów Zjednoczonych.

  • Zatrucie nikotynowe – objawy, leczenie przedawkowania

    Objawy zatrucia nikotyną zależne są głównie od liczby wypalonych papierosów. Uznaje się, że aby doszło do wystąpienia zatrucia nikotynowego, konieczne jest przyjęcie w krótkim czasie ok. 4-8 mg nikotyny. Podstawą oczyszczania organizmu z nikotyny jest oczywiście rzucenie palenia papierosów. Większość nikotyny dostarczanej wraz z wypalanym papierosem wydalana jest niemal natychmiastowo przez nerki.

  • WZW C – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu C

    Wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu C. Choroba ta jest często nazywana „cichym zabójcą”, ponieważ wczesne stadium infekcji często nie daje objawów, a osoba zakażona może przez wiele lat nie wiedzieć, że jest chora. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy i niewydolność wątroby, jeśli nie zostanie zdiagnozowane i leczone na czas. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, żółtaczkę, świąd skóry czy bóle stawów.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij